وحدت راهبردی: بررسی منشور وحدت حوزه و دانشگاه از رویکرد امنیت ملی
آرشیو
چکیده
متن
یکی از اهداف عالیه انقلاب اسلامی، تقویت روشنفکری دینی از طریق افزایش هم اندیشی و تعامل فکری میان دو نهاد مهم، یعنی حوزه و دانشگاه است، به طوری که در دوران انقلاب، سخنرانیهای روشنگرانه و آموزههای دینی آیت الله دکتر محمد مفتح در دانشگاه تهران، نقش مهمی را در شکلگیری و انجام وحدت رویه ای دو قشر دانشجو و روحانیت و نیز پیروزی انقلاب ایفا کرد و مجاهدت نرم افزاری و علمی ایشان در حدی تأثیر گذار بود، که سالروز شهادت این روشنفکر دینی را با عنوان «روز وحدت حوزه و دانشگاه» نامگذاری کرده اند.()1
از این رو متولیان حوزه و دانشگاه بایسته است تا در قالب کاربست دیپلماسی کلان فرهنگی به مهندسی مناسبی از «سنت و تجدد» دست یابند، که هر گاه توازن این دو نهاد مهم مختل شود، میتواند انسجام هویت ایرانی - اسلامی، چشم انداز نهادینه کردن روشنفکری دینی و نیز مهار ناتوی فرهنگی را با آسیبهای جدی مواجهه کند.
در این راستا توصیه میشود، در سالی که توسط مقام معظم رهبری به عنوان «سال نوآوری و شکوفایی» نامگذاری شده است، با بهرهگیری از شیوههای جدید و باز بینی سازوکارهای انجام شده، زمینههای وحدت پایدارتر و منسجمتر حوزه و دانشگاه فراهم شود.
این گزارش به منظور تحقق برخی اهداف سند چشم انداز جنبش نرم افزاری تولید علم، مانند ارتقاء توان پدافندی ملی نرم افزاری در برابر سلطه فرهنگی، افزایش بهره وری بهینه نظام از ظرفیتها و محصولات اتاقهای فکر؛ ایجاد جنبش نرم افزاری مقابله با براندازی نرم، پاسخگویی مناسب به تهدیدات هویتی جهان اسلام و جلوگیری از شکلگیری فرقههای الحادی در دانشگاهها و بر اساس مهندسی مناسب چهار پارامتر اولویت سنجی، نیاز سنجی، امکان سنجی و زمان
سنجی، به رشته تحریر در آمده است.
این نوشتار که با تلفیقی از سه رهیافت نظری، کاربردی و راهبردی (آینده پژوهی) به رشته نگارش در آمده، ضمن بررسی آسیبهای وحدت حوزه و دانشگاه، راهکارهایی را جهت تقویت هر چه بیشتر دو طیف مدرسان و دانشجویان دانشگاهها و طیف مراجع تقلید، مدرسان و طلاب حوزههای علمیه ارائه می دهد.
گفتار اول: آسیبهای فراروی وحدت حوزه و دانشگاه
متولیان دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران توانسته اند تا به امروز داربست و نمای ظاهری وحدت حوزه و دانشگاه را به خوبی حفظ نمایند، ولی در مدیریت کاربست آن با مشکلاتی روبرو بوده اند، که فقدان آسیبشناسی مؤلفههای واگرایانه میتواند چشم انداز روشنفکری دینی و بالتبع بنیانهای فرهنگی ساز و هویت ساز انقلاب اسلامی را در میان مدت با چالشهایی مواجه کند؛ به ویژه اینکه هم اکنون «براندازی نرم» به مهمترین اولویت دیپلماسی امنیتی ایالات متحده تبدیل شده است.
از مصادیق خلأ حضور قدرتمند حوزه در دانشگاهها به رشد خزنده، پنهان و مدیریت شده رگههایی از تفکرات چپ مارکسیتی، سکولاریسم و یا لیبرال دموکراسی در میان برخی از دانشجویان اشاره کرد، که بیانگر نوعی خلاء قانونگذاری، سیاست گذاری، اجرا و نظارت مناسب در حوزه فرهنگ است، که در صورت عدم تبیین پاداستراتژی مناسب، میتواند محیطهای دانشگاهی را ـ به جای اینکه کانون پرورش روشنفکران دینی باشد ـ به کانونی برای رشد روشنفکران غرب گرا و چپ گرا مبدل کند.
ایجاد دانشگاه اسلامی بیش از آنکه به مفهوم جدایی جنسیتی باشد، به مفهوم تربیت روشنفکران دینی در میان جنبشهای دانشجویی است.
عدم تبیین جایگاه وحدت حوزه و دانشگاه در دیپلماسی کلان فرهنگی
تهاجم فرهنگی به صورت سازماندهی شده ارزشها و بنیانهای تمدنی ایرانی ـ اسلامی را نشانه گرفته و مهار آن جز با مدیریت برنامه ریزی شده سازمانی بر اساس «سند جامع سیاستهای فرهنگی» میسر نخواهد بود.
به عنوان مثال کارویژهها، جایگاه و اهداف راهبردی حوزه و دانشگاه به خوبی تعریف نشده و هر کدام از ساختارهای فرهنگی به صورت جزیره ای و برگزاری همایشهای مقطعی در جهت حفظ داربست وحدت (نمای ظاهری) فعالیت میکنند، در حالی که فرهنگ سازی بومی مستلزم برنامه ریزی بنیادین و زیر بنایی است که از پیش شرطهای آن دستیابی به خرد جمعی و حداکثر سازی انسجام فکری ـ رویه ای مثلثِ پژوهشی، کارگزار و ساختار است.
هم اکنون پیامدهای خلأ حوزه و دانشگاه در حد مشکل است و میتوان با سیاستگذاری مناسب، موانع را بر طرف کرد، در غیر این صورت با افزایش شکاف میان حوزه و دانشگاه، هزینههای انسجام کاربست وحدت نیز افزایش خواهد یافت، به ویژه اینکه نظریه پردازان سناریوی «براندازی نرم» از مهمترین دلایل وقوع انقلاب را تقویت روشنفکران دینی در دانشگاه برشمرده اند، به همین منظور با رسوخ فرقههای الحادی، جریانهای ایدئولوژیک سیاسی؛ مانند لیبرال دموکراسی و یا مارکسیستی به زمینههای حضور قدرتمند روحانیت را کمرنگ نمایند.
قانونمند شدن تعامل میان معاونت فرهنگی ـ اجتماعی وزرات علوم؛ نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها، سازمان بسیج اساتید حوزه و دانشگاه و بنیاد نخبگان حوزه و دانشگاه میتوانند با تقویت حلقههای مشترک مفقوده میان حوزه و دانشگاه، تا حد زیادی پدافند نرم افزاری نظام در برابر ناتوی فرهنگی را تقویت نمایند. در این راستا توصیه میشود تا اقدام زیر مورد توجه قرار گیرد:
- ایجاد ساختاری با نام «دفتر تحکیم وحدت حوزه و دانشگاه» در زیر مجموعه معاونت فرهنگی ـ اجتماعی وزرات علوم.
