مقایسه ترکیب ایزوتوپ های سرب در معادن کهن نقره ایران و تعیین منشأ آثار نقره ای

چکیده

مطالعه و بررسی شواهد فلزکاری و ردیابی معادن مورد استفاده بدون داشتن اطلاعات ژئوشیمیایی معادن کهن امکان پذیر نخواهد بود. همچنین اندازه گیری ایزوتوپ های سرب ابزاری قدرتمند برای شناخت منشأ کانی ها به ویژه ارزیابی منبع فلزات است. این مطالعه به منظور به دست آوردن الگو یا نقشه ای از اطلاعات ژئوشیمیایی ذخایر سرب، روی و نقره ایران انجام شده است. همچنین پژوهش های منشأیابی روی ظروف نقره ای به دست آمده از غار قوری قلعه و طرح پژوهشی شناسایی و بررسی معادن کهن نقره در منطقه تکاب را بررسی کرده است. اهمیت این منطقه به دلیل وجود ذخایر معدنی فلزی، به ویژه ذخایر سرب، روی و نقره و هم جواری با تمدن های کهن بود. نتایج آنالیز ایزوتوپی سرب این معادن با معادن کهن سایر ذخایر سرب، روی و نقره ایران بررسی و مقایسه شد. برای انجام آزمایش های آنالیز ایزوتوپی در مطالعات آرکئومتالورژی و تعیین منشأ آثار تاریخی و محوطه های فلزکاری لازم است از دستگاه طیف سنجی جرمی پلاسمای جفت شده القایی مولتی کالکتور یا MC-ICP-MS استفاده شود. از سوی دیگر، در مطالعات و بررسی های زمین شناسی از همین روش آنالیز ایزوتوپ های سرب در راستای شناسایی منشأ فلزات و محیط زمین ساختی کانسارها استفاده می شود؛ بنابراین به خوبی می توان از نتایج آزمایش ها در این گونه مطالعات استفاده شد و با انجام محاسبات، نسبت های ایزوتوپی سرب مورد نیاز در مطالعات تعیین منشأ به دست آمد. مقایسه نتایج آنالیز نسبت های ایزوتوپ سرب برای تعدادی از معادن کهن نقره در ایران نشان می دهد که میزان تفاوت نسبت های ایزوتوپ سرب ذخایر سرب، روی و نقره در زون و محورهای زمین شناسی ایران در حدی است که می تواند در منشأیابی محوطه های فلزکاری کهن و آثار نقره ای (که سرب موجود در آن عمدتاً از کانی های سرب، روی و نقره است) کمک شایانی کرد.