طرح جامع اندیشه‌های سیاسی ـ مدیریتی امام خمینی

چندی است اندیشه‌های مدیریتی حضرت امام برای شکل‌دهی ساختار مدیریتی کشور مورد توجه مسؤولین و محققان قرار گرفته و در این راستا چهارده پروژه تحقیقاتی در قالب رساله‌های علمی تدوین و در کارگاه آموزشی «مبانی نظری و اندیشه‌های دینی و سیاسی امام» مورد بررسی و نقد قرار گرفته است. این طرحها توسط مرکز آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی دولتی (حوزه تحقیقات اسلامی در مدیریت) مطرح و با طی مراحل مختلف تحقیقی به انجام رسیده است.
برای پشتیبانی محققان جهت استخراج فیشهای موردنظر از صحیفة بیست و دو جلدی امام، برنامه‌های نرم‌افزاری لازم تهیّه و در اختیار آنان قرار گرفت.
این طرحها از سال 1379 برای تحقق بند هـ ماده 159 برنامه چهارم توسعه آغاز شد تا هم در کوتاه‌مدت آموزش مدیران کشور را در بر داشته باشد و هم در بلندمدت کمبودهای اساسی را در عرصه آموزش مدیریت در سطح عالی برطرف کند.
اصول کلی این طرحها شامل آموزش مبانی آراء و اندیشه‌های امام در مراکز آموزش مدیریت دولتی و ارتقاء تحقیقات در زمینه استراتژی مدیریتی حضرت امام، نظام‌بخشی مطالعات مدیریت اسلامی در ایران بر اساس دیدگاههای حضرت امام کاربردی کردن آن در عرصه مدیریتی کشور و تدوین و اجرای آن، پیش‌بینی و ارائه اندیشه مدیریتی امام خمینی در شأن کاملاً علمی و آکادامیک، ژرف‌نگری آراء و اندیشه‌های امام در موضوعات مدیریتی و اجرایی‌تر نمودن آن در نظام مدیریتی کشور، رفع خلاء اساسی در آموزش عالی ـ اجرائی کشور، استفاده از نظرات حضرت امام در مدیریت اجتماعی و... است.
توضیحات مختصری دربارة پروژه‌های مزبور در پی می‌آید:
¡ نام پروژه تحقیقاتی: امام خمینی و انگیزش و ارتباطات
(Imam Khomaini & Motivation & Communication)
مدیر پروژه: دکتر حسین خنیفر
مجری پروژه: مؤسسه فرهنگی و پژوهشی مشاورین مدیریت تحوّل آفرین
ناظر پروژه: دکتر حسن عابدی جعفری ـ اسماعیل ثمنی
در این پروژه به ابعاد زندگی و مدیریت امام خمینی به جهات آموزه‌های مدیریتی غنی، استخراج مدلهای سازمانی و کاربردی در سطوح مدیریت استراتژیک، ارائه الگوهای ارتباطی و انگیزشی در مدیریت اسلامی، زمان‌شناسی بعنوان یک بعد از ابعاد مدیریتی حضرت امام، عنایت حضرت امام به مبانی انگیزشی در مدیریت الهی برای طراحی الگوهای رفتاری سازمانهای امروزی، استفاده از ارتباطات کلامی و مصادیق ارتباطی و مبانی شخصیت‌بخشی در ارتباطات و… پرداخته شده است.
نام پروژه تحقیقاتی: امام خمینی و ویژگیهای مدیر
مجری پروژه: آقای مجتبی درودی
ناظر پروژه: آقای دکتر عابدی جعفری ـ استاد ناصر باقری
در این اثر به موارد ذیل پرداخته شده است: فصل اول؛ بیان مسأله؛ موضوع پژوهش: امام خمینی و ویژگی‌های مدیر بر اساس دو سبک وظیفه‌گرایی و رابطه‌گرایی. در این فصل مفهوم رهبری «نفوذ در دیگران برای نیل به هدف» تفاوت مفهوم رهبری و مدیریت مفهوم ویژگی (جنبه‌های شخصیتی، سرشت، نیازها، انگیزه‌ها و...)، مفهوم رفتار و... بحث شده است.