عدم آشنایی متولیان دیپلماسی فرهنگی به نقش برجسته روشنفکری دینی در برابر ناتوی فرهنگی
یکی از ابزارهای نظام برای تقویت پدافند ملی نرم افزاری در برابر ناتوی فرهنگی، ایجاد سازوکارهای مناسب برای تقویت انسجام فکری ـ رویه ای، هم اندیشی و تعامل پایدار میان نهادهای حوزوی، دانشگاهی و اجرایی است، به ویژه در شرایطی که تخریب بنیانهای تمدن ساز هویت ایرانی ـ اسلامی به یکی از اهداف بر اندازی نرم تبدیل شده است.
لازم به یادآوری است، نو محافظه کاران ایالات متحده در دهه نود میلادی برای عملیاتی کردن اهداف خود، تنها از ابزارهای سخت افزاری بهره میبرند که نقطه عطف آن «جنگ دوم خلیج فارس»()2 و نقطه اوج آن حمله به عراق در مارس 2003 است. پس از آن تغییراتی در جهتگیریهای سیاست خاورمیانه ای امریکا و نوع تهدیدهای آن ایجاد شد، به طوری که نهادهای سیاسی ـ امنیت امریکا به سمت بهرهگیری از راهبرد تلفیقی (قدرت نرم و سخت) متمایل شدند، ولی در اواسط سال 2005 وزنه نرم افزار گرایی در سیاست خارجی امریکا برسخت افزار گرایی غلبه یافت که نقطه عطف آن با پیشنهاد «مارک پالمر»(Mark Palmer) از اعضای تأثیر گذار مرکز پژوهشی «کمیته خطر جاری»(3) آغاز و پارادایم مسلط آن «حمایت از حقوق بشر» و «دموکراسی سازی» است که خود را در قالب ناتوی فرهنگی نشان می دهد.
ابزارهای گسترش ناتوی فرهنگی، «دیپلماسی عمومی»(Public Diplemacy) و هدف از آن تغییر رفتار و یا تضعیف نظام ج.ا.ایران با استفاده از «تهدیدات نرم»(Soft Threat) از طریق تبلیغ و ترویج ایدئولوژی سیاسی لیبرال ـ دموکراسی است.
رهبر معظم انقلاب نیز با آگاهی از سیاستهای خصمانه امریکا، شناخت قواعد حاکم بر نظامهای منطقه ای و نوع تهدیدات خارجی، بارها بر لزوم هوشیاری کارگزاران نظام برای مقابله با ناتوی فرهنگی تأکید فرموده اند، که در این راستا تقویت روشنفکری دینی میتواند تا حد زیادی از نطفه شکلگیری تشکلهای دانشجویی برانداز و یا منحط و بالتبع افزایش پتانسیل تنشهای دانشجویی جلوگیری کند. با توجه به اینکه برخی از متولیان دیپلماسی فرهنگی هنوز به اهمیت وحدت حوزه و دانشگاه در مهار تهدیدات نرم افزاری آشنا نیستند، حضور نماینده ای از کمیته بنیاد نخبگان حوزه و دانشگاه و یا برگزاری دوره ای جلسات هم اندیشی میان این کمیته با جامعه مدرسین و شورای عالی حوزه میتواند در ارتقا ضریب بهره وری از ظرفیت حوزه و دانشگاه برای مقابله با ناتوی فرهنگی مؤثر باشد.
عدم بهره برداری مناسب از ظرفیتهای دیپلماسی عمومی
متولیان دیپلماسی فرهنگی برای ایجاد پل ارتباطی مناسب میان حوزه و دانشگاه، بایستی ابزارهای مناسب برای انتقال متقابل دستاوردهای علمی ـ فقهی را فراهم نمایند.
صدا و سیمای ملی، محیطهای وب (اینترنت)، مطبوعات و نشریات تخصصی، از مهمترین ابزارهای دیپلماسی عمومی برای تقویت وحدت حوزه و دانشگاه به شمار می روند.
در این راستا توصیه میشود اقدامهای زیر مورد توجه قرار گیرد:
ـ افزایش هم اندیشی میان «بنیاد نخبگان حوزه و دانشگاه» با بخش معارف اسلامی صدا و سیما؛
ـ ایجاد وب سایت بنیاد نخبگان حوزه و دانشگاه با هدف افزایش بهره وری از محیطهای مجازی؛
ـ ایجاد بانک اطلاعات پژوهشهای حوزه و دانشگاه با هدف توسعه بهره وری از دستاوردهای علمی و اجتناب از فعالیتهای پژوهشی موازی؛
ـ توزیع مناسب و هدفمند فصلنامههای تخصصی دانشجویی در حوزه و بالعکس؛
ـ تقدیر از مقالههای نمونه در موضوع وحدت حوزه و دانشگاه در مراسمهایی، مانند همایش علوم انسانی، جشنواره بین المللی فارابی، هفته پژوهش و یا سالروز وحدت حوزه و دانشگاه؛
ـ تقویب کتابخانه دیجیتال حوزه علمیه قم؛
ـ ارزیابی بُعد و دامنه تأثیر همایشهای برگزار شده با موضوعات وحدت حوزه و دانشگاه.
گفتار دوم: راهکارهای تقویت وحدت حوزه و دانشگاه
توصیه میشود برای ارتقای توان پدافند نرم افزاری نظام در برابر ناتوی فرهنگی، اقدام زیر جهت تقویت روشنفکری دینی مورد توجه متولیان امر قرار گیرد:
تأسیس بنیاد نخبگان حوزه و دانشگاه
مدرسان، دانشجویان و پژوهشگران ممتاز حوزه و دانشگاه نقش رهبری را در مدیریت وحدت راهبردی ایفا میکنند.بنابراین هماهنگ سازی فعالیتهای آنان از طریق ایجاد سازمانهایی مانند، بسیج اساتید حوزه و دانشگاه و یا مجمع مدرسان حوزه و دانشگاه میتواند تا حد زیادی از انجام کارهای جزیره ای و هدر رفتن هزینهها، فرصتها و ظرفیتها جلوگیری کرده و زمینههای تسریع و تسهیل نهضت روشنفکری دینی را فراهم کند.
از طرفی ایجاد کانونی برای تضارب افکار حوزه و دانشگاه به دلیل ایجاد فضای تعامل و انتقاد سازنده میتواند خلأ پژوهشهای علمی - فقهی در ساختار حوزه و دانشگاه را تا حدودی مرتفع نماید و باعث رشد جنبش روشنفکری دینی در دانشگاه و جنبش نرم افزاری تولید علم در حوزه شود.
متولیان حوزه نیز بایستی با هدف توسعه کیفی دانشگاهها، معیارهای پذیرش علمی طلاب را برای رسیدن به حوزه علمیه مطلوب افزایش دهند. هم اندیشی حوزه با نخبگان دانشگاه باعث رشد آموزشهای عمومی طلاب و مدرسان با برخی از فن آوریهای نوین؛ مانند دانش هسته ای بومی، آینده پژوهی، زبانهای خارجی، علوم کامپیوتر و در نهایت نوآوری و شکوفایی روشهای علمی در حوزه میشود و بالعکس مهیا کردن حضور اساتید بر جسته حوزه در دانشگاهها در شکلگیری دانشگاه اسلامی تأثیر گذار خواهد بود.
دستیابی حداکثری انسجام فکری - رویه ای شورای عالی حوزه در رابطه با تهدیدها، فرصتها، آسیبها و قابلیت ها
سیاستگذاران و مجریان دیپلماسی فرهنگی حوزه در گام اول شایسته است مهمترین آسیبها، تهدیدها و مؤلفههای تضعیف کننده وحدت حوزه و دانشگاه را توصیف و طبقه بندی کنند.
