سوگواری در سیره و سنت امام صادق (ع)

چکیده

سوگواری برای از دست دادگان امری طبیعی، هماهنگ با سرشت انسانی و از دیرباز رایج بوده است. معصومان (ع) در برخورد با پدیده غم از دست دادگان، افزون بر همنوایی با سرشت انسانی، تلاش داشتند غم بر زندگی بشر سایه گستر نباشد و نشاط و پویایی اجتماعی مسلمانان از بین نرود. در این میان، مطالعه سنت و سیره امام صادق (ع)، تلاش ایشان را بر این اصل اجتماعی نشان می دهد و بیان می دارد که امام صادق (ع) با سوگواری برخوردی یک سویه نداشت. آن حضرت با تمایز سوگواری های عادی و شخصی از سوگواری های آیینی، راهکارهایی ارایه داد تا هم با فروکاهی غم داغدیده نشاط و پویایی اجتماعی حفظ شود و هم سوگواری آیینی از قلمرو خانواده به قلمرو امت در طول زمان و پهنای جغرافیا گسترش یابد و عنصر هیجان، همراستا با استدلال در خدمت پیشبرد اهداف این مکتب باشد. ازاین رو، ایشان با بهره گیری از فرصت های تاریخی عصر خود، فرهنگ سوگواری را تبیین نمود و منظومه فکری عزاداری را در شیعه بنیاد نهاد. پژوهش حاضر، راهکارهای امام صادق (ع) را براساس گفتار و کردار آن حضرت در دو عرصه شخصی و آیینی با روش وصفی- تحلیلی بررسی کرده است و ضمن پرداختن به مسائلی مانند اصلاح فرهنگ سوگواری های عادی، یادکرد فردی عاشورا و تبدیل آن به سوگواری آیینی در ادبیات شیعی به این نتیجه رسید که در سنت و سیره امام صادق (ع) سوگواری کسی مانند امام حسین (ع) برجسته نشد و احکامی خاص نیافت و همچنین زیارتنامه ای برای آن بیان نشد.