نگاهى به دو اثر ارزشمند

بدون شک, پیامبر اکرم(ص), برترین, شایسته ترین و والاترین فرد آفرینش از آغاز تا فرجام خلقت است. او برگزیده خداست; خداوند بى همتا براى نجات بشر از جهالت و هدایت آدمیان به نورانیت و انسانیت, او را برگزید و مهر نبوت بر بازوى پاکش حک نمود. به همین جهت, بعد از عظمت و اهمیت خداوند, بزرگى و جلالت از آن اوست. از همین رو, کلامش نیز بعد از کلام خالق بى همتاست.
از آغاز تاریخ پیدایش اسلام تاکنون, مسلمانان با اندکى فراز و نشیب, به ثبت و ضبط سخنان گهربار پیامبر خاتم(ص) برآمده و کتاب هاى ارزشمندى را تإلیف و تدوین نموده اند. یکى از این آثار جاویدان, کتاب شریف ((کلمه الرسول الاعظم)) است. نویسنده پرتلاش و هنرمند این اثر نفیس, شهید شاهد, ((آیه الله سیدحسن شیرازى)) است. دانشمندى که در نهایت, رنگ قلم و خونش باهم در آمیخت و از جرعه نوشان زلال نور شد.
شایسته است که این اثر پربار را در حضور شیفتگان فرهنگ کوثر, ورق بزنیم و کلیات آن را از مقابل چشمان تیزبین و کنجکاو آنان بگذرانیم. اما قبل از آن, سخنى از مولف.
مولف را بشناسیم!
پدید آورنده کتاب در سال 1353 ق در شهر مقدس کربلا چشم به جهان گشود. از کودکى با راهنمایى پدر ارجمندش ((آیه الله العظمى حاج سیدمیرزا مهدى شیرازى)) به فراگیرى علوم مشغول گردید و در کم ترین زمان, مدارج عالى تحصیلى را پشت سرگذاشت و یکى از مجتهدین بنام بلاد اسلامى شد. برخى از مهم ترین فراز و نشیب هاى زندگى اش چنین است:
ـ از 16 سالگى به سرودن شعر پرداخت.
ـ در سال 1379 به مدیریت مجله الاخلاق و الاداب, منصوب شد.
ـ به علت مبارزه مستمر و سخنرانى هاى آتشین بر ضد رژیم بعث عراق, در سال 1388 به مدت 9 ماه زندانى شد و بر اثر شکنجه هاى غیر انسانى صدامیان, سلامتى جسمى اش را از دست داد. پس از آزادى, براى معالجه خود ـ در سال 1389 ـ روانه بیروت شد. وى در کشورهاى سوریه و لبنان نیز دست از تلاش و مبارزه بر نداشت. مهم ترین فعالیت هایش در این دو کشور, عبارت است از:
1. تإسیس حوزه علمیه زینبیه در شام.
2. تإسیس و سرپرستى جامعه العلمإ.
3. تإسیس مدرسه الامام المهدى(عج).
4. اعزام مبلغ به چند کشور مسلمان, مخصوصا کشورهاى آفریقایى, و سفر به آن کشورها جهت تبلیغ دین مقدس اسلام.
5. هدایت و ارشاد بیش از دو میلیون نفر از فرقه اهل حق سوریه و لبنان به مذهب شیعه که منجر به اعتراف و صدور اعلامیه به امضاى 80 نفر از علماى بزرگ این فرقه شد.
6. تإلیفات فراوان که مهم ترین آنها به شرح ذیل است:
الاقتصاد الاسلامى (در دو جلد);
کلمه الله;
کلمه الرسول الاعظم;
کلمه الامام الحسن(ع);
التوجیه الدینى;
الشعائر الحسینیه;
الادب الموجه;
العمل الادبى;
حدیث رمضان;
النصر الاول للاسلام;
بطل الاسلام الخالد;
موقف الاسلام الفاضل;
رسول الحیاه;
اله الکون;
کلمه الامام المهدى(عج);
مقالات بى شمار سیاسى, مذهبى و...
... و اما فرجام خونینش چنین بود که در روز جمعه 12 / 2 / 59 در شهر بیروت, توسط مزدوران حزب بعث عراق, ترور و جام شهادت نوشید. بعد از انتقال بدن پاکش به ایران اسلامى, در حرم عمه اش فاطمه معصومه(س) به خاک سپرده شد.
معرفى کتاب
کتاب به زبان عربى است و 462 صفحه دارد. چاپ اول آن در سال 1387 ق. توسط ((دارالعالم الاسلامى)) بیروت انجام شد و در سال 1400 به وسیله همین ناشر تجدید چاپ گردید.
