غدیر و حکومت اسلامى

شیفتگان مکتب ولایت از روزگاران کهن این روز را پاس داشته و درطى قرون متمادى در حفظ آن تلاش نمودند. اینک غدیر رمز تشیع است‏و هر حکومتى که به گرامیداشت آن اقدام کند، به شیعه بودن‏مشهور مى‏شود و یکى از شاخصهاى شناخت‏حکومتهاى شیعى شمرده‏مى‏شود. آنگونه که وقتى استاد علامه محمد حسین مظفر به جستجوى‏حکومتهاى شیعه در بستر تاریخ مى‏نشیند، بزرگداشت این روز را ازنشانهاى دولت‏شیعى مى‏شمارد، آنسان که مراسم عزادارى روزعاشورا نشان تشیع دارد. ایشان غدیر در عصر آل بویه را اینگونه‏توصیف مى‏کند:
«آل بویه در روز غدیر یعنى هجدهم ذى حجه‏روزى که رسول خدا(ص) على(ع) را به عنوان امام و راهبر و مولى‏و سرور هر مرد و زن با ایمان منصوب نمود مراسمى را اجراءمى‏کردند که درهیچ عید دیگرى این مراسم را اجراء نمى‏نمودند. دراین روز اظهار شادى و سرور مى‏کردند و درفشهاى زینت‏برمى‏افراشتند و غذاها و خوراکیهاى مطبوع و لذیذى فراهم مى‏نمودندو آنها را میان همه مردم تقسیم مى‏کردند و جامه‏هاى فاخر در برمى‏کردند و با دست گشاده‏اى به انفاق و بخشش روى مى‏آوردندوکارهاى دیگرى انجام مى‏دادند که حاکى از بزرگداشت آنها نسبت‏به‏چنین روزى بوده است.
شیعیان بغداد و سایر بلاد عراق و نیزفاطمیون در مصر از این راه و رسم پیروى مى‏کردند. در نتیجه روزدهم محرم روز گریه و ناله و عزادارى بود و روز هجدهم ذیحجه‏روز سرور و جشن و شادمانى. (1)
وى در اشاره به حکومت فاطمیان مصرنیز این مساله را یاد آور شده است و سابقه عید غدیر در آل‏بویه را پیش از فاطمیان مصر مى‏داند. (2)
علامه مظفر پس از بر شمردن‏مراکز شیعه نشینى چون عراق، حجاز، یمن، سوریه، جبل عامل وایران از حکومتهاى شیعى معاصرى در هند یاد مى‏کند که روز غدیررا از اعیاد دینى و حکومتى شمرده و آن را گرامى مى‏دارند. (3)
عیدغدیر از زمانیکه حکومتهاى محلى شیعى در ایران بوجود آمد،جایگاه ویژه‏اى در میان اعیاد اسلامى یافت. و این سنت مقدس درزمان حکومتهاى علویان، مرعشیان، صفویان و در دوره‏هاى متاءخرتا زمان قاجار معمول بود.
عبدالحسین خان سپهر مورخ بنام دوره قاجارى در «مرآه الوقایع‏مظفرى‏» که وقایع سالهاى‏1313 تا1316 را تحریر نموده، حیات‏اجتماعى این دوره را به صورت فشرده ترسیم کرده است. وى اعیادمرسوم در ایران عصر قاجار را به دو قسم عمده دولتى و ملتى‏تقسیم نموده مى‏گوید:
«ملت و دولت ایران را چند قسم عید است: اعیاد میلادى حضرت‏ختمى‏مرتبت و سایر ائمه(علیهم السلام) را ملت و ولت‏شریک‏اند،لکن فقط چند عید میلادى را جشن مى‏گیرند. عید فطر و عید قربان‏را تمام مسلمانان عید مى‏گیرند. عید نوروز را نیز ملت و دولت‏شرکت دارند. عید میلاد همایونى مخصوص دولت است که در آن روز ودر عید نوروز جمشیدى وزراى مختار به خاکپاى همایونى تشرف‏مى‏جویند. عیدهاى معمولى ایرانیان که جشن مى‏گیرند:
- عید میلاد حضرت ختمى مرتبت، دولت و ملت‏شرکت دارند.
