امام خمینی و اندیشه حکومت اسلامی

جامعه انقلابی، که حیات شکوهمند رهبری معنوی را تجربه کرده، و بعد از فراق او هم چنان در حسرت آن روزهای مبارک به سر می برد، هر فرصتی را برای احیای یاد و خاطره رهبر فقیدش مغتنم می شمارد; به ویژه که حوادث روزگار جهان مادی را در جهت به فراموش سپردن این فروغ با عظمت می داند .
یکصدمین سال تولد امام خمینی (ره)، بهانه ای است ارزشمند برای برهم زدن غبار فراموشی و جریان عادی سازی از آن بزرگ مرد تاریخ ایران .
از این رو، ملت انقلابی ابتکار مقام معظم رهبری، حضرت آیة الله خامنه ای - مدظله العالی - مبنی بر نامیدن امسال به "سال امام" را به فال نیک گرفته، و به پیشنهاد رهبر انقلاب، در اندیشه بزرگداشت "زندگی، خصوصیات، اهداف و غایات مورد نظر آن بزرگوار" فرو رفته است .
اکنون که از نیمه سال مبارک امام گذر کرده ایم، شیفتگان امام راحل به خوبی نشان داده اند که تا چه اندازه در عملی ساختن اندیشه بزرگداشت، نیتی خالص و همتی بلند داشته اند: چنان که یکی از همین همت های ارزشمند، برگزاری کنگره ای است که موضوع مباحث آن، به اصلی ترین میراث جاودان امام خمینی (ره) مربوط است .
کنگره "امام خمینی و اندیشه حکومت اسلامی" تلاش دارد به اساسی ترین نیاز فکری جامعه امروز، که همان مباحث بنیادین " ولایت فقیه" است پاسخی روشن و عمیق ارائه نماید; آنچنان که برازنده ملتی باشد که بزرگترین و نادرترین انقلاب معنوی را در قرن بیستم پدید آورده است .
مسلما برای تحقق این هدف متعالی، اولیا برگزار کننده این کنگره سیاست ها و تدابیر خردمندانه ای را تدارک دیده اند .
کنگره ارزشمندی که بخواهد از حالت عادی خارج شده و بر فضای علمی، فرهنگی و سیاسی جامعه تاثیرگذار باشد; آن گونه که مباحث اینگونه محافل را به خود معطوف سازد، به قواعد فعال کنندگی خود توجه دارد; از جمله این قواعد آن است که:
(1) تمام سطوح برنامه ریزی علمی و اجرائی آن معطوف به اهداف باشد، و همواره تا پایان کار به این هدف توجه داشته باشد .
(2) از روزمره شدن مباحث و موضع گیری های خود پرهیز کند . یک کنگره تاثیرگذار همواره فراتر از مسائل روزمره حرکت می کند، و به اینگونه مسائل نگاه مشرفانه ای دارد .
(3) مخاطبان اصلی خود را می شناسد و با چگونگی ارتباط با آنها به خوبی آشناست .
(4) در طرح مباحث از یکنواختی پرهیز نموده، و می کوشد مخالف و موافق، در فضایی سالم به تعامل و گفت وگو بنشینند .
(5) از تجربیات گذشته عبرت ها می آموزد; تجربه های مثبت را برمی گزیند و تجربه های ناموفق را از نو امتحان نمی کند .
(6) و بالاخره نیم نگاهی هم به آینده دارد; زیرا نمی خواهد فقط در مقطعی خاص تاثیرگذار باشد .
مسلما پیش از برگزاری چنین کنگره ای نمی توان به بررسی و تحلیل روز آن پرداخت، نهایت می توان از انتظارات گفت و از اقداماتی که برای هرچه بهتر برگزار شدن آن انجام شده است .
گزارشی که از کنگره "امام خمینی و اندیشه حکومت اسلامی" در پیش رو دارید، چیزی بیش از همین نیست . امید است که این گزارش در جهت معرفی کنگره به مردم گام مثبتی برداشته باشد .
پیش تر از دبیرمحترم کنگره حضرت آیت الله معرفت، و قائم مقام ایشان حجت الاسلام والمسلمین آقای قاضی زاده و حجت الاسلام والمسلمین آقای میر موسوی، و دیگر دست اندرکاران برگزاری کنگره، که انجام مصاحبه و ارائه گزارش را قبول فرموده اند، هایت سپاسگزاری را داریم . ان شاالله که در این راه مقدس، تلاششان قرین توفیقات الهی باشد .