مقدمه کتاب نسبتا طولانى است; مقدمه اى که گویاى نقطه نظرات مولف دانشمند آن است و 15 صفحه کتاب را به خود اختصاص داده است.
متن کتاب از بخش هاى مختلفى تشکیل شده است. متنى که جز سخنان رسول خدا(ص) ,کلام دیگرى نیست. و آنچه مقابل خواننده است, دریاى مواج کلمات حکیمانه خاتم پیغمبران(ص) است.
مولف با تنظیم و چینش دقیق و زیبا, سخنان پیامبر اکرم(ص) را این چنین دسته بندى کرده است:
1. الهیات
این بخش شامل پنج عنوان از کلام رسول خدا(ص) است. سخنانى که حضرتش در اوصاف جلال و جمال خداى رحمان بیان نموده و عمق وابستگى و دل بستگى اش را به بارىتعالى نشان داده است.
2. رسالیات
در این بخش که از جملات و عبارات نسبتا طولانى تشکیل شده, سخن از خود و سایر پیامبران خدا به میان آورده است. این بخش در بردارنده ده عنوان از بیانات رسول اکرم(ص) است.
3. القرآن و العتره
در این بخش, آن دسته از سخنان رسول خدا(ص) گرد آمده است که گویاى فضیلت و اهمیت قرآن و عترت است, اهمیتى که حضرت ثقل اکبر و اصغرش نامید و براى نگهدارى و تمسک به آن دو توصیه ها نمود. این بخش شامل هفده عنوان از کلمات رسول خدا(ص) است.
4. معارف
آن دسته از سخنان ارزشمند پیامبر که پیرامون علم و معارف دینى است; در این فصل گرد آمده است. این بخش نیز حاوى شش عنوان از سخنان معرفتآموز پیامبر خدا(ص)است.
5. مواعظ
در این فصل, آن بخش از سخنان رسول خدا(ص) فهرست شده که حضرت, پیرامون پند و اندرز و هدایت عام و خاص ایراد نموده اند. یکى از بزرگ ترین فصول کتاب, این بخش است.
احادیث نقل شده در این بخش به 103 عنون مى رسد.
6. وصایا
در این بخش, وصیت هاى آن حضرت به على(ع), معاذ, ابن مسعود, سلمان و ابوذر آمده است. متن احادیث این قسمت, طولانى است و برخى آیات قرآن نیز هنگام بیان حدیث, بر زبان مبارک حضرتش جارى شده است; آیاتى از قرآن که پیامبرخدا(ص) براى تإیید و تناسب سخنانش به تلاوت آن پرداخته است. این بخش شش کلام از سخنان خاتم الانبیإ(ص) را در خود جاى داده است.
7. سیاسیات
در این بخش, آن قسمت از سخنان رسول اکرم(ص) که جنبه سیاسى داشته و خطاب به سران قبایل, بزرگان قریش, عموم مردم و... ابراز داشته اند; گرد آمده است و نیز سخنانى که پیرامون جنگ و جهاد و حوادث مهم آن روزگار که زیبنده این بخش است.
این فصل, در بردارنده 22 کلام از بیانات پیامبرانه ختم رسالت و نبوت است.
8. رسائل
این بخش, یکى از بزرگ ترین فصول کتاب است. در این فصل, نامه ها, وثیقه ها و هر نوع نوشته اى که از جانب پیامبر(ص) صادر شده, ثبت گردیده است. نامه هایى که خطاب به سران کشورهاى خارجى, بزرگان اقوام, شخصیت هاى دینى و سیاسى یهود و رجال سیاسى و اجتماعى آن روز که به نحوى با حضرت ارتباط داشته اند, نوشته شده است. حجم بعضى از رسائل, کوتاه و برخى دیگر, طولانى است که حضرت ختمى مرتبت, با توجه به شرایط و اقتضاى حال, آن را نوشته و ارسال کرده اند.
در این فصل, تعداد 218 رساله کوچک و بزرگ به ثبت رسیده است.
9. عبادات
یکى از کوچک ترین بخش هاى کتاب, همین فصل است. سخنان آن حضرت که پیرامون ((عبادات)) نقل شده, در این قسمت آورده شده است. بعضى از احادیث این بخش, کوتاه و بعضى دیگر, متوسط است. و تنها پنج حدیث شریف در این بخش به ثبت رسیده است.
10. متفرقات
در این بخش, آن دسته از سخنان رسول اکرم(ص) گرد آمده که جنبه متفرقه داشته است. سخنان گهربارى که پیرامون حکومت اسلامى, دعوت به اسلام, اخوان الرسول, بر مسند قضاوت, نور ایمان و... که جنبه سیاسى نداشته اند, زینت بخش این فصل شده است.
