آفات انقلاب اسلامى

به مناسبت دهه مبارک فجر در روز 17/11/80 میز اندیشه اى با حضور آقایان: دکتر سید على قادرى (نویسنده کتاب خمینى روح‌الله)، دکتر نجفقلى حبیبی(رئیس دانشگاه علامه طباطبایی) با شرکت کارکنان مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، در محل نمازخانه این مؤسسه برگزار شد. طرح پرسشها و اداره این مسیر اندیشه را آقاى بهرامپور (مجرى صدا و سیما) به عهده داشتند، نظر خوانندگانى گرامى را به خلاصه اى از مباحث به عمل آمده در این نشست جلب می کنیم.
در ابتداى جلسه، آقاى بهرامپور ضمن خوش آمدگویى به حاضران با اشاره به ویژگیهاى انقلاب اسلامى ایران این پرسش را مطرح کرد که: «آفتهاى یک انقلاب چیست؟»
دکتر حبیبی: بسم‌اللّه‌الرحمن‌الرحیم. من هم شروع دهه مبارک فجر را خدمت سروران ارجمند تبریک عرض می کنم و افتخار می کنم که خداوند توفیقى داد که در این جلسه شرکت کنم. یکى از مهمترین مباحث مربوط به انقلاب همین آفتهاى انقلاب است. انقلابها هم مثل هر پدیده اجتماعى در معرض دگرگونى قرار دارند. و ما به عنوان وارثان انقلاب اسلامى بیش از دیگران وظیفه داریم انقلاب را از خطرات احتمالى حفظ کنیم. روشهاى حفاظت و پیشبرد اهداف انقلاب هم ممکن است دگرگون شود. و این در واقع همان مسئله نقش زمان و مکان است که حضرت امام فرمودند. ما باید خودمان را ارزیابى کنیم و راههایى را پیدا کنیم تا مردم همچنان در پیشبرد اهداف انقلاب مشارکت داشته باشند.
دکتر سیدعلى قادری: بسم‌اللّه‌الرحمن‌الرحیم. من هم به سهم خود این ایام خجسته را خدمت برادران و خواهران عزیز تبریک عرض می کنم.
انقلاب را تا تعریف نکنیم نمی توانیم آفتهایش را بشناسیم و انقلاب اسلامى ما از
جهتى مانند همه انقلاب‌هاى دنیاست، از جهتى ویژگیهاى منحصر به فرد خود را دارد. کشور ما یک کشور مسلمان شیعى بود که استبداد داخلى برخلاف سنت و فرهنگ ما حرکت می کرد تا جایى که این استبداد و نیز سلطه خارجى زمینه را براى قیام عمومى و خواست عمومى براى کسب استقلال در قالب حکومت اسلامى فراهم کرد. ضمناً بحث حکومت اسلامى مطرح بود نه جمهورى اسلامی! «جمهورى اسلامی» ابداع حضرت امام بود که به جامعه عرضه کرد و مردم پذیرفتند و از آن پس به جاى حکومت اسلامى شعار دادند جمهورى اسلامی. به هر حال هر چیزى که این سه شعار اصلى انقلاب را ـ استقلال، آزادی، جمهورى اسلامى ـ تهدید کند آفت انقلاب است.
بهرامپور: بهتر است بحث را با توجه به همان عناصر زمان و مکان ادامه دهیم و بپرسیم ایا انقلاب اسلامى توانسته است به سؤالات مطروحه در بستر جامعه در تمام شئون زندگى اجتماعى در طى حیات خود پاسخگو باشد یا خیر؟
دکتر حبیبی: به نظر من بعضى از آفتهاى انقلاب به حفظ نظام اسلامى برمی گردد و بعضى دیگر به آرمانها و اهداف انقلاب مربوط می شود. یک مسئله این است که ایا انقلاب همچنان ادامه دارد یا تمام شده است؟ بعضى از مسئولین و متفکران در سخنان خود اشاره می کنند که ما وارد دهه سوم انقلاب شده ایم و این دهه، دهه تثبیت انقلاب است. یعنى انقلاب جا افتاده و حالا باید اصولش را پایدار کنیم. بعضى دیگر ممکن است این سخن را قبول نکنند و بگویند وضع فعلى انقلاب نیست، نظامى است که ما باید در فکر تداوم آن باشیم.