گام دوم مهمتر و مستلزم حاکمیت تفکر استراتژیک در قبال وحدت حوزه و دانشگاه است؛ یعنی نخبگان حوزه بایستی بتوانند برای مهندسی مناسب پاداستراتژی پدافند حوزه برای خنثی سازی آسیبها و سناریوهای تهدیدزا و همچنین تقویت ظرفیت تعامل سازنده و نقادی با نخبگان دانشگاهی به یک فرمول و «مدالیته وحدت راهبردی» دست یابند.
عقبه فکری ساز و کارهای انسجام اسلامی و کاهش نقشهای فرقه ای
یکی از ابزارهای ایالات متحده برای تخریب وجهه عمومی و انزوای منطقه ای ج.ا.ایران؛ ایجاد و گسترش تنشهای فرقه ای از طریق ایجاد تصویر مجازی از ژئوپلتیک هلال شیعی است.
از این رو تقویت روشنفکری دینی باعث میشود تا نخبگان حوزه با چالشهای سیاست خارجی در حوزه تنشهای فرقه ای آشناتر شوند تا با هم اندیشی میان کانون نخبگان حوزه و دانشگاه بتوان به یک فرمول مرضی الطرفین و مدالیته مشترک برای مقابله با تهدیدها دست یافت.
تبیین سند مدیریت دانش و یا نقشه جامع علمی حوزه
حوزههای علمیه زمانی میتوانند در نهضت نرم افزاری تولید علم، مشارکت فعال داشته باشند که نقشه جامع علمی حوزه را تدوین نمایند و مراکز حوزوی سراسر کشور با هدف اجتناب از اقدامهای موازی و کاهش هزینهها به سمت اهداف عالیه سند چشم انداز حرکت کنند.
اجتناب تشکلهای سیاسی برای بهره برداری ابزاری از جایگاه مقدس حوزه و دانشگاه در جهت اهداف سیاسی
طبیعی است که برخی مدرسان و طلاب حوزههای علمیه به جریانهای سیاسی خارجی خاص گرایش دارند، ولی اگر این گرایش و صف بندی به صورت قطب بندی سیاسی در آید، میتواند به آسیب تغییر چهره داده و کار بست وحدت را با چالش مواجه کند؛ به عبارتی دامن زدن به دسته بندیها و جناح بندیهای سیاسی حوزوی و از طرفی بهرهبرداری ابزاری احزاب از آنها میتواند انسجام، یکپارچگی و نقش رهبری حوزه را مختل کرده و بر تقویت فرایند وحدت اثر منفی داشته باشد.
ایجاد «منشور جامع سند چشم انداز حوزه» میتواند تا حد زیادی ساز و کارها، دامنه و اهداف فعالیتهای سیاسی- فرهنگی را تبیین نماید و ضریب بهره برداری ابزاری احزاب سیاسی از آنان را به حداقل رساند.
در این راستا رهنمودهای روشنگرانه رهبر فرزانه انقلاب بایسته است به عنوان محور تدوین منشور سند چشم انداز حوزه مورد استفاده قرار گیرد. بیانیهها و توصیههای مراجع تقلید و مجمع مدرسان حوزه میتواند از منابع دیگر تهیه سند چشم انداز باشد.
تحول و نوآوری در سیاستهای کلان آموزشی - پژوهشی حوزه
تحول، نوآوری، نقادی و آزاد اندیشی از شاخصههای پویایی یک ساختار علمی - فقهی است و حوزههای علمیه نیز از این قاعده مستثنا نیستند، به طوری که باز بینی دوره ای دروس حوزوی، جلوگیری از آفات مدرک گرایی و ارتقاء کیفی دروس خارج میتواند تا حد زیادی در مسیر نوآوری مفید واقع شود.
همانطور که جمهوری اسلامی ایران در حوزه توسعه کلان، راهبردی و همه جانبه دارای سند چشم انداز افق ایران 1404 است؛ حوزههای علمیه نیز باید به منظور هدفمند کردن سیاستها و بهرهگیری بهینه از تمام ذخایر مادی - معنوی در چهار چوب «سند چشم انداز حوزه» حرکت کنند، که در آن قابلیتها، اهداف، تهدیدها، آسیبها و پتانسیلها توسط یک بدنه کارشناسی قوی تدوین شود.
توصیه میشود «شورای عالی حوزه علمیه»در جهت مدیریت مناسب منابع انسانی و نوآوری، اقدامهای زیر را مورد توجه قرار دهند:
- تدوین نظام جامع آموزشی حوزه زیر نظر مراجع تقلید و بنیاد نخبگان حوزه؛
- توجه به مهندسی مناسب چهار پارامتر نیاز سنجی، اولویت سنجی، امکان سنجی و زمان سنجی در تدوین سند چشم انداز حوزه؛
- توسعه قدرت نرم افزاری حوزه؛ مانند ظرفیت بالای نقادی و آزاد اندیشی؛
- تاسیس بانک اطلاعات دانش پژوهان نخبه در حوزه؛
- قانونمند کردن نظام آموزشی طلاب خارجی با هدف تقویت جایگاه و اثر گذاری دیپلماسی فرهنگی حوزه؛
- آشنایی متولیان حوزههای علمیه با تهدیدات نرم افزاری ؛ مانند براندازی نرم و ناتوی فرهنگی؛
- ایجاد و یا تقویت دفتر تحکیم وحدت حوزه و دانشگاه در ساختار سیاستگذاریها و فرایند تصمیمگیری کلان حوزه؛
- تقویت کمیته بنیاد نخبگان حوزه و دانشگاه در شورای عالی انقلاب فرهنگی؛
- بهره برداری از نظرات کارشناسان برجسته روابط بین الملل در مرکز پژوهشیهای حوزه؛
- تشکیل کار گروههای تخصصی؛
- افزایش تعامل و هم اندیشی میان نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها و معاونت فرهنگی - آموزشی حوزه.
ایجاد و یا تقویت کتابخانه دیجیتال حوزه و دانشگاه
با توسعه روز افزون «فن آوری اطلاعات» و قرار گرفتن کشورها در یک دهکده جهانی و افزایش اهمیت سایبر دیپلماسی در مدیریت افکار عمومی، بالتبع دو کار ویژه حوزه نیز پررنگتر خواهد شد:
- تأثیر گذاری بر مهندسی افکار عمومی داخل، به ویژه دانشگاهها با هدف تقویت روشنفکری دینی و یا دانشگاه اسلامی؛
- مقابله و آسیبشناسی تهدیدات فرهنگی و نرم افزاری جهان اسلام؛ مانند اهانت به ساحت پیامبر اکرم (ص)، تحریف آیات قرآن مجید، که مقابله با آنها مستلزم آشنایی با تهدیدات فرهنگی برون سیستمی و فراملی است که در حوزه روابط بین الملل به «دیپلماسی فرهنگی حوزه» معروف شده و توسعه آن مستلزم بکارگیری ابزار مناسب، اهداف راهبردی مشخص و مدرنیزه کردن فرهنگی نخبگان متعهد حوزه است که بتوانند با بهره وری از شیوهها و فن آوریهای نوین، زمینههای مهندسی مناسب سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اجتماعی جهان اسلام در سه سطح داخل، منطقه ای و فرا منطقه ای را تسریع و تسهیل نمایند و با انعکاس هدفمند تولیدات علمی نخبگان حوزه (کتاب، مقاله و مصاحبهها) در یک وب سایت مستقل بتوانند در کاهش سطح مشکلات اجتماعی، فرهنگی وسیاسی نقش خود را پررنگتر کنند.