فصل دوم؛ شامل روش شناسی تحقیق است که شامل روش تحقیق اسنادی و کتابخانه‌ای است که از هر دو روش در این تحقیق بهره گرفته شده است.
فصل سوم؛ این فصل شامل مبانی نظری تحقیق است و در سه زمینه کلی خصوصیات و صفات ویژه، رفتار رهبری و رهبری اقتضایی بحث شده است.
فصل چهارم؛ شامل تحلیل یافته‌های تحقیق است که دارای سه بخش فرایند طراحی ساختار مفهومی، تحلیل محتوا، تحلیل ویژگی‌ها و شاخص‌های یافت شده و تحلیل کمی یافته‌ها در قالب نمودار است.
نام پروژه تحقیقاتی: امام خمینی و مدیریت تحول
(Imam Khomaini & Chang Management)
مدیر پروژه: دکتر حسین خنیفر
مجری پروژه: مؤسسه فرهنگی و پژوهشی مشاورین مدیریت تحوّل آفرین
ناظر پروژه: آقای دکتر سیدعلی حسینی تاش
این پروژه توجه خاصی به مدیریت تحول و تجزیه و تحلیل آن دارد و به توضیح مفاهیمی مانند مدیریت آموزشی، ارتباطات، مدیریت زمان و بهره‌وری، تغییر و تحول در سازمان، انگیزش، خلاقیت و نوآوری و آسیب‌شناسی و موانع آن می‌پردازد. به کار بستن نوآوریها، انجام اصلاحات سیستمی، نقش رفتار رهبر در تحول، رهبر عامل تحول، و... از مباحث دیگر است.
این اثر به این نکات توجه ویژه‌ای دارد: ابعاد مختلف زندگی و حیات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، دینی امام مملو از آموزه‌های مدیریت است. مدیریت تحول یکی از شگفت‌انگیزترین آموزه‌های مدیریتی است که در کلام و پیام امام جایگاه ویژه‌ای دارد. با عنایت به آموزه‌های مدیریتی حضرت امام می‌توان مدلهای سازمانی و کاربردی خاصی در خصوص تحول استخراج کرد.
نام پروژه تحقیقاتی: امام خمینی و نظارت کنترل
(Imam Khomaini and Control)
مجری پروژه: علی رضا ابراهیم‌آبادی
ناظر پروژه: دکتر حسن عابدی جعفری ـ دکتر ابوالفضل محمّدی
در این پروژه سعی شده است با طرح پرسشهایی بی‌نظیر آیا حضرت امام در مدیریت اجتماعی نسبت به موضوع نظارت و کنترل توجه داشته‌اند؟ حضرت امام بر کدامین شیوه نظارت و کنترل درونی و بیرونی تأکید داشتند؟ حضرت امام بر کدامین شیوه نظارت و کنترل از نظر زمان کنترل در فرایند وظیفه تأکید داشتند؟ بر اساس دیدگاههای امام به موضوع اصلی یعنی نظارت و کنترل پاسخ داده شود.