- عید غدیر خم هردو شرکت دارند، عید میلاد حضرت مرتضوى، به‏شراکت.
- میلاد مبارک خامس آل عبا(ع)، از ایجادات اعلیحضرت شهریارى،ملت و دولت هردو.
- عید میلاد حضرت حجت الله (عج) به شراکت ملت و دولت.
- عید فطر، به شراکت ملت و دولت.
- عید قربان، به شراکت هردو.
- عید میلاد اعلیحضرت! مخصوص دولت است.
- عید نوروز به شراکت هردو تا سیزده روز به پا دارند.» (4)
وى پس‏از ذکر اعیادرسمى ایران در زمان قاجار به برگزارى مراسمى در میلاد مرتضوى‏و... (5) اشاره مى‏کند، آنگاه در گزارشى مراسم عید غدیرخم گوید:
روز سه شنبه هجدهم ذى حجه‏الحرام (1315 ه) که عید سعید غدیرخم بود، در حضور همایونى مراسم عید و سلام به عمل آمد.
اعلیحضرت شاهنشاهى در تالار برلیان به سلام عام جلوس کرد. تمام‏طبقات حضور داشتند. محمد حسن صنیع الدوله فرزند حاجى على‏خان‏حاجب‏الدوله که بعدها ملقب به «اعتماد السطلتنه‏» شد نیز درروزنامه خاطرات خود به برگزارى عید غدیر خم اشاره کرده است. (6)
ویا در 18 ذى حجه‏1296 هجرى قمرى میرزا حسین خان سپهسالار عیدغدیر را به ولیعهد تبریک گفته است. (7)
با استقرار رژیم پهلوى وفاصله گرفتن آن از دین و مذهب و اصول اسلامى خشم روحانیان وعالمان دینى و مردم مسلمان ایران فراهم آمد. لذا براى‏فرونشاندن خشم انقلابى امت اسلامى، شاه نیز در برهه‏اى از تاریخ‏این عید را تبریک گفت. (8)
همانگونه که غدیر روز «ولایت‏» است روز«ولایت فقیه‏» نیز هست و در این روز مبارک، خشم مقدس انقلابیان‏با فضاى عطر آگین عید غدیر پیوند خورد وروزهاى خدایى راپدیدار ساخت که زمینه تاسیس حکومت اسلامى و ظهور جلوه‏هایى ازعدل على(ع) را فراهم آورد.
عید غدیر با نخستین جرقه‏هاى انقلاب و مخالفت‏با اصلاحات ارضى ورفراندم لوایح شش گانه یکى از روزهاى انقلاب نیز محسوب شد و17ذیحجه سال (1382 ه ق) برابر با 21 اردیبهشت (1342 ش) شب عیدغدیر، «به مناسبت فاجعه مدرسه فیضیه قم، مجلس یاد بود وبزرگداشتى در مسجد ارک تهران، از سوى آیه‏الله حکیم برگزارشد.» (9) و 18 ذیحجه روز عید غدیر «آیه‏الله سید محمود شاهرودى‏طى تلگرافى براى حضرات آیات خمینى، گلپایگانى و... از مبارزات‏روحانیت ایران اعلام پشتیبانى کرد. (10) هر روز بر اوج مبارزات‏افزوده شد و مبلغان دینى و مدافعان شریعت و پرچمداران نهضت‏هریک در شهرها و مناطق مختلف به افشاى رژیم منحوس پهلوى‏پرداختند.
مسجد امام موسى بن جعفر(ع) که از سوى آیه‏الله سعیدى به پایگاه‏انقلاب در مرکز ایران تبدیل شده بود، در طى برنامه‏هاى منظم‏خود، به پشتیبانى از نهضت امام خمینى پرداخت و16 ذیحجه سال(1385 ه ق) برابر با19 فروردین (1345 ه ش) روز آغازبرنامه‏هاى عید غدیر یکى از آن روزهاى خدایى بود.» (11)
شکوهمندتراز همه طرح حکومت اسلامى یا ولایت فقیه از سوى امام خمینى(ره)بود که مبانى نظرى و عملى سیاست دینى شیعه امامیه را تفسیر وتبیین نمود.