جمع آوری و انعکاس چکیده تولیدات علمی نخبگان حوزه در محیط وب که در سیاستگذاری پژوهشی به «کتابخانه دیجیتال» معروف است؛ میتواند ضریب نفوذ و تأثیر گذاری مدیریت دانش حوزوی را در جهان اسلام بسیار ارتقاء دهد، هر چند هم اکنون وب سایتها ی متعددی در رابطه با فعالیت حوزه ایجاد شده، ولی فعالیت آنها به صورت پراکنده و جزیره ای است و خلأ حضور یک «کتابخانه دیجیتال» قدرتمند در حوزه به خوبی محسوس بوده و هنوز حوزههای علمیه نتوانسته اند به صورت بهینه از محیطهای مجازی «سایبر دیپلماسی» استفاده کنند، به ویژه در شرایطی که اختلاف افکنی و تفرقه میان تشیع و تسنن به یکی از ابزارهای تهاجمی دیپلماسی فرهنگی غرب تبدیل شده است.
در این رستا حوزه علمیه قم بایسته است نقش ستادی را ایفاء و طی فراخوانی از سایر حوزههای علمیه، از آنها بخواهد که بهترین تولیدات علمی - پژوهشی خود را در اختیار «کمیته ارزیابی کتابخانه دیجیتال حوزه» قرار دهند و هم چنین هر ساله طی مراسمی از پژوهشیهای برتر حوزه تقدیر و تشکر شود.
اعضای این کمیته میتوانند توسط شورای عالی پژوهشیهای حوزه و از درون بنیاد نخبگان حوزه و دانشگاه انتخاب شوند. یکی از موانع موجود برای توسعه کتابخانه دیجیتال حوزه این است که اکثر طلاب، بویژه در شهرستانهای اقماری در حد نیاز و ضرورت به علوم رایانه آشنایی ندارند و این خود میتواند آرشیو کتابخانه را با کاهشهای زیادی مواجه کند؛
مشکل دیگر این است که در اکثر تولیدات علمی مکتوب نخبگان حوزه از واژه عربی که معادلهای مناسب فارسی آن وجود دارد، استفاده میشود، در حالی که نگاه فرهنگی حوزه باید کلان باشد؛ زیرا مخاطبان آن نه تنها ملی، بلکه در سطح فرا ملی هستند و رعایت اصول نگارش و بهره برداری از واژگان مناسب فارسی میتواند در انتقال مناسبتر و وسیعتر دستاوردهای علمی حوزه به سایر بخشهای اجتماعی جامعه، به ویژه قشر دانشجو مفیدتر واقع شود و دستیابی به یک «زبان مشترک» که از پیش شرطهای مهم تعامل سازنده و «تحکیم وحدت حوزه و دانشگاه» است را فراهم نماید.
کتابخانه دیجیتال مجلس برای تقویت اثر گذاری بر مراکز دانشگاهی و دستیابی به یک زبان مشترک بین المللی تأثیر گذار است.
جمع بندی و نتیجه گیری
یکی از مهمترین راهبردهای تهاجمی دیپلماسی امنیتی آمریکا، رژیم صیهونیستی و متحدانشان در سطح جهانی، ایجاد و گسترش اختلاف افکنی میان امت اسلامی و در حوزه امنیت ملی بهره برداری از ناتوی فرهنگی و گفتمانهای نرم افزار گرایانه؛ مانند حمایت از لیبرال دموکراسی و تخریب بنیانهای حقوق بشر اسلامی با هدف تسریع براندازی نرم از طریق گسترش ناامنی اجتماعی، به ویژه تنشهای دانشجویی است.
در این راستا حوزههای علمیه به دلیل نقش محوری که در تقویت روشنفکری دینی، رفع خلأهای ایدئولوژیک دانشجویی سکولاریسم، غرب گرا(لیبرال دموکرات) و چپ گرا( مارکسیسم) دارند، از رویکرد امنیت ملی به صورت مستقیم ظرفیت نظام مقدس ج.ا.ایران برای مقابله با تهدیدات نرم را افزایش می دهند؛ به همین دلیل شایسته است تئوریسینهای تدوین کننده منشور «پدافند ملی نرم افزاری حوزه» و یا «سند چشم انداز حوزه» دارای تفکرات جهانی، کلان نگری، آگاه به بنیانهای مدیریت استراتژیک، آشنا به تهدیدات نرم و مشرف بر چالشهای حوزه و دانشگاه باشد که از مصادیق بارز آن میتوان به رهبر فرزانه انقلاب اشاره کرد که با بینش کامل بر تحولات نظام بین الملل بارها بر لزوم تبیین «نظام جامع دیپلماسی فرهنگی» در برابر ناتوی فرهنگی تأکید فرموده اند.
در این راستا براساس تکلیف گرایی و پیروی از رهنمودهای رهبر فرزانه انقلاب؛ توصیه میشود با هدف تقویت وحد حوزه و دانشگاه (اسلامی کردن دانشگاه از طریق تقویت روشنفکری دینی) و مقابله با اندیشه سکولاریسم، اقدامهای زیر مورد توجه متولیان امر قرار گیرد:
- توجه به تحول گرایی و نوآوری فکری - ساختاری در چارچوب مدیریت استراتژیک؛
- تدوین «منشور جامع سند چشم انداز حوزه» که در آن آسیبها، اهداف راهبردی و ابزارها برای رسیدن به «حوزه علمیه مطلوب» و یا مدرنیزه کردن حوزههای علمیه مشخص شده باشد؛
- تقویت ظرفیت نقادی و انعطاف پذیری حوزه؛
- تأسیس بنیاد نخبگان حوزه و دانشگاه؛
- مهندسی مناسب چهار پارامتر نیاز سنجی، اولویت سنجی، امکان سنجی و زمان سنجی در معاونت پژوهشهای راهبردی حوزه؛
- حداکثر بهره وری از محیطهای مجازی؛ مانند تاسیس کتابخانه دیجیتال حوزه و قابل برگردان به سه زبان عربی، انگلیسی و فرانسوی؛
- ایجاد و یا تقویت کرسی «دفتر تحکیم وحدت حوزه و دانشگاه» در شورای عالی حوزه؛
- برگزاری هدفمند و دوره ای سخنرانیهای نخبگان شاخص حوزه در دانشگاهها؛
- تقویت عضویت با هدف افزایش ضریب آگاهی دانشجویان و طلاب با دستاوردهای علمی حوزه و دانشگاه؛
- تقویت تعامل و هم اندیشی میان مدرسان حوزه و دانشگاه؛ مانند تعریف کار ویژههای مشخص میان سازمان بسیج اساتید حوزه و دانشگاه؛
- تدوین منشور «مدیریت دانش راهبردی» حوزه.
پی نوشتها:
1. دکتر محمد مفتح متولد 1307 همدان، در ساعت 9 صبح روز سه شنبه 27 آذر 1358، هنگام ورود به محل کارش در حیات خلوت دانشکده الهیات دانشگاه تهران به همراه دو پاسدارش توسط گروهک تروریستی فرقان به شهادت رسید و در صحن مطهر حضرت معصومه (س) به خاک سپرده شد.
