بررسی انتقادی تعاریف عقد در فقه امامیه و ارائه نظریه تفاوت بنیادین «ماهیت عقد» با «انعقاد عقد» (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
ماهیت و نحوه کشف (یا برساخت) نهادهای اجتماعی و رابطه آن ها با اراده های انسانی، از مسائل مهم در مطالعات علوم انسانی هستند. پرسش اصلی این پژوهش، پرسش از ماهیت «عقد» به مثابه نهادی اجتماعی و نسبت اراده متعاملین با این نهاد است. در مورد چیستی نهاد عقد در طول تاریخِ حقوق غربی و سنت اسلامیِ فقهای امامیه، نظریات و رویکردهای مختلفی وجود داشته است. مرور نظریات نشان می دهد که فقها عقد را به صور متعددی تعریف کرده اند. این تعاریف دارای سیری تاریخی بوده و دستخوش تغییراتی شده است؛ عده ای عقد را به مثابه «امر لفظی» و عده ای نیز آن را به مثابه «انشاء» و برخی دیگر آن را به مثابه «ربط» تعریف کرده اند. فرضیه این تحقیق آن است که در تمامی این تعاریف، یک مسئله اساسی نادیده انگاشته شده است و آن عدم تفکیک بین مفهوم «عقد» و «عقد بستن» است. در این تعاریف، عقد به مثابه یک نهاد اجتماعی مورد توجه واقع نشده است. به عبارتی، عقد در دو معنا می تواند مراد ما باشد: اولاً به مثابه یک ماهیت و نهاد اجتماعی که در فقه امامیه برآمده از اراده شارع بوده و ماهیت آن توسط فقیه کشف می گردد و ثانیاً به مثابه عملی توافقی بین دو اراده انسانی برای الحاق به چهارچوب شرعی که از قبل موجود می باشد. برای این کار سعی داریم با روش استنباطی و تفسیری و استدلالی به بررسی جدی تر متون فقها و حقوق دانان بپردازیم.The Critical Study of Definitions of ʿAqd (Arabic: عَقْد, contract) in Jaʿfarī Jurisprudence and the Theoretical Presentation of the Fundamental Difference Between “the Nature of ʿAqd” and “Conclusion of ʿAqd”
The nature and manner of discovering (or constructivism of) social institutions and their relationship with human wills are important issues in humanities studies and the main question of this research is the question of the nature of “ʿaqd (Arabic: عَقْد, contract)” as a social institution and the relation of the will of the parties with this institution. There have been various theories and approaches about the nature of the institution of ʿaqd throughout the history of Western law and the Islamic tradition of Jaʿfarī jurists. The review of theories shows that jurists have defined the marriage in several forms and these definitions have historical course and have undergone changes. Some have defined ʿaqd as “verbal (oral, unwritten) issue” and others have defined it as “originating” (Arabic: إنشاء, concluding) and others have defined it as “copula” (connection). The hypothesis of this research is that in all these definitions, a basic issue has been ignored, and it is the lack of distinction between the concept of “ʿaqd” and “ʿaqd conclusion”, and in these definitions, ʿaqd has not been considered as a social institution. In other words, ʿaqd in two senses can be our meaning, firstly as a social nature and institution which is derived from the will of Allah as the law-giver (religious legislator) in Jaʿfarī jurisprudence and its nature is discovered by the jurist, and secondly, as a practical agreement between two human wills to join the existing religious framework beforehand. We try for this purpose to investigate the texts of jurists and lawyers more seriously by inferential, interpretive and argumentative methods.
تبلیغات