نام پروژه تحقیقاتی: امام خمینی و مدیریت توسعه
(Imam Khomaini and Development Administration)
مدیر پروژه: سید محمد مقیمی
مجری پروژه: مؤسسه فرهنگی و پژوهشی مشاورین مدیریت تحوّل آفرین
ناظر پروژه: دکتر حسن عابدی جعفری ـ برزو فرّهی
در این پروژه سعی شده است با برقراری ارتباط بین محورها، مفاهیم و متغیرهای مدیریت توسعه، الگویی جامعه درخصوص مدیریت توسعه از دیدگاه امام طراحی و ارائه گردد. در این اثر موضوعاتی مانند مفاهیم توسعه در دیدگاه امام، نگرش امام به توسعه، مفروضات توسعه از دیدگاه امام، توسعه مدیریت و مدیریت توسعه از دیدگاه امام، برنامه‌ریزی و تقدم و تأخر ابعاد توسعه از دیدگاه امام، الگوی مدیریت توسعه بر اساس دیدگاه امام، کارکردهای توسعه، مدیریت توسعه فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، و... مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
نام پروژه تحقیقاتی: امام خمینی و «قدرت و سبکهای رهبری»
(Imam Khomaini and "Power and Leadership styles")
مجری پروژه: دکتر محمدحسن مبارکی
ناظر پروژه: دکتر حسن عابدی جعفری
مقوله قدرت از لحاظ منابع آن و این که رهبر صاحب نفوذ، این قدرت را از کجا کسب کرده است به دو دسته قدرت مقام و قدرت شخصی تقسیم شده است که هر کدام از این دو نوع قدرت خود به اجزای متنوع دیگری تقسیم می‌شوند. در این پروژه علاوه بر اشاره به سبکهای رهبری و قدرت با استفاده از دیدگاههای حضرت امام موضوعات رهبری، مدیریت و نفوذ نیز مورد بررسی قرار گرفته است.
نام پروژه تحقیقاتی: امام خمینی و مدیریت استراتژیک
(Imam Khomaini and Strategic Management)
مجری پروژه: دکتر داود فیض
ناظر پروژه: دکتر سیدعلی حسینی تاش
این طرح برای نخستین بار اجرا می‌شود و به دنبال کشف متغیرهای مربوط به اندیشه‌های استراتژیک حضرت امام است و موضوع را در ابعاد مختلف مدیریت استراتژیک ـ که حضرت امام حرفهای بسیاری برای گفتن در این زمینه‌ها دارد و دارای دیدگاههای عمیق و دقیق برای استراتژیست‌های داخل و جهان اسلام است ـ مورد بررسی قرار می‌دهد. موضوعاتی مانند الگوی جامع مدیریت استراتژیک، تجزیه و تحلیل اطلاعات رسالت نظام جمهوری اسلامی ایران از دیدگاه امام، فرصت‌ها و تهدیدات عوامل محیطی، نقاط ضعف و قوت عوامل داخلی نظام جمهوری اسلامی از دیدگاه امام، استفاده از استراتژیهای مختلف جهت رسیدن به هدف، اجرای استراتژیها و نظارت بر آنها و حوزه‌های استراتژیک نظام جمهوری اسلامی در این اثر مورد بررسی قرار می‌گیرد.
نام پروژه تحقیقاتی: امام خمینی و مدیریت تفاوتها و تضاد
(Imam Khomaini and Diffences and Conflict Management)
مجری پروژه: دکتر سیدمحمد مقیمی
ناظر پروژه: حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر ولی‌الله تقی پورفر
این اثر ضمن اشاره به مدیریت تفاوتها و تضادها در اندیشه‌های امام، به تشریح تفاوت‌ها، علل و عوامل آن می‌پردازد و در تضادها انواع مدیریت تضاد، استراتژی مدیریت تضاد، استراتژی هدف مشترک، استراتژی دشمن مشترک، استراتژی وحدت کلمه و... را مورد موشکافی قرار می‌دهد.
نام پروژه تحقیقاتی: امام خمینی و سیاستگذاری
(Imam Khomaini and Policy Making)
مجری پروژه: محمدکاظم کاویانی
ناظر پروژه: دکتر سیدعلی حسینی تاش
در این پژوهش عناصر اصلی تشکیل‌دهنده سیاستگذاری حضرت امام تحت عنوان هفت نقش شناسایی شده‌اند. عناوین هفت نقش در مدل مفهومی ارائه شده چینشی منطقی پیدا نموده‌اند که به هم مرتبط بوده و بر اساس اولویت‌هایی ترتیب می‌یابد. مفاهیمی که به عنوان اصول سیاسی در اندیشه امام در این مجموعه استخراج شده‌اند می‌تواند جهت‌دهنده یک نظام اجتماعی پایدار باشد. نقش اول، ترسیم آرمانها اهداف و دیده‌ها، دوم هدایت و راهنمایی، سوم روشنگری، چهارم تبیین مصالح و منافع مردم، پنجم شناسایی و تعریف نهادها جهت حفظ و قوام، ششم تقویت یا تأسیس نهادها و هماهنگی و سازماندهی، هفتم ارزیابی و کنترل.