از آثار علمی او میتوان به کتاب روش اندیشه در علم منطق، حاشیه بر کتاب اسفار ملاصدرا، ترجمه تفسیر مجمع البیان با همکاری آیت الله حسین نوری همدانی و مقالاتی در مجلههای دینی مکتب تشیع و معارف جعفری نام برد.
2. The second Parsion Gulf War
3. The Present Danger Committee
از این رو متولیان حوزه و دانشگاه بایسته است تا در قالب کاربست دیپلماسی کلان فرهنگی به مهندسی مناسبی از «سنت و تجدد» دست یابند، که هر گاه توازن این دو نهاد مهم مختل شود، میتواند انسجام هویت ایرانی - اسلامی، چشم انداز نهادینه کردن روشنفکری دینی و نیز مهار ناتوی فرهنگی را با آسیبهای جدی مواجهه کند.
در این راستا توصیه میشود، در سالی که توسط مقام معظم رهبری به عنوان «سال نوآوری و شکوفایی» نامگذاری شده است، با بهرهگیری از شیوههای جدید و باز بینی سازوکارهای انجام شده، زمینههای وحدت پایدارتر و منسجمتر حوزه و دانشگاه فراهم شود.
این گزارش به منظور تحقق برخی اهداف سند چشم انداز جنبش نرم افزاری تولید علم، مانند ارتقاء توان پدافندی ملی نرم افزاری در برابر سلطه فرهنگی، افزایش بهره وری بهینه نظام از ظرفیتها و محصولات اتاقهای فکر؛ ایجاد جنبش نرم افزاری مقابله با براندازی نرم، پاسخگویی مناسب به تهدیدات هویتی جهان اسلام و جلوگیری از شکلگیری فرقههای الحادی در دانشگاهها و بر اساس مهندسی مناسب چهار پارامتر اولویت سنجی، نیاز سنجی، امکان سنجی و زمان
سنجی، به رشته تحریر در آمده است.
این نوشتار که با تلفیقی از سه رهیافت نظری، کاربردی و راهبردی (آینده پژوهی) به رشته نگارش در آمده، ضمن بررسی آسیبهای وحدت حوزه و دانشگاه، راهکارهایی را جهت تقویت هر چه بیشتر دو طیف مدرسان و دانشجویان دانشگاهها و طیف مراجع تقلید، مدرسان و طلاب حوزههای علمیه ارائه می دهد.
گفتار اول: آسیبهای فراروی وحدت حوزه و دانشگاه
متولیان دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران توانسته اند تا به امروز داربست و نمای ظاهری وحدت حوزه و دانشگاه را به خوبی حفظ نمایند، ولی در مدیریت کاربست آن با مشکلاتی روبرو بوده اند، که فقدان آسیبشناسی مؤلفههای واگرایانه میتواند چشم انداز روشنفکری دینی و بالتبع بنیانهای فرهنگی ساز و هویت ساز انقلاب اسلامی را در میان مدت با چالشهایی مواجه کند؛ به ویژه اینکه هم اکنون «براندازی نرم» به مهمترین اولویت دیپلماسی امنیتی ایالات متحده تبدیل شده است.
از مصادیق خلأ حضور قدرتمند حوزه در دانشگاهها به رشد خزنده، پنهان و مدیریت شده رگههایی از تفکرات چپ مارکسیتی، سکولاریسم و یا لیبرال دموکراسی در میان برخی از دانشجویان اشاره کرد، که بیانگر نوعی خلاء قانونگذاری، سیاست گذاری، اجرا و نظارت مناسب در حوزه فرهنگ است، که در صورت عدم تبیین پاداستراتژی مناسب، میتواند محیطهای دانشگاهی را ـ به جای اینکه کانون پرورش روشنفکران دینی باشد ـ به کانونی برای رشد روشنفکران غرب گرا و چپ گرا مبدل کند.
ایجاد دانشگاه اسلامی بیش از آنکه به مفهوم جدایی جنسیتی باشد، به مفهوم تربیت روشنفکران دینی در میان جنبشهای دانشجویی است.
عدم تبیین جایگاه وحدت حوزه و دانشگاه در دیپلماسی کلان فرهنگی
تهاجم فرهنگی به صورت سازماندهی شده ارزشها و بنیانهای تمدنی ایرانی ـ اسلامی را نشانه گرفته و مهار آن جز با مدیریت برنامه ریزی شده سازمانی بر اساس «سند جامع سیاستهای فرهنگی» میسر نخواهد بود.
به عنوان مثال کارویژهها، جایگاه و اهداف راهبردی حوزه و دانشگاه به خوبی تعریف نشده و هر کدام از ساختارهای فرهنگی به صورت جزیره ای و برگزاری همایشهای مقطعی در جهت حفظ داربست وحدت (نمای ظاهری) فعالیت میکنند، در حالی که فرهنگ سازی بومی مستلزم برنامه ریزی بنیادین و زیر بنایی است که از پیش شرطهای آن دستیابی به خرد جمعی و حداکثر سازی انسجام فکری ـ رویه ای مثلثِ پژوهشی، کارگزار و ساختار است.
هم اکنون پیامدهای خلأ حوزه و دانشگاه در حد مشکل است و میتوان با سیاستگذاری مناسب، موانع را بر طرف کرد، در غیر این صورت با افزایش شکاف میان حوزه و دانشگاه، هزینههای انسجام کاربست وحدت نیز افزایش خواهد یافت، به ویژه اینکه نظریه پردازان سناریوی «براندازی نرم» از مهمترین دلایل وقوع انقلاب را تقویت روشنفکران دینی در دانشگاه برشمرده اند، به همین منظور با رسوخ فرقههای الحادی، جریانهای ایدئولوژیک سیاسی؛ مانند لیبرال دموکراسی و یا مارکسیستی به زمینههای حضور قدرتمند روحانیت را کمرنگ نمایند.
قانونمند شدن تعامل میان معاونت فرهنگی ـ اجتماعی وزرات علوم؛ نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها، سازمان بسیج اساتید حوزه و دانشگاه و بنیاد نخبگان حوزه و دانشگاه میتوانند با تقویت حلقههای مشترک مفقوده میان حوزه و دانشگاه، تا حد زیادی پدافند نرم افزاری نظام در برابر ناتوی فرهنگی را تقویت نمایند. در این راستا توصیه میشود تا اقدام زیر مورد توجه قرار گیرد:
- ایجاد ساختاری با نام «دفتر تحکیم وحدت حوزه و دانشگاه» در زیر مجموعه معاونت فرهنگی ـ اجتماعی وزرات علوم.
عدم آشنایی متولیان دیپلماسی فرهنگی به نقش برجسته روشنفکری دینی در برابر ناتوی فرهنگی
یکی از ابزارهای نظام برای تقویت پدافند ملی نرم افزاری در برابر ناتوی فرهنگی، ایجاد سازوکارهای مناسب برای تقویت انسجام فکری ـ رویه ای، هم اندیشی و تعامل پایدار میان نهادهای حوزوی، دانشگاهی و اجرایی است، به ویژه در شرایطی که تخریب بنیانهای تمدن ساز هویت ایرانی ـ اسلامی به یکی از اهداف بر اندازی نرم تبدیل شده است.