امام خمینى در روز چهارشبنه اول بهمن ماه 1348 (13 ذیقعده‏1389) بحث‏حکومت اسلامى را تحت عنوان «ولایت فقیه‏» در مسجدشیخ انصارى، در بازار «حویش‏» نجف آغاز کرد و به اثبات اصل‏قضیه همت گمارد. (12) و با وجود فشارها و کنترل‏هاى ساواک جزوه‏هاى‏حکومت اسلامى و نوارهاى سخنرانى امام درباره آن به وسیله‏زائران خانه خدا و از راه‏هاى دیگر، به ایران رسید و در حدگسترده‏اى توزیع شد. (13) به احتمال زیاد روز پخش جزوات، روز عیدغدیر (1389 ه ق) برابر6 اسفند (1348 ه ش) است‏که‏7 اسفند، در پى پخش جزوات درس ولایت فقیه، رئیس ساواک طى‏بخشنامه‏اى به کلیه ادارات تابعه خود از آنان خواست تا درجمع‏آورى و شناسایى عاملین انتشار آن تلاش کنند. (14)
بدین ترتیب‏غدیر انقلاب اسلامى با غدیر عصر رسالت پیوند خورد و اصول سیاسى‏اسلام از سوى فقیهى سترگ در حوزه کهن نجف اشرف که سابقه آن به‏هزار و اندى سال مى‏رسید، مطرح گردید و رابطه ناگسستنى دین وسیاست تبیین شد و موضع اسلام در مقابل استعمار، صهیونیسم ورژیمهاى وابسته مشخص گردید.
همچنین عید غدیر1397 ه ق /1356 ه ش مصادف با بزرگداشت‏شهادت حاج آقا سید مصطفى خمینى است. (15) و در عید غدیر 1398 ه ق/1357 ه ش حضرت امام مى‏فرماید:«ما در پى جلب حمایت روسها نیستیم. به علاوه ما حمایت مظنون‏آمریکا را نیز رد مى‏کنیم.» (16)
این ایام پر شورترین روزهاى‏انقلاب، روزهاى خون و حماسه است، مبارزات مردمى به اوج خودرسیده و در فاصله چند ماه انقلاب به پیروزى رسید. و 12 فروردین‏1358 با همه پرسى رژیم شاهنشاهى به نظام جمهورى اسلامى تغییر وامت اسلام با فرزند على(ع) بیعت نموده و غدیر انقلاب اسلامى رامى‏آفریدند. با تکرار حماسه غدیر آرمان الهى هزار و چهار صدساله شیعه تحقق یافت و جهانیان با اسلام ناب محمدى و حکومت عدل‏علوى آشنا گردیدند.
نظام حکومتى‏ما، راستى گفتار الهى را در مورد رهبرى جامعه‏اسلامى گواهى داد که با تحقق آن آئین اسلام کامل شده و نعمت واحسان بر بندگان مومن و مخلص نازل مى‏شود.
پى‏نوشتها:
1- تاریخ شیعه، ص 155، 294 و 297.
2- همان، ص 275.
3- همان، ص 339.
4- مرآت الوقایع مظفرى، ص 112.
5- همان، ص 111، 149، 150، 206، 213، 219، 235، 236، 332، 334 و 335.
6- روزنامه خاطرات اعتماد السلطنه، ص 58.
7- تلگراف عصر سپهسالار ص 601.
8- هفت هزار روز تاریخ ایران و انقلاب اسلامى، ج 1، ص 60، 187.
9- همان، ص 143.
10- همان، ص 144.
11- همان، ص 260.
12- نهضت امام خمینى، ج 2، ص 494.
13- همان، ص 518.
14- هفت هزار روز تاریخ ایران و انقلاب اسلامى.
15- همان، ج 2، ص 744.
16- همان، ص 1002.