تحلیلی بر نوع و کارکرد ساعت های سه گانه مجموعه عمادی کاشان در دوران تیموری و صفوی
آرشیو
چکیده
کهن ترین ساعت پیچیده شناخته شده در ایران ساعت آبی رصدخانه مدرسه رکنیه یزد به تاریخ 725ق/1324م است. پس از آن در حدود سال 877ق/1473م «فخرالدین علی کاشی» یک ساعت آبی برای مجموعه شکوهمند عمادی در کاشان ساخت. دو دهه بعدتر محمدحافظ، مخترع اصفهانی، یک ساعت برای این مجموعه ساخت که در نوع خود یکی از اولین ساعت های مکانیکی دنیای مشرق زمین بود. در زمان شاه عباس اول با از کار افتادن ساعت محمدحافظ، نمونه دیگری توسط ملا عنایت ساخته شد. این ساعت ها از ظرافت های هنری نیز برخوردار بودند و در رأس هر ساعت پیکرک های انسانی و حیوانی متعددی در آنها حرکت می کردند. این مقاله با تحلیل و بررسی متون تاریخی به سه ساعت مجموعه عمادی کاشان پرداخته و در صدد پاسخگویی به سؤالاتی مانند سیر تطور تاریخی این ساعت ها، گونه شناسی آنها و نیز علل تداوم رونق ساعت این مجموعه برای مدت دو قرن است. یافته ها نشان می دهد که ساعت ملا عنایت احیای ساعت آبی فخرالدین علی و از نوع ساعت آبی اسماعیل الجزری است که قرن ها در دنیای اسلام سابقه داشته است. گویا وقتی ساعت مکانیکی محمدحافظ رو به اختلال رفته و کسی نتوانسته آن را احیا کند، به ناچار سراغ فن ساعتی بومی رفته اند که با آن آشنا بوده و می توانسته اند آن را راه اندازی کنند. دوام وجود ساعت در این میدان به دو نیروی کار متخصص و عادی احتیاج داشته که جز از طریق ایجاد نهاد وقف امکان پذیر نبوده و هزینه های جاری آن نیز از طریق رقبات متعدد وقف شده بر آن تأمین می شد.An Analysis of the Types and Functions of the Three Clocks of the ‘Imadi Complex of Kashan during the Timurid and Safavid Periods
Although the history of making complicated water clocks in the Islamic world dates back to the early centuries, the oldest known example from Iran is the observatory clock of the Rukniyeh School in Yazd, dated 1324. Afterward, around 1473, Fakhr al-Din ‘Ali Kashi built a water clock for the glorious ‘Imadi complex in Kashan. Two decades later, Muhammad Hafiz, the Isfahani inventor, innovated a clock for this complex that was one of the first mechanical clocks of its kind in the Oriental world. During the reign of Shah ‘Abbas I, with the vitiation of Muhammad Hafiz’s clock, another clock was built by Mulla ‘Inayat. These watches also had artistic values, and when an hour had elapsed, a handful of cardboard animal and human figures started to move in it. Based on primary sources, this paper analyzes the three clocks of the ‘Imadi complex in Kashan and seeks to answer such questions as the historical evolution of these watches, their typology, and the reasons for the continuation of the clocks’ prosperity for two centuries. We can say that Mulla ‘Inayat’s clock was a revival of Fakhr al-Din ‘Ali’s clock and was from one of the six types of water clocks invented by al-Jazari. When the mechanical clock of Muhammad Hafiz was disrupted, and no one could restore it, they inevitably turned to a local clock technique familiar with that, which could operate it. The survival of the clock of the complex for about two centuries was not possible except through the creation of an endowment institution, and its current costs were covered by the various estate dedicated to it.
تبلیغات