تعداد 20 حدیث که بیشتر آن ها کوتاه است, در این بخش آورده شده است.
11. حکم
یکى از جالب ترین و زیباترین فصول کتاب, همین بخش است. متن احادیث, کوتاه و اغلب چند کلمه اى است. احادیثى است نغز و دلنشین, با جملات کوتاه و استوار و پرمعنى. همان احادیث کوتاهى که بیشتر بر سر زبان ها است و پیروان حضرت در لحظات مختلف زندگى, از آن ها بهره مى برند.
این بخش, در بردارنده 1164 حدیث زیباست; احادیثى که بر اساس حروف الفبإ تنظیم و تدوین یافته است.
آمار احادیث
کتابى که اوراقش را گذراندیم, یکى از بهترین آثارى است که کلمات رسول خدا(ص) را به ثبت رسانده است. اثر ارزشمند و پرمایه اى که با نظم و ترتیب عالى در خدمت جامعه اسلامى قرار گرفته است.
ناگفته نماند که در این اثر نفیس, جمعا حدود 1576 حدیث گهربار, از حضرت خاتم الانبیإ(ص) به یادگار ثبت شده است. مطالعه آن را به همه محققان و جستجوگران کلام رسالت و پیروان صادق حضرتش توصیه مى کنیم. باشد که شناخت و محبت ما را نسبت به آن بزرگوار و عترتش افزون ساخته ذخیره عالم تنهایى و غربتمان گردد.ان شإ الله.
2 . فضائل الصلوات
کتاب نفیس, پربار و ناشناخته ((شرح الصلوات)) و یا ((فضائل الصلوات)) اثر ماندگار و با ارزشى است که در عهد قاجار, توسط عالم ربانى, ((سیداحمدبن محمدحسینى اردکانى)) تإلیف شده است. و در رمضان سال 1407 ق. به وسیله آقاى درودى در چاپخانه علمیه قم, تجدید چاپ گردیده است.
انتشارات مسجد مقدس جمکران نیز در بهار 1379 ش. برگزیده این اثر سودمند را تحت عنوان ((گنجینه نور و برکت ختم صلوات)) چاپ و در اختیار علاقمندان قرار داده است.
آشنایى با مولف
براى شناخت بهتر نویسنده این کتاب, سراغ علامه, حاج آقا بزرگ تهرانى مى رویم. ایشان در کتاب ((الکرام البرره, ص 106)) و در کتاب ارزشمند ((الذریعه, ج 16, ص 261)) نویسنده کتاب فضائل الصلوات و آثار علمى اش را چنین معرفى کرده است:
((سیداحمد بن سید محمد اردکانى, عارف, فیلسوف, فقیه و فاضل, از معاصرین فتحعلى شاه قاجار بود و فوت او بعد از سنه 1238 ه' .ق. واقع شده است.
مهم ترین کتاب هاى او عبارتند از:
سرور المومنین, پیرامون امیرالمومنین(ع); کتاب الانساب, در تاریخ انبیإ و اولیإ; کتاب فضائل الصلوات; ترجمه بعضى از کتاب کبیر عوالم.))
از مقدمه کتاب استفاده مى شود که مولف, کتاب فضائل الصلوات را براى شاهزاده ((ولى میرزاى قاجار)) تإلیف نموده و آن را بر هشت فصل تنظیم کرده است. جهت آشنایى علاقمندان, دورنمایى کلى از سه فصل 4, 5 و 6 این اثر نفیس را با اندکى تصرف, تقدیم مى داریم و تحقیق و ارزیابى بیشتر را به عهده خوانندگان کنجکاو ((فصلنامه کوثر)) مى نهیم.
فصل چهارم, فضائل صلوات
این فصل در ذکر فضائل و فواید فرستادن صلوات است. براساس آیات و روایات فراوانى که در قرآن و منابع روایى شیعه و سنى وجود دارد; براى ذکر صلوات, فواید بسیارى شمرده شده است. فوایدى که در صورت فرستادن صلوات, نصیب فرستنده آن مى شود. اهم این فواید عبارتند از:
1 . فرستنده صلوات, متخلق به اخلاق الهى مى شود.
2 . فرستنده صلوات, از آیه (ان الله و ملائکته یصلون على النبى یا ایها الذین آمنوا صلوا علیه و سلموا تسلیما) ـ که به آیه مخصوص صلوات معروف است ـ اطاعت کرده است.
3 . فرستنده صلوات, از صلوات و سلام الهى بهره مند مى شود.