نام پروژه تحقیقاتی: امام خمینی و مدیریت بحران
(Imam Khomaini and Crisis Management)
مدیر پروژه: سیدحسین اخوان علوی
مجری پروژه: مؤسسه فرهنگی و پژوهشی مشاورین مدیریت تحوّل آفرین
ناظر پروژه: دکتر سیدعلی حسینی تاش
در این پروژه که به روش مدیریتی حضرت امام در مدیریت بحران می‌پردازد سه پیش‌فرض قبل از بحران، حین بحران، پس از بحران در زیرفصل‌های مختلف مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌گیرد و با ارائه مدل کلی مدیریت حضرت امام در سه مرحله به توضیح هر کدام می‌پردازد. در مرحله اول پیش‌بینی، تحلیل و تبیین و پیش‌گیری مورد بررسی قرار می‌گیرد. در مرحله دوم (حین بحران) کنترل و مقابله مورد بحث واقع می‌شود و در مرحله سوم حفظ آمادگی بهره‌برداری از نتایج، جلوگیری از بهره‌برداری دشمن، تلاش برای کم کردن تبعات مطرح می‌شود.
میزگرد علمی
در تاریخ 20/3/1382 میزگردی با حضور 60 تن از شخصیت‌های برجسته دانشگاهی سوریه، لبنان و فلسطین در دمشق برگزار گردید که گزارش آن اخیراً به دفتر مجلة حضور واصل شده است. این میزگرد به لحاظ سطح شرکت‌کنندگان و مطالب و پیشنهادات صاحب‌نظران از اهمیت خاصی برخوردار بود و افراد معروف در عرصه فرهنگ و اندیشه در آن حضور داشتند. مدیریت علمی این میزگرد فکری را آقایان طلال عتریس (رئیس مرکز مطالعات استراتژیک از لبنان) و آقای دکتر علی عقله عرسان (رئیس اتحادیه نویسندگان عرب در سوریه) به عهده داشتند و جمعی از اساتید و محققان دانشگاهی سوریه و شخصیت‌های برجسته فلسطینی و لبنانی درباره ابعاد شخصیتی امام خمینی سخنرانی کردند. که در پی به محورهای مهم بحثها اشاره می‌شود.
1ـ ابتکار امام در تلفیق اسلامیت و مردمسالاری
از قرن 17 تا قرن بیستم همواره در میان روشنفکران لائیک این اندیشه شکل گرفته بود که مردم‌سالاری با اندیشه دینی قابل جمع نمی‌باشد اما امام خمینی تئوریست مهمترین انقلاب با الگوی دینی ثابت کرد که اسلام قادر است بزرگترین حکومت مردم‌سالار را ساماندهی نماید و این حرکت امام خط بطلانی بر اندیشه‌های اومانیستی و لیبرالیسم غرب بود زیرا امام با صراحت اعلام کرد ملاک در حکومت اسلامی رأی مردم است و دهها انتخابات آزاد در ایران اسلامی، این اندیشه امام را اثبات می‌نماید.
2ـ طرح اسلام به عنوان مکتب فراگیر و پاسخگو
امام خمینی در کتاب حکومت اسلامی سعی نمود از دو خصوصیت اسلام در عصر حاضر به خوبی دفاع نماید. اولاً امام با ادله زیادی اثبات می‌نماید که اسلام یک دین کامل است و همه ابعاد زندگی بشری را پوشش می‌دهد و ثانیاً امام سعی نمود اسلام را به عنوان یک تئوری موفق و پاسخگو ارائه نماید زیرا امام تأکید می‌نماید اسلام قادر است بزرگترین قدرتها و مکتبهای فکری را به چالش بکشد و پیروزی انقلاب اسلامی در مقابل دو قدرت جهانی این واقعیت را برای جهانیان ملموس و عینی نمود.