من فکر می کنم با توجه به راهنمایى خود حضرت امام علل محدثه می تواند همان علل مبقیه باشد. اگر ما این را مبنا قرار بدهیم فکر می کنم به نتایج درستى برسیم. یکى از علل پیروزى انقلاب اسلامى وحدت امت بود که این امر البته با اختلاف سلیقه ها تفاوت دارد. حالا هر چیزى که این وحدت را برهم بزند از آفات انقلاب محسوب خواهد شد و به نظام اسلامى آسیب می رساند و اگر ما جامعه را به فقیر و غنى تقسیم کنیم و فاصله میان آنها به وسایل مختلف زیاد شود، انقلاب قطعاً آسیب خواهد دید. از نظر فرهنگى نیز همینطور است. و اختلاف فرهنگى نیز اگر شدت یابد به اصل نظام صدمه خواهد زد.
مسئله اى دیگر باورهاى عمومى است و باورهایى که مبناى انقلاب اسلامى بود مانند
انگیزه الهى و اسلامى و انگیزه اصلى مردم این بود که قوانین و ضوابط اسلامى پیاده شود. مردم باور داشتند که با برقرارى حکومت اسلامى هم زندگى دنیایى آن‌ها، هم معنویت و اخلاق و آخرت آنها تأمین و آباد می شود. لذا هر چیزى که اسلام را تضعیف کند خطر بزرگى براى انقلاب اسلامى خواهد بود. فهم از اسلام هم مهم است. اسلام امریکایى و اسلام طالبانى هم وجود دارد ما فکر می کنیم فهمى که امام از اسلام تبیین کرد مورد قبول مردم بود نه هر برداشت و اندیشه اى و اسلامى که امام معرفى کرد با استقلال، آزادى اصلاً تضادى نداشت. امام دیدگاه‌هاى متحجرانه را از اسلام طرد کرد لذا برداشت دگم و متحجرانه از اسلام یا وسیله قراردادن اسلام براى جذب مردم از آفات انقلاب اسلامى محسوب می شود. همچنین مجاز شمردن اشرافیت در درون اسلام با دیدگاه امام خمینى اصلاً جور در نمی اید اسلام آمد که اشرافیت را از بین ببرد و معنویت را جاى آن بگذارد. در اسلام افراد امتیازى نسبت به هم ندارند مگر بر اثر تقوی. «اِنَّ اکرَمَکُم عِندَاللّه اتقکُم». ضمناً از اعمال نفوذ دستهاى خارجى یا عوامل آنان نباید غافل بود ولى به هر حال حفظ وحدت به حمایت از محرومین از اصول بسیار مهم حفظ و تداوم انقلاب اسلامى است.
بهرامپور: درباره بحث تثبیت و تداوم انقلاب به هر حال ما به عنوان یک نظام انقلابى در سطح بین المللى مطرح شدیم. اینک مسئله این است که ما در این سطح چه می کنیم و چه باید بکنیم. از جهت داخلى نیز مسئله مطالبات مردم در ابعاد مختلف فرهنگی، اقتصادی، اجتماعى و غیره مطرح می باشد. تعادل بین این دو جهت ضرورى به نظر می رسد و بی توجهى به آن خطر بحران را در پى خواهد داشت. ببینیم نظر آقاى دکتر قادرى چیست.