4 . فرستنده صلوات, در فرستادن آن با ملائکه موافقت و همراهى کرده است.
5 . ملائکه بر فرستنده صلوات, متقابلا صلوات مى فرستند.
6 . فرستادن صلوات, سبب قرب به حق مى شود.
7 . فرستادن صلوات, سبب رضاى خدا مى شود.
8 . فرستادن صلوات, سبب خشنودى و رضایت پیغمبر اکرم(ص) مى شود.
9 . فرستادن صلوات, سبب شفاعت نبى اکرم(ص) مى شود.
10 . فرستادن صلوات, سبب مى شود تا پیامبراکرم(ص) تحفه اى از بهشت به فرستنده آن ارسال نماید.
11 . پیامبراکرم(ص) از فرستادن صلوات به وسیله افراد, آگاه و در مقابل, جواب سلام و صلوات او را مى دهد.
12 . صلوات فرستاده شده در صحیفه نورانیى نوشته, ضبط و ذخیره مى گردد.
13 . فرستادن صلوات, موجب رویت نبى اکرم(ص) در عالم رویا مى شود.
14 . فرستادن صلوات, موجب دریافت اجر و پاداش فراوان مى شود.
15 . فرستادن صلوات, موجب عبادت پروردگار عالم مى شود.
16 . فرستادن صلوات, موجب کفاره گناهان افراد مى شود.
17 . فرستادن صلوات, موجب دعا و امتثال آیه شریفه (ادعونى استجب لکم) مى شود.
18 . فرستادن صلوات, تإمین کننده و کفایت کننده حاجات, در دنیا و آخرت است.
19 . فرستادن صلوات, باعث استجابت دعا مى شود.
20 . فرستادن صلوات, اظهار وفادارى و بیعت مجدد به میثاق و عهدى است که خداوند روز الست از انسان ها گرفته است.
21 . فرستادن صلوات, باعث رفع نفاق مى شود.
22 . فرستادن صلوات, باعث صلوات فرستادن همه مخلوقات خداوند بر فرستنده صلوات, مى شود.
23 . فرستادن صلوات, باعث مشغول شدن انسان به بهترین اعمال, مى شود.
24 . فرستادن صلوات, باعث پاکیزه شده اعمال انسان مى شود.
25 . فرستادن صلوات, باعث درک رحمت پروردگار عالم مى شود.
26 . فرستادن صلوات, باعث عافیت و سلامتى جسمى و روحى انسان ها مى شود.
27 . فرستادن صلوات, باعث قبولى طاعات و حسنات انسان مى شود.
28 . فرستادن صلوات, باعث انتشار بو و رایحه خوش در دهان گوینده صلوات و مجالس بهره مند از صلوات مى شود.
29 . فرستادن صلوات, سبب خلاصى و نجات انسان از غیبت و مواضع گناه مى شود.
30 . فرستادن صلوات, سبب توانگرى و غنا و زدودن فقر از انسان و جامعه مى شود.
31 . فرستادن صلوات, سبب به یاد آمدن چیزهاى فراموش شده مى شود.
32 . فرستادن صلوات, سبب آمرزش گناهان و دریافت پاداش 72 شهید, توسط فرستنده آن مى شود.
33 . فرستادن صلوات, سبب به وجود آمدن نور زیاد در روز قیامت مى شود.
34 . فرستادن صلوات, سبب ایجاد نور بر پل صراط, مى شود.
35 . فرستادن صلوات, سبب عبور از پل صراط و نلغزیدن در آن موضع خطرناک مى شود.
36 . فرستادن صلوات, سبب خلاصى از آتش جهنم مى شود.
37 . فرستادن صلوات, سبب هدایت انسان به سوى بهشت مى شود.
38 . فرستادن صلوات, سبب ایجاد نور در قبر مى شود.
39 . فرستادن صلوات, سبب دفع و رفع عطش در روز قیامت مى شود.
40 . فرستادن صلوات, سبب آشامیدن شراب سلسبیل مى شود.
41 . فرستادن صلوات, سبب الم, مذلت, خوارى و زبونى ابلیس مى شود.
42 . فرستادن صلوات, سبب مى شود تا انسان جاى خود را در بهشت ببیند.
43 . فرستادن صلوات, سبب مى شود تا انسان از تلخى مرگ ایمن باشد.
44 . فرستادن صلوات, سبب دریافت بشارت بهشت قبل از مرگ مى شود. و...
فصل پنجم, زمان و مکان صلوات
این فصل در ذکر مواطن, مواضع و مواقفى است که به فرستادن صلوات, تإکید شده است. در کدام زمان و مکان, فرستادن صلوات تإکید شده است؟
الف) مهم ترین زمان ها و مکان هایى که به فرستادن صلوات تإکید شده عبارتند از:
1 . در هر مکانى که اسم مبارک پیامبر(ص) ذکر شود; چه خود انسان به زبان آورد و چه از دیگرى بشنود.