3ـ نظریه تشکیل حکومت اسلامی
امام خمینی با طرح تئوری ولایت فقیه نگاهی نو در اندیشه سیاسی بوجود آورد و با طرح نظریه ارتباط دین و سیاست یک اندیشه سیاسی جدید را وارد اصطلاحات دنیای علوم سیاسی نمود که برای دنیای غرب ناشناخته بود و معماری انقلاب اسلامی با تئوری مذکور نشان داد نظریه امام اندیشه‌ای است کاربردی و قدرت رقابت دارد و می‌تواند عظیم‌ترین حرکت را رهبری نماید.
4ـ اعتماد به نفس و خودکفایی
امام خمینی توانست مسالمت‌آمیزترین انقلاب را با کمترین امکانات و بسیج فراگیر مردمی رهبری نماید که زیربنای این تحول را اصل خودباوری و اعتماد به نفس تشکیل می‌دهد زیرا امام توانست با شعار اعتماد به نفس و خودکفایی زمینه تحولات فرهنگی و اجتماعی را پایه‌گذاری نماید.
5ـ هشدار نسبت به خطر صهیونیسم
امروز بعد از چهل سال روشنفکران مسلمان اهمیت دیدگاههای امام خمینی را در مورد اسرائیل غاصب درک می‌نمایند زیرا امام از اوّل هرگونه اعتماد به اسرائیل و سازش با آن را امکان‌ناپذیر توصیف نمود و فرمود اسرائیل یک غده سرطانی در منطقه است و واقعیتهای امروز عظمت پیش‌بینیهای امام را اثبات نمود.
6ـ پیشگوئیهای امام در مورد مسایل مهم آینده در زمینه سیاسی داخلی و بین‌المللی
امام به عنوان یک رهبر بزرگ و عظیم‌الشأن و استثنایی نه تنها در تحلیل درست مسایل ایران موفق بود بلکه پیشگوییهای امام در مسائل بین‌الملل بیانگر عمق بینش و بصیرت امام خمینی است زیرا امام زمانیکه سقوط شاه را پیش‌بینی کرد بسیاری از روشنفکران ایرانی با توجه به قدرت شاه و پشتیبانی مطلق آمریکا آن را غیر ممکن می‌دانستند و حتی آمریکائیها که بزرگترین امکانات جاسوسی را در ایران داشتند آن را تصور نمی‌کردند. همچنین امام فروپاشی شوروی را پیش‌بینی نمود و دهها مورد دیگر که همه حاکی از عمق نگرش امام می‌باشد.
7ـ پیوند معنویت و سیاست
امام تنها شخصیتی است که به سیاست از منظر معنویت نگاه می‌نماید که این نگاه عرفانی و نگرش الهی کمتر در میان سیاستمداران جهان سابقه دارد. نامه امام به گورباچف نیز این ابعاد معنوی را به خوبی به نمایش می‌گذارد و سبک امام را بسیار به انبیاء نزدیک می‌نماید.
اسامی افراد برجسته و شرکت‌کننده در این میزگرد عبارت بودند از:
1ـ دکتر سمیر سلیمان (استاد دانشگاه لبنان)
2ـ دکتر جودت سعید (اندیشه‌مند معروف مسلمان سوریه)
3ـ دکتر احمد دهمان (رئیس دانشکده ادبیات دانشگاه حمص)
4ـ دکتر ماجده حمود (استاد دانشکده ادبیات دمشق)
5ـ سید عبدا... نظام (از علمای معروف شیعه سوریه)
6ـ شیخ نبیل حلباوی (از علمای معروف شیعه سوریه)
7ـ دکتر اسعد علی (استاد دانشگاه دمشق)