دکتر قادری: اگر بخواهیم از جهت بین المللى نگاه بکنیم انقلاب ما یکى از توفنده ترین، قوی ترین، توانمندترین و شگفت انگیزترین انقلاب‌هاى جهان است که در عصر نظام دو قطبى توانست ظهور و بروز پیدا بکند. انقلابى که بدون تکیه بر شرق یا غرب پیروز شد. حضرت امام در سال 64 فرمودند: انقلاب صادر شد یعنى حتى اگر ما شکست بخوریم و نابود بشویم باز هم انقلاب وجود دارد و مرز نظام دو قطبى شکسته شده است. حالا هرکسى در این دنیا می تواند نفس بکشد و حرفش را بزند و این یکى از دستاوردهاى بزرگ بشریت است. علت آن است که این انقلاب انسانى را
داشت به نام «علی(ع)»، انسانى را داشت به نام «حسین(ع)». این فرهنگ ما بود. امام منادى این فرهنگ بود که بخش روشنفکرى و بخش نخبگان کشور هم رهبرى او را پذیرفت. امام توانست کارهاى شگفت انگیزى بکند. او توانست صحنه بین المللى را در اختیار بگیرد و مقولات دست اول بشرى را در سطح جامعه بشرى مطرح کند. بحث‌هاى حقوق بشر امام در پاریس کولاک کرد. امام حقوق بشر را در سطح بسیار بالاتر از سطح سیاسی، در سطح فلسفى و انسانى مطرح کرد. امام مصالح بشرى را هدف قرار داد و انسان‌هاى روشنفکر و چیز فهم دنیا فهمیدند و قبول کردند. به همین دلیل بود که امریکائیها نتوانستند مستقیماً به ایران حمله کنند هرچند ما حدود 45 هزار نفر از آنان را ریختیم بیرون! امام سطوح عالى بشرى را مطرح می کند. حتى در جنگ انسانیتى را نشان می دهد که باور نکردنى است. وقتى می خواهند سد در بندی خان را بزنند حضرت امام می پرسد بعد از زدن سد آب شرب مردم چه می شود؟ ایا مردم عراق به زحمت می افتند؟ و وقتى می شنود چنین است جلوى زدنِ سد را می گیرد! خوب فکر کنیم و این را با وضع امروز دنیا مقایسه کنیم. خیلى سطح بالاست انسانى است. بعد هم که امریکائیها به عراق حمله می کنند آنها جایى جز پناه آوردن به ایران ندارند. یک میلیون و سیصدهزار آواره عراقى وارد ایران می شوند و ایران با آغوش باز آنان را می پذیرد. کسانى را می پذیرد که بر روى ما اسلحه کشیدند و برادران ما را کشتند. این است رشادت و بزرگوارى ملت ایران، رهبرى خمینى بزرگ! حالا هم در این دنیاى شلوغ و آلوده به جنایات ابرقدرت‌ها و قدرتها ایران گفتگوى تمدن‌ها را مطرح می کند.
به هر حال امام رهبر این کشور و نخبگان این کشور بود که توانست تا این حد جلو برود اینک یکى از آفتهاى بزرگ انقلاب همان تحجر است یعنى بحث نخبه کشی! من می خواهم روى سخن آقاى دکتر حبیبى تمرکز کنم و بگویم وحدت از عوامل اصلى پیروزى بود اما باید مواظب باشیم که این شعار خود آفت انقلاب نشود. امام وحدت ایجاد کرد بدلیل پذیرش کثرت. می‌دانیم که رضاخان نیز شعار وحدت می داد. وحدت رضاخانى این بود که زنها حجاب اسلامى خود را ترک کنند، همه لباس یکدست بپوشند، همه کلاه فرنگى بگذارند و...
امام گفت: امت. وقتى می خواهد امت درست کند یعنى پذیرش کثرت. همه امام را
قبول داشتند. حتى شخصى مثل مرحوم کافى امام را امام خود می‌دانست. شخصى مثل دکتر شریعتى وقتى کتاب امت و امامت را می نویسد در واقع همان پذیرش ولایت فقیه و پذیرش رهبرى امام است. اصلاً امت یعنى این. در امت اسلامى یک مسیحى نیز به رسمیت شناخته می شود حضرت امام در سال1357 طى پیامى از مسیحیان جهان خواست تا براى نجات ملت ایران دعا کنند. امام که ماتریالیست نبوده تا همینطورى از روى سیاست حرفى زده باشد امام یک مرد خدا بود ببینید به رسمیت شناختن دین تا این حد که خواستار دعاى پیروان آن شود...