گزارشی از فعالیت های کنگره امام خمینی و اندیشه حکومت اسلامی
مقدمه
این کنگره دارای دو کمیته علمی و اجرایی است که زیر نظر دبیرکنگره و قائم مقام او فعالیت می کند .
کمیته علمی متشکل از پنج واحد است:
1 - جذب مقالات
2 - مصاحبه های علمی
3 - خدمات تحقیق
4 - بولتن
5 - تهیه محتوای برنامه های تلویزیونی و کمیته اجرایی دارای پنج واحد (1 - اداری - مالی 2 - روابط عمومی و تبلیغات 3 - امور مدعوین 4 - امور داخلی 5 - امور پشتیبانی) می باشد .
الف - کمیته علمی
کمیته علمی کار خود را از اسفند 1377 شروع کرده است . در ذیل، اجمالا به برخی از فعالیت های این کمیته اشاره می شود:
1 - واحد جذب مقالات
این واحد رسما کار خود را در محورهای ذیل آغاز کرده است:
1 . تهیه فراخوان بر اساس محورهای مصوب شورای برنامه ریزی;
2 - فراخوان اندیشمندان و پژوهشگران حوزوی و دانشگاهی به صورت عمومی و خصوصی برای نگارش مقالات;
3 . عقد قرارداد با نویسندگان برای تالیف و تحویل مقاله;
4 . سامان دهی مقالات رسیده از مرحله ارزیابی تا مرحله چاپ و ارائه در کنگره .
به منظور تحقق اهداف موردنظر، پس از تعیین نام کنگره و سرفصل ها و زیر موضوعات آن طی سه فراخوان از نویسندگان و اندیشمندان محترم برای نگارش مقالات دعوت به عمل آمده است:
1 . فراخوان عام از طریق درج فراخوان در روزنامه های کثیرالانتشار;
2 . فراخوان خاص از طریق مکاتبه با بیش از دو هزار تن از استادان و اندیشوران حوزوی و دانشگاهی;
3 . فراخوان موسسات پژوهشی از طریق ارسال نسخه های فراخوان برای هر یک از آن ها که می توانسته اند با کنگره همکاری داشته باشند .
قابل ذکر است که برای ارتقای سطح علمی مقالات با بیش از چهل نفر از فضلای حوزوی و استادان دانشگاه قرارداد تالیف منعقد گردیده است . این واحد برای دریافت بموقع مقالات و نیز ارائه خدمات علمی، به طور مستمر با محققان محترم در تماس بوده و روند نگارش مقالات را پی گیری کرده است . تاکنون بیش از 310 مقاله در سطوح گوناگون و در موضوعات متنوع به واحد جذب مقالات رسیده است .
این واحد برای ارزیابی مقالات، سه گروه در زمینه (1) مباحث فقهی حکومت اسلامی; (2) مبانی کلامی و فلسفه سیاسی; و (3) روحانیت و اندیشه دینی با عضویت پانزده نفر از استادان و فضلا حوزه و محققان ورزیده مراکز پژوهشی ترتیب داده است . هر یک از مقالات به صورت غیرحضوری و توسط دو تن از اعضای هیات علمی ارزیابی می شود . در صورت اختلاف بین امتیازات کسب شده، مقاله توسط شخص سومی نیز ارزیابی می گردد . مقالاتی که قابل اصلاح تشخیص داده شود به نویسنده ارجاع داده می شود تا پس از تکمیل و انجام اصلاحات موردنظر، برای انجام مراحل بعدی عودت داده شود . تمامی مقالات رسیده تاکنون ارزیابی شده و در مجموع، نیمی از آن ها پذیرش گردیده است .
در مرحله بعدی، مقالات از لحاظ ویراستاری، حروفچینی و اصلاح نهایی آماده سازی می شوند . بیش از 100مقاله وارد مرحله آماده سازی شده اند .
2 - واحد مصاحبه های علمی
مصاحبه به لحاظ ماهیت آن، در ارائه اندیشه و شفاف کردن آن، نقش اساسی دارد . دست اندرکاران بخش علمی کنگره از همان روزهای نخستین آغاز به کار، با تهیه مجموعه ای از سوالات، در چهاربخش (1 . مبانی کلامی - فلسفی حضرت امام (ره) ; 2 . فلسفه سیاسی; 3 - مبانی اصولی و قواعد فقهی; و 4 . امام (ره) و روحانیت) سعی کرده اند، مصاحبه های مورد نظر خود را به شکلی علمی و روزآمد تهیه کنند . برای دست یابی به این منظور، مسوولیت انجام این مصاحبات را بر عهده تعدادی از فضلای برجسته حوزه قرارداد . آن ها نیز این مصاحبات را در چند گروه تخصصی به تناسب موضوعات انجام دادند .