لازم به یادآوری است، نو محافظه کاران ایالات متحده در دهه نود میلادی برای عملیاتی کردن اهداف خود، تنها از ابزارهای سخت افزاری بهره میبرند که نقطه عطف آن «جنگ دوم خلیج فارس»()2 و نقطه اوج آن حمله به عراق در مارس 2003 است. پس از آن تغییراتی در جهتگیریهای سیاست خاورمیانه ای امریکا و نوع تهدیدهای آن ایجاد شد، به طوری که نهادهای سیاسی ـ امنیت امریکا به سمت بهرهگیری از راهبرد تلفیقی (قدرت نرم و سخت) متمایل شدند، ولی در اواسط سال 2005 وزنه نرم افزار گرایی در سیاست خارجی امریکا برسخت افزار گرایی غلبه یافت که نقطه عطف آن با پیشنهاد «مارک پالمر»(Mark Palmer) از اعضای تأثیر گذار مرکز پژوهشی «کمیته خطر جاری»(3) آغاز و پارادایم مسلط آن «حمایت از حقوق بشر» و «دموکراسی سازی» است که خود را در قالب ناتوی فرهنگی نشان می دهد.
ابزارهای گسترش ناتوی فرهنگی، «دیپلماسی عمومی»(Public Diplemacy) و هدف از آن تغییر رفتار و یا تضعیف نظام ج.ا.ایران با استفاده از «تهدیدات نرم»(Soft Threat) از طریق تبلیغ و ترویج ایدئولوژی سیاسی لیبرال ـ دموکراسی است.
رهبر معظم انقلاب نیز با آگاهی از سیاستهای خصمانه امریکا، شناخت قواعد حاکم بر نظامهای منطقه ای و نوع تهدیدات خارجی، بارها بر لزوم هوشیاری کارگزاران نظام برای مقابله با ناتوی فرهنگی تأکید فرموده اند، که در این راستا تقویت روشنفکری دینی میتواند تا حد زیادی از نطفه شکلگیری تشکلهای دانشجویی برانداز و یا منحط و بالتبع افزایش پتانسیل تنشهای دانشجویی جلوگیری کند. با توجه به اینکه برخی از متولیان دیپلماسی فرهنگی هنوز به اهمیت وحدت حوزه و دانشگاه در مهار تهدیدات نرم افزاری آشنا نیستند، حضور نماینده ای از کمیته بنیاد نخبگان حوزه و دانشگاه و یا برگزاری دوره ای جلسات هم اندیشی میان این کمیته با جامعه مدرسین و شورای عالی حوزه میتواند در ارتقا ضریب بهره وری از ظرفیت حوزه و دانشگاه برای مقابله با ناتوی فرهنگی مؤثر باشد.
عدم بهره برداری مناسب از ظرفیتهای دیپلماسی عمومی
متولیان دیپلماسی فرهنگی برای ایجاد پل ارتباطی مناسب میان حوزه و دانشگاه، بایستی ابزارهای مناسب برای انتقال متقابل دستاوردهای علمی ـ فقهی را فراهم نمایند.
صدا و سیمای ملی، محیطهای وب (اینترنت)، مطبوعات و نشریات تخصصی، از مهمترین ابزارهای دیپلماسی عمومی برای تقویت وحدت حوزه و دانشگاه به شمار می روند.
در این راستا توصیه میشود اقدامهای زیر مورد توجه قرار گیرد:
ـ افزایش هم اندیشی میان «بنیاد نخبگان حوزه و دانشگاه» با بخش معارف اسلامی صدا و سیما؛
ـ ایجاد وب سایت بنیاد نخبگان حوزه و دانشگاه با هدف افزایش بهره وری از محیطهای مجازی؛
ـ ایجاد بانک اطلاعات پژوهشهای حوزه و دانشگاه با هدف توسعه بهره وری از دستاوردهای علمی و اجتناب از فعالیتهای پژوهشی موازی؛
ـ توزیع مناسب و هدفمند فصلنامههای تخصصی دانشجویی در حوزه و بالعکس؛
ـ تقدیر از مقالههای نمونه در موضوع وحدت حوزه و دانشگاه در مراسمهایی، مانند همایش علوم انسانی، جشنواره بین المللی فارابی، هفته پژوهش و یا سالروز وحدت حوزه و دانشگاه؛
ـ تقویب کتابخانه دیجیتال حوزه علمیه قم؛
ـ ارزیابی بُعد و دامنه تأثیر همایشهای برگزار شده با موضوعات وحدت حوزه و دانشگاه.
گفتار دوم: راهکارهای تقویت وحدت حوزه و دانشگاه
توصیه میشود برای ارتقای توان پدافند نرم افزاری نظام در برابر ناتوی فرهنگی، اقدام زیر جهت تقویت روشنفکری دینی مورد توجه متولیان امر قرار گیرد:
تأسیس بنیاد نخبگان حوزه و دانشگاه
مدرسان، دانشجویان و پژوهشگران ممتاز حوزه و دانشگاه نقش رهبری را در مدیریت وحدت راهبردی ایفا میکنند.بنابراین هماهنگ سازی فعالیتهای آنان از طریق ایجاد سازمانهایی مانند، بسیج اساتید حوزه و دانشگاه و یا مجمع مدرسان حوزه و دانشگاه میتواند تا حد زیادی از انجام کارهای جزیره ای و هدر رفتن هزینهها، فرصتها و ظرفیتها جلوگیری کرده و زمینههای تسریع و تسهیل نهضت روشنفکری دینی را فراهم کند.
از طرفی ایجاد کانونی برای تضارب افکار حوزه و دانشگاه به دلیل ایجاد فضای تعامل و انتقاد سازنده میتواند خلأ پژوهشهای علمی - فقهی در ساختار حوزه و دانشگاه را تا حدودی مرتفع نماید و باعث رشد جنبش روشنفکری دینی در دانشگاه و جنبش نرم افزاری تولید علم در حوزه شود.
متولیان حوزه نیز بایستی با هدف توسعه کیفی دانشگاهها، معیارهای پذیرش علمی طلاب را برای رسیدن به حوزه علمیه مطلوب افزایش دهند. هم اندیشی حوزه با نخبگان دانشگاه باعث رشد آموزشهای عمومی طلاب و مدرسان با برخی از فن آوریهای نوین؛ مانند دانش هسته ای بومی، آینده پژوهی، زبانهای خارجی، علوم کامپیوتر و در نهایت نوآوری و شکوفایی روشهای علمی در حوزه میشود و بالعکس مهیا کردن حضور اساتید بر جسته حوزه در دانشگاهها در شکلگیری دانشگاه اسلامی تأثیر گذار خواهد بود.
دستیابی حداکثری انسجام فکری - رویه ای شورای عالی حوزه در رابطه با تهدیدها، فرصتها، آسیبها و قابلیت ها
سیاستگذاران و مجریان دیپلماسی فرهنگی حوزه در گام اول شایسته است مهمترین آسیبها، تهدیدها و مؤلفههای تضعیف کننده وحدت حوزه و دانشگاه را توصیف و طبقه بندی کنند.
گام دوم مهمتر و مستلزم حاکمیت تفکر استراتژیک در قبال وحدت حوزه و دانشگاه است؛ یعنی نخبگان حوزه بایستی بتوانند برای مهندسی مناسب پاداستراتژی پدافند حوزه برای خنثی سازی آسیبها و سناریوهای تهدیدزا و همچنین تقویت ظرفیت تعامل سازنده و نقادی با نخبگان دانشگاهی به یک فرمول و «مدالیته وحدت راهبردی» دست یابند.