بهرامپور: یکى از مباحث مطرح این روزها بحث مردم سالارى دینى است چه نسبتى وجود دارد میان این بحث و مسأله توجه به نخبگان؟
دکتر حبیبی: ابتدا درباره وحدت توضیح دهم که این بحث بحثِ دشوارى است و ما باید اول ببینیم وحدت چیست، مؤلفه هاى آن چیست و چه شرایطى دارد؟ ایه شریفه «انا خلقناکم من ذکرٍ و انثى و جعلناکم قبائلاً و شعوباً...» تا آخر بر این نکته تأکید دارد که مردم گروه گروه اند هر گروهى آداب و رسوم خود را دارد، زندگى خود را دارد و این در اسلام یک اصل پذیرفته شده است. حالا اگر کسى بیاید و بگوید من این تنوع را نمی پذیرم او اصلاً دنبال وحدت نیست البته در حال حاضر ما مسئله دیدگاههاى مختلف را داریم. امام در پاسخگویى به دیدگاههاى متنوع اصل قرآنى شورى را مطرح کرد مجلس شوراى اسلامى از نظر امام محل بحث و گفتگو و یافتن بهترین راه حل هاست. از نظر امام جمعیتها و احزاب آزادند و دیدگاههاى متنوع پذیرفته می شوند و احترام دارند. ولى اجراى این دیدگاهها در قالب قانون اساسى جمهورى اسلامى است. این بحث با موضوع مردم سالارى دینى نیز ارتباط دارد. مردم سالارى دینى به عنوان سبکى از جمهوریت در دنیا مطرح شده است. لذا موضوع وحدت که بنده مطرح می کنم در سطح بالاى است در سطح پذیرش اختلاف نظرها و تنوع سلیقه هاست ولى در عمل البته رأى اکثریت ملاک است و این همان عین دموکراسى است. دموکراسى یعنى اکثریت آراء. مهم این است که رابطه قدرت و مردم براساس رأى اکثریت باشد. این رأى می شود جمهورى که براى ما با محتواى دینى است.
در هر حال تنگ نظرى و عدم تحمل نظر مخالف به وحدت و آزادى ما آسیب می رساند. وقتى ما جمهورى اسلامى را پذیرفتیم اختلاف فرهنگى را هم پذیرفته ایم.
بعضی ها هم دم از وحدت و رفاه ملى می زنند و منظورشان این است که هرچه ما می گوئیم بقیه از ما اطاعت کنند این اندیشه اساس وحدت را در هم می ریزد. چطور ممکن است اکثریتى فقیر با اقلیتى ثروتمند که مال دیگران را خورده اند متحد بشوند اینکه امام می گفت من یک موى کوخ نشینان و شهید دادگان را به تمام اغنیا و ثروتمندان نمی دهم، این چه شجاعتى و چه فرهنگى بود. ما باید دنبال آن وحدتى باشیم که امام می فرمود. ما ممکن است در کشور صد تا حزب هم داشته باشیم ولى مدیریت کشور یکپارچه باشد. مدیریت دوگانه و اختلافاتى که یکپارچگى اداره کشور را برهم می زند از آفات جدى نظام است. امروزه عده اى حتى سخنان روشن امام را غیرمنصفانه به نفع خود یا گروه خود تعبیر و تفسیر می کنند. ما انشاءاللّه باید از اندیشه هاى امام بهره بگیریم و اجازه ندهیم بی اعتمادى عمومى بر مردم حاکم شود. ما باید در عمل وحدت را حفظ کنیم.
دکتر قادری: تنها انقلابى که در دنیا اصل خود را به رفراندوم گذاشت انقلاب اسلامى ایران بود. یک انقلاب آنقدر متکى به خود است که می تواند چنین بکند. یک بار حاج احمد آقا از امام پرسیدند اگر خداى نکرده مردم ایران به جمهورى اسلامى رأى نمی دادند چه می کردیم؟ امام فرموده بودند آن وقت می رفتیم در حوزه و دانشگاه بررسى می کردیم که اشکال ما کجا است که مردم به ما رأى ندادند.
حضرت امام از بسیارى موضوعات اسلامى از جمله موضوع شورى تفسیر والاترى داشتند. بعضی ها شورى را استفاده کردن از نظر دیگران می‌دانند ولى مفهوم دیگر این است که به نتیجه مشورت با توکل به خدا عمل کن حضرت رسول اکرم(ص) نیز چنین می کردند در واقع شکستى که متکى بر مشورت باشد ارزش آن خیلى بزرگتر از پیروزى است که پشت آن مشورت نیست. ما باید کار کنیم و مواظب باشیم بقول حضرت امام اگر موفق نشویم اسلام سیلى می خورد و شاید نتواند سال‌ها سر بلند کند و یکى از آفتهاى بزرگ انقلاب این است که اسلام را و دین را در قم، فقه و روحانیت خلاصه بکنیم. ما در جهان معاصر با توجه به عنصر مکان و زمان منافع ملى را باید در قالب اسلام ملاحظه کنیم.
این نشست تا اذان ظهر ادامه یافت و سپس نماز جماعت به امامت حجت‌الاسلام والمسلمین امامى برگزار شد.