در این مصاحبه ها، شخصیت های برجسته ای هم چون برخی از مراجع عظام و نیز استادان مبرز حوزه و دانشگاه به سوالات پاسخ گفتند و ارائه رهنمود کردند; آیات عظام: حاج شیخ جواد تبریزی، شیخ یوسف صانعی، فاضل لنکرانی، مکارم شیرازی و صانعی گلپایگانی با حضرات حجج اسلام; محمدهادی معرفت، عبائی خراسانی، سیدکاظم حائری، صابری همدانی، محمدعلی گرامی، سیدجعفر کریمی، سیداحمد مددی، سیدمحسن مرعشی، عمید زنجانی، موسوی خوئینی ها، محمد مهدی آصفی، سیدمحمد باقر حکیم، خاتم یزدی، طاهری خرمآبادی، مهدی کروبی، محمد مومن، عبدالله نوری، محمد محمدی ری شهری، لنگرودی، محفوظی، محسن موسوی تبریزی، تجلیل تبریزی، محمد یزدی، استادی، ملکوتی، جعفر سبحانی، حرم پناهی، خرازی، موسوی بجنوردی; و استادان گرانقدر: دکتر احمد احمدی، دکتر مصطفی محقق داماد، دکتر ابوالقاسم گرجی، دکتر حسین مهرپور و دکتر دینانی .
قابل ذکر است که معیار گزینش مصاحبه شوندگان داشتن شخصیت و اعتبار علمی، ارتباط وثیق با امام خمینی (ره)، قدرت نظریه پردازی و درگیری ذهنی با موضوعات موردنظر بوده که تاکنون 40مورد از این مصاحبه ها صورت گرفته است . تمامی مصاحبه ها پس از پیاده شدن از نوار و ویرایش، به رویت مصاحبه شوندگان می رسد و سپس به چاپ می رسد . بعضی از این مصاحبه ها به طور گزارشی، در بولتن اندیشه حکومت به چاپ رسیده است و مجموعه آنها در دو مجلد از منشورات کنگره به چاپ خواهد رسید که ان شاالله، هم زمان با برگزاری کنگره منتشر خواهد شد .
3 - واحد خدمات تحقیق
با توجه به این که خدمات تحقیق می تواند در عرصه اطلاع رسانی، دست یابی به موضوعات موردنظر، جلوگیری از دوباره کاری و زمینه سازی انجام تحقیقات روز آمد موثر افتد، این واحد تشکیل گردیده است . بعضی از فعالیت های این واحد در زمینه خدمات رسانی به بخش های دیگر کمیته علمی و بعضی نیز به صورت مستقل بوده است .
فعالیت های مستقل این واحد عبارت بوده است از:
1 . تهیه کتاب شناسی جامع درباره موضوع کنگره; این کتاب شناسی دارای بخش های گوناگون فارسی، عربی و انگلیسی است که با استفاده از کتاب خانه های داخلی، پایان نامه های دانشجویی، شبکه اینترنت و مکاتبه با برخی از کتاب خانه های خارجی گردآمده است .
2 . تهیه متون اندیشه های سیاسی - اجتماعی حضرت امام (ره) ; مجموعه مقالاتی که در این زمینه طی سال های 1371 - 1378 به زبان فارسی یا عربی در مطبوعات چاپ و منتشر شده در چهار مجلد گردآمده که سه جلد آن تاکنون آماده گردیده و جلد چهارم آن نیز در دست تهیه است و تا زمان برگزاری کنگره آماده خواهد شد .
این مجموعه حول این محورها تدوین یافته است:
- روش شناسی اندیشه های امام خمینی (ره) ;
- مفاهیم بنیادی در اندیشه سیاسی امام خمینی (ره) ;
- جامعه دینی در اندیشه امام خمینی (ره) ;
- حکومت دینی در اندیشه امام خمینی (ره) ;
- مسوولیت های فرامرزی دولت اسلامی .
3 . تهیه دو مجلد حاوی اخبار و رویدادهای مربوط به سال امام خمینی; این مجموعه، که تحت عنوان "امام خمینی در سال امام خمینی (ره) " منتشر خواهد شد، در محورهای ذیل سامان یافته است:
- امام خمینی (ره) در نگاه دیگران;
- اندیشه امام (ره) در کلام امام (ره) ;
- اخبار .
4 . فیش برداری از کلیه آثار حضرت امام (ره) ; این فیش ها بر اساس موضوعات کنگره تنظیم شده است .