عقبه فکری ساز و کارهای انسجام اسلامی و کاهش نقشهای فرقه ای
یکی از ابزارهای ایالات متحده برای تخریب وجهه عمومی و انزوای منطقه ای ج.ا.ایران؛ ایجاد و گسترش تنشهای فرقه ای از طریق ایجاد تصویر مجازی از ژئوپلتیک هلال شیعی است.
از این رو تقویت روشنفکری دینی باعث میشود تا نخبگان حوزه با چالشهای سیاست خارجی در حوزه تنشهای فرقه ای آشناتر شوند تا با هم اندیشی میان کانون نخبگان حوزه و دانشگاه بتوان به یک فرمول مرضی الطرفین و مدالیته مشترک برای مقابله با تهدیدها دست یافت.
تبیین سند مدیریت دانش و یا نقشه جامع علمی حوزه
حوزههای علمیه زمانی میتوانند در نهضت نرم افزاری تولید علم، مشارکت فعال داشته باشند که نقشه جامع علمی حوزه را تدوین نمایند و مراکز حوزوی سراسر کشور با هدف اجتناب از اقدامهای موازی و کاهش هزینهها به سمت اهداف عالیه سند چشم انداز حرکت کنند.
اجتناب تشکلهای سیاسی برای بهره برداری ابزاری از جایگاه مقدس حوزه و دانشگاه در جهت اهداف سیاسی
طبیعی است که برخی مدرسان و طلاب حوزههای علمیه به جریانهای سیاسی خارجی خاص گرایش دارند، ولی اگر این گرایش و صف بندی به صورت قطب بندی سیاسی در آید، میتواند به آسیب تغییر چهره داده و کار بست وحدت را با چالش مواجه کند؛ به عبارتی دامن زدن به دسته بندیها و جناح بندیهای سیاسی حوزوی و از طرفی بهرهبرداری ابزاری احزاب از آنها میتواند انسجام، یکپارچگی و نقش رهبری حوزه را مختل کرده و بر تقویت فرایند وحدت اثر منفی داشته باشد.
ایجاد «منشور جامع سند چشم انداز حوزه» میتواند تا حد زیادی ساز و کارها، دامنه و اهداف فعالیتهای سیاسی- فرهنگی را تبیین نماید و ضریب بهره برداری ابزاری احزاب سیاسی از آنان را به حداقل رساند.
در این راستا رهنمودهای روشنگرانه رهبر فرزانه انقلاب بایسته است به عنوان محور تدوین منشور سند چشم انداز حوزه مورد استفاده قرار گیرد. بیانیهها و توصیههای مراجع تقلید و مجمع مدرسان حوزه میتواند از منابع دیگر تهیه سند چشم انداز باشد.
تحول و نوآوری در سیاستهای کلان آموزشی - پژوهشی حوزه
تحول، نوآوری، نقادی و آزاد اندیشی از شاخصههای پویایی یک ساختار علمی - فقهی است و حوزههای علمیه نیز از این قاعده مستثنا نیستند، به طوری که باز بینی دوره ای دروس حوزوی، جلوگیری از آفات مدرک گرایی و ارتقاء کیفی دروس خارج میتواند تا حد زیادی در مسیر نوآوری مفید واقع شود.
همانطور که جمهوری اسلامی ایران در حوزه توسعه کلان، راهبردی و همه جانبه دارای سند چشم انداز افق ایران 1404 است؛ حوزههای علمیه نیز باید به منظور هدفمند کردن سیاستها و بهرهگیری بهینه از تمام ذخایر مادی - معنوی در چهار چوب «سند چشم انداز حوزه» حرکت کنند، که در آن قابلیتها، اهداف، تهدیدها، آسیبها و پتانسیلها توسط یک بدنه کارشناسی قوی تدوین شود.
توصیه میشود «شورای عالی حوزه علمیه»در جهت مدیریت مناسب منابع انسانی و نوآوری، اقدامهای زیر را مورد توجه قرار دهند:
- تدوین نظام جامع آموزشی حوزه زیر نظر مراجع تقلید و بنیاد نخبگان حوزه؛
- توجه به مهندسی مناسب چهار پارامتر نیاز سنجی، اولویت سنجی، امکان سنجی و زمان سنجی در تدوین سند چشم انداز حوزه؛
- توسعه قدرت نرم افزاری حوزه؛ مانند ظرفیت بالای نقادی و آزاد اندیشی؛
- تاسیس بانک اطلاعات دانش پژوهان نخبه در حوزه؛
- قانونمند کردن نظام آموزشی طلاب خارجی با هدف تقویت جایگاه و اثر گذاری دیپلماسی فرهنگی حوزه؛
- آشنایی متولیان حوزههای علمیه با تهدیدات نرم افزاری ؛ مانند براندازی نرم و ناتوی فرهنگی؛
- ایجاد و یا تقویت دفتر تحکیم وحدت حوزه و دانشگاه در ساختار سیاستگذاریها و فرایند تصمیمگیری کلان حوزه؛
- تقویت کمیته بنیاد نخبگان حوزه و دانشگاه در شورای عالی انقلاب فرهنگی؛
- بهره برداری از نظرات کارشناسان برجسته روابط بین الملل در مرکز پژوهشیهای حوزه؛
- تشکیل کار گروههای تخصصی؛
- افزایش تعامل و هم اندیشی میان نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها و معاونت فرهنگی - آموزشی حوزه.
ایجاد و یا تقویت کتابخانه دیجیتال حوزه و دانشگاه
با توسعه روز افزون «فن آوری اطلاعات» و قرار گرفتن کشورها در یک دهکده جهانی و افزایش اهمیت سایبر دیپلماسی در مدیریت افکار عمومی، بالتبع دو کار ویژه حوزه نیز پررنگتر خواهد شد:
- تأثیر گذاری بر مهندسی افکار عمومی داخل، به ویژه دانشگاهها با هدف تقویت روشنفکری دینی و یا دانشگاه اسلامی؛
- مقابله و آسیبشناسی تهدیدات فرهنگی و نرم افزاری جهان اسلام؛ مانند اهانت به ساحت پیامبر اکرم (ص)، تحریف آیات قرآن مجید، که مقابله با آنها مستلزم آشنایی با تهدیدات فرهنگی برون سیستمی و فراملی است که در حوزه روابط بین الملل به «دیپلماسی فرهنگی حوزه» معروف شده و توسعه آن مستلزم بکارگیری ابزار مناسب، اهداف راهبردی مشخص و مدرنیزه کردن فرهنگی نخبگان متعهد حوزه است که بتوانند با بهره وری از شیوهها و فن آوریهای نوین، زمینههای مهندسی مناسب سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اجتماعی جهان اسلام در سه سطح داخل، منطقه ای و فرا منطقه ای را تسریع و تسهیل نمایند و با انعکاس هدفمند تولیدات علمی نخبگان حوزه (کتاب، مقاله و مصاحبهها) در یک وب سایت مستقل بتوانند در کاهش سطح مشکلات اجتماعی، فرهنگی وسیاسی نقش خود را پررنگتر کنند.