2 . در ابتداى هر کلامى که داراى قدر و ارزش است; مثل خطبه ها, سخنرانى ها و... که با صلوات باید آغاز نمود.
3 . در ابتدا و انتهاى وضوء.
4 . هنگام ورود و یا عبور از کنار مساجد.
5 . در تعقیب نمازها, مخصوصا نمازهاى صبح و مغرب.
6 . قبل و بعد از دعاها.
7 . در خطبه نمازهاى جمعه, عیدین, استسقإ و روز عید غدیر.
8 . در هر شبانه روز.
9 . در عصر روزهاى پنج شنبه.
10 . در شب و روزهاى جمعه.
11 . در ماه مبارک رجب, مخصوصا روز عید مبعث رسول اکرم(ص).
12 . در ماه هاى مبارک شعبان و رمضان.
13 . هنگام بوییدن گل ها و ریحان ها.
14 . بعد از عطسه کردن خود یا دیگرى.
15 . هنگام ذکر و به یاد آوردن نام خداوند متعال.
ب) علاوه بر موارد فوق, در مکان هاى مقدس و موقعیت هاى حساس زیر نباید در فرستادن صلوات, کوتاهى کرد:
1. هنگام اراده سفر.
2. هنگام نشستن بر مرکب.
3. هنگام طى مسافت راه مکه و هر مسیرى که به صورت سرازیرى است.
4. بعد از تلبیه در حج.
5. هنگام داخل شدن در مسجدالحرام.
6. هنگام استلام حجر اسماعیل.
7. هنگام انجام طواف و سعى در کوه هاى صفا و مروه.
8 . هنگام وداع, در میان رکن و باب, در روز عرفه.
9. هنگام وقوف در مشعر.
10. هنگام ذبح قربانى و بریدن سر حیوانات.
11. در هنگام طى مسافت راه مدینه منوره.
12. هنگام مشاهده مدینه منوره و حرم رسول خدا(ص).
13. هنگام وارد شدن به مسجد رسول خدا(ص).
14. هنگام طواف روضه مطهره پیغمبر اکرم(ص).
15. هنگام توجه به قبر مقدس رسول خدا(ص), در بین قبر و منبر.
16. هنگام مرور در مواضع معروفى که رسول خدا(ص) در آن مواضع استقرار یافته بودند.
17. در ابتداى درس حدیث.
18. در ابتداى موعظه, هدایت و راهنمایى دیگران.
19. هنگام برخاستن از مجلس.
20. هنگام مصافحه با برادر مسلمان دیگر.
فصل ششم, آداب صلوات
این فصل, در ذکر آداب و شرایطى است که فرستنده صلوات باید آن را رعایت کند. اهم این آداب را مى توان به شرح ذیل فهرست کرد:
1 . باید در عبارت صلوات, لفظ ((آل)) را نیز آورد.
2 . باید بعد از درود و صلوات بر پیامبر(ص), سلام (وسلم) را نیز آورد.
3 . باید کوشش کرد تا در بین مردم صلوات فرستاد و مجالس و محافل را با زمزمه آن, عطرآگین نمود.
4 . بدون طهارت از روى اختیار, شایسته نیست صلوات فرستاد و نام پیغمبر(ص) را بر زبان آورد. زیرا که این عمل, کوچک جلوه دادن نام آن بزرگوار است.
5 . نباید فرستادن صلوات را وسیله شهرت, سرمایه و نیک نامى خود ساخت.
6 . نباید با فرستادن صلوات, به دیگران منت نهاد و اظهار تفضل و تقدس نمود.
7 . نباید با فرستادن صلوات, طلب مال و جاه کرد.
8 . نباید در مجالس لغو و معصیت و گناه, صلوات فرستاد و نام شریف سرور کائنات را بر زبان جارى کرد.
9 . نباید براى فروش کالا و گرم کردن بازار و خود نمایى, صلوات فرستاد.
آنچه بیان گردید, تنها فهرستى از سه فصل این کتاب نفیس بود. مولف دانشمند کتاب, براى تإیید هریک از موارد فوق, چندین آیه, روایت و حکایات معتبر و مستند و... بیان کرده است که ذکر آن ها در این نوشته کوتاه ممکن نبود. شایسته است است که کاوشگران به خود کتاب فضایل مراجعه کنند و جرعه هاى ناب, از سرچشمه آیات و روایات موجود در این اثر گرانبها بنوشند.