5 . تهیه جزوه ای حاوی جملات برگزیده حضرت امام (ره) در زمینه اندیشه سیاسی ایشان، برای استفاده در تبلیغات و فواصل برنامه های کنگره و نیز ارسال آن به مراکز فرهنگی، به ویژه صدا و سیما و روزنامه ها .
قابل ذکر آن که مجموعه های مزبور برای تهیه رونوشت، به رایگان، در اختیار محققان و علاقمندان به پژوهش قرار داده می شود .
4 - واحد بولتن
این واحد بولتنی را تحت عنوان اندیشه حکومت به چاپ می رساند که هدف از انتشار آن اطلاع رسانی اخبار کنگره، فضاسازی مناسب برای طرح موضوعات کنگره، طرح دیدگاه های نو، زمینه سازی برای حضور فعال اندیشوران در کنگره، و سامان دهی سیاست های کلی کنگره است . طی این مدت، جلساتی با حضور اعضای محترم هیات تحریریه تشکیل و خط مشی و سرفصل های کلی و مطالب مربوط به هر یک از شماره ها بررسی و تصویب شده است . این نشریه در 9 شماره منتشر خواهد شد که تاکنون سه شماره از آن ویژه ماه های تیر، مرداد، و شهریور و مهر78 به چاپ رسیده است . شماره 4 آن در ماه های آبان و آذر، 5آن در ماه های دی و بهمن پیش از برگزاری کنگره، شماره های 6 - 8 آن در سه روز اجلاس و شماره 9 آن نیز در اسفند ماه به منظور ارائه جمع بندی نهایی از کارکنگره منتشر خواهد شد .
5 - واحد تهیه برنامه های تلویزیونی
از بدو شروع به کار تا کنون این واحد توانسته است با برنامه ریزی، هماهنگی و پی گیری های مستمر، با شبکه های 4و2 سیمای جمهوری اسلامی ایران به ترتیب، برای ساخت 13 و 4 برنامه معتبر علمی به توافق برسد . این واحد همچنین با صدا و سیمای مرکز قم نیز مذاکراتی داشته که نتایج آن به این شرح است:
1 . توافق با سیمای مرکز قم به منظور تهیه دو برنامه 30و40 دقیقه ای به صورت مشارکتی;
2 . بررسی طرح گزارش مستقیم از اجلاسیه به کنگره برای پخش از سیمای بامدادی;
3 . توافق با صدای مرکز قم برای ساخت سه ویژه نامه مخصوص کنگره که هم زمان با برگزاری کنگره از صدای مرکز استان قم پخش خواهد شد .
4 . توافق برای ساخت 70 برنامه 30 دقیقه ای به منظور پخش از صدای قم در هفت هفته . محتوای این برنامه ها ارائه گزارش از کنگره و تبیین اندیشه های حکومتی حضرت امام (ره) خواهد بود .
ب - کمیته اجرایی
این کمیته از بهمن 1377 تشکیل شده و با ارائه ساختار تشکیلاتی، شرح وظایف ارکان کنگره و پیش بینی دقیق و تفصیلی بودجه کنگره، کار خود را آغاز نموده و طی ماه های بعد، ضمن سامان دادن به واحدهای تحت پوشش خود، اقدامات ذیل را معمول داشته است:
1 . تنظیم نظام مالی و حسابداری برای انجام امور مالی;
2 . تهیه جداول زمان بندی مربوط به وظایف کمیته اجرایی;
3 . ایجاد هماهنگی های لازم با استاندار قم به منظور جلب همکاری ادارات و نهادهای استان با کنگره;
4 . تهیه اسامی شخصیت های علمی سراسر کشور، اعم از حوزوی و دانشگاهی برای ارسال بولتن و دعوت به اجلاس;
5 . انجام کارهای اجرایی مربوط به نشریات اندیشه حکومت;
6 . چاپ کارت های دعوت و شناسایی برای مدعوین و دست اندرکاران کنگره;
7 . تهیه طرح های مناسب برای تبلیغات کنگره;
8 . فراهم نمودن مقدمات برپایی نمایشگاه;
9 . ارسال نشریات اندیشه حکومت به مراکز و شخصیت های علمی، فرهنگی و تحقیقی و نیز جراید کشور;
10 . هماهنگی با مسوولان شبکه های صدا و سیما برای تهیه و پخش برنامه های پیش از برگزاری اجلاس و هم زمان با آن;
11 - مذاکره با مسوولان دانشگاه قم برای استفاده از تالار اجتماعات و دیگر امکانات .