جمع آوری و انعکاس چکیده تولیدات علمی نخبگان حوزه در محیط وب که در سیاستگذاری پژوهشی به «کتابخانه دیجیتال» معروف است؛ میتواند ضریب نفوذ و تأثیر گذاری مدیریت دانش حوزوی را در جهان اسلام بسیار ارتقاء دهد، هر چند هم اکنون وب سایتها ی متعددی در رابطه با فعالیت حوزه ایجاد شده، ولی فعالیت آنها به صورت پراکنده و جزیره ای است و خلأ حضور یک «کتابخانه دیجیتال» قدرتمند در حوزه به خوبی محسوس بوده و هنوز حوزههای علمیه نتوانسته اند به صورت بهینه از محیطهای مجازی «سایبر دیپلماسی» استفاده کنند، به ویژه در شرایطی که اختلاف افکنی و تفرقه میان تشیع و تسنن به یکی از ابزارهای تهاجمی دیپلماسی فرهنگی غرب تبدیل شده است.
در این رستا حوزه علمیه قم بایسته است نقش ستادی را ایفاء و طی فراخوانی از سایر حوزههای علمیه، از آنها بخواهد که بهترین تولیدات علمی - پژوهشی خود را در اختیار «کمیته ارزیابی کتابخانه دیجیتال حوزه» قرار دهند و هم چنین هر ساله طی مراسمی از پژوهشیهای برتر حوزه تقدیر و تشکر شود.
اعضای این کمیته میتوانند توسط شورای عالی پژوهشیهای حوزه و از درون بنیاد نخبگان حوزه و دانشگاه انتخاب شوند. یکی از موانع موجود برای توسعه کتابخانه دیجیتال حوزه این است که اکثر طلاب، بویژه در شهرستانهای اقماری در حد نیاز و ضرورت به علوم رایانه آشنایی ندارند و این خود میتواند آرشیو کتابخانه را با کاهشهای زیادی مواجه کند؛
مشکل دیگر این است که در اکثر تولیدات علمی مکتوب نخبگان حوزه از واژه عربی که معادلهای مناسب فارسی آن وجود دارد، استفاده میشود، در حالی که نگاه فرهنگی حوزه باید کلان باشد؛ زیرا مخاطبان آن نه تنها ملی، بلکه در سطح فرا ملی هستند و رعایت اصول نگارش و بهره برداری از واژگان مناسب فارسی میتواند در انتقال مناسبتر و وسیعتر دستاوردهای علمی حوزه به سایر بخشهای اجتماعی جامعه، به ویژه قشر دانشجو مفیدتر واقع شود و دستیابی به یک «زبان مشترک» که از پیش شرطهای مهم تعامل سازنده و «تحکیم وحدت حوزه و دانشگاه» است را فراهم نماید.
کتابخانه دیجیتال مجلس برای تقویت اثر گذاری بر مراکز دانشگاهی و دستیابی به یک زبان مشترک بین المللی تأثیر گذار است.
جمع بندی و نتیجه گیری
یکی از مهمترین راهبردهای تهاجمی دیپلماسی امنیتی آمریکا، رژیم صیهونیستی و متحدانشان در سطح جهانی، ایجاد و گسترش اختلاف افکنی میان امت اسلامی و در حوزه امنیت ملی بهره برداری از ناتوی فرهنگی و گفتمانهای نرم افزار گرایانه؛ مانند حمایت از لیبرال دموکراسی و تخریب بنیانهای حقوق بشر اسلامی با هدف تسریع براندازی نرم از طریق گسترش ناامنی اجتماعی، به ویژه تنشهای دانشجویی است.
در این راستا حوزههای علمیه به دلیل نقش محوری که در تقویت روشنفکری دینی، رفع خلأهای ایدئولوژیک دانشجویی سکولاریسم، غرب گرا(لیبرال دموکرات) و چپ گرا( مارکسیسم) دارند، از رویکرد امنیت ملی به صورت مستقیم ظرفیت نظام مقدس ج.ا.ایران برای مقابله با تهدیدات نرم را افزایش می دهند؛ به همین دلیل شایسته است تئوریسینهای تدوین کننده منشور «پدافند ملی نرم افزاری حوزه» و یا «سند چشم انداز حوزه» دارای تفکرات جهانی، کلان نگری، آگاه به بنیانهای مدیریت استراتژیک، آشنا به تهدیدات نرم و مشرف بر چالشهای حوزه و دانشگاه باشد که از مصادیق بارز آن میتوان به رهبر فرزانه انقلاب اشاره کرد که با بینش کامل بر تحولات نظام بین الملل بارها بر لزوم تبیین «نظام جامع دیپلماسی فرهنگی» در برابر ناتوی فرهنگی تأکید فرموده اند.
در این راستا براساس تکلیف گرایی و پیروی از رهنمودهای رهبر فرزانه انقلاب؛ توصیه میشود با هدف تقویت وحد حوزه و دانشگاه (اسلامی کردن دانشگاه از طریق تقویت روشنفکری دینی) و مقابله با اندیشه سکولاریسم، اقدامهای زیر مورد توجه متولیان امر قرار گیرد:
- توجه به تحول گرایی و نوآوری فکری - ساختاری در چارچوب مدیریت استراتژیک؛
- تدوین «منشور جامع سند چشم انداز حوزه» که در آن آسیبها، اهداف راهبردی و ابزارها برای رسیدن به «حوزه علمیه مطلوب» و یا مدرنیزه کردن حوزههای علمیه مشخص شده باشد؛
- تقویت ظرفیت نقادی و انعطاف پذیری حوزه؛
- تأسیس بنیاد نخبگان حوزه و دانشگاه؛
- مهندسی مناسب چهار پارامتر نیاز سنجی، اولویت سنجی، امکان سنجی و زمان سنجی در معاونت پژوهشهای راهبردی حوزه؛
- حداکثر بهره وری از محیطهای مجازی؛ مانند تاسیس کتابخانه دیجیتال حوزه و قابل برگردان به سه زبان عربی، انگلیسی و فرانسوی؛
- ایجاد و یا تقویت کرسی «دفتر تحکیم وحدت حوزه و دانشگاه» در شورای عالی حوزه؛
- برگزاری هدفمند و دوره ای سخنرانیهای نخبگان شاخص حوزه در دانشگاهها؛
- تقویت عضویت با هدف افزایش ضریب آگاهی دانشجویان و طلاب با دستاوردهای علمی حوزه و دانشگاه؛
- تقویت تعامل و هم اندیشی میان مدرسان حوزه و دانشگاه؛ مانند تعریف کار ویژههای مشخص میان سازمان بسیج اساتید حوزه و دانشگاه؛
- تدوین منشور «مدیریت دانش راهبردی» حوزه.
پی نوشتها:
1. دکتر محمد مفتح متولد 1307 همدان، در ساعت 9 صبح روز سه شنبه 27 آذر 1358، هنگام ورود به محل کارش در حیات خلوت دانشکده الهیات دانشگاه تهران به همراه دو پاسدارش توسط گروهک تروریستی فرقان به شهادت رسید و در صحن مطهر حضرت معصومه (س) به خاک سپرده شد.
از آثار علمی او میتوان به کتاب روش اندیشه در علم منطق، حاشیه بر کتاب اسفار ملاصدرا، ترجمه تفسیر مجمع البیان با همکاری آیت الله حسین نوری همدانی و مقالاتی در مجلههای دینی مکتب تشیع و معارف جعفری نام برد.
2. The second Parsion Gulf War
3. The Present Danger Committee
تبلیغات
