آینده نگاری برنامه ریزی مسکن مناسب اقشار آسیب پذیر شهری (مورد پژوهی: ناحیه منفصل شهری نایسر، سنندج) (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
مقدمه تقریباً همه کشورهای جهان در حال تجربه پدیده «شهری شدن» هستند. توسعه شهرنشینی و پیدایش مناطق کلان شهری در کشورهای جهان سوم با توسعه شهرنشینی در غرب که از فردای انقلاب صنعتی آغاز شد، بسیار متفاوت است. یکی از تفاوت های مهم در رشد بی سامان و بدقواره و گسترش پدیده ناموزون و آسیب زایی به نام حاشیه نشینی در مقیاس وسیع گسترده در شهرهای جهان سوم بوده است. در این کشورها، مهاجران به محله های مهاجرنشینی هجوم می برند که در حاشیه شهرها به شکل قارچ گونه رشد می کنند و در جایی که «حاشیه گندابی» یا «آپاندیس نواحی شهری» نامیده می شود، ساکن می شوند [1]. در جهان صنعتی امروز پدیده حاشیه نشینی و اسکان غیر رسمی در اطراف شهرهای بزرگ مناطق محروم شهری امری اجتناب ناپذیر است و هم زمان با گسترش این پدیده، مسئله مسکن همواره به عنوان نیاز پایه ای بشر مطرح می شود. این نیاز از ابتدای سکونت تا زمان حاضر نقش مهمی در شرایط زیستی انسا ن ها ایفا کرده است. با این وجود، به دنبال رشد سریع و فزاینده شهرنشینی بعد از جنگ جهانی دوم در اغلب کشورهای جهان، مشکلات متعددی مانند ترافیک، آلودگی، دسترسی نامناسب به خدمات و امکانات شهری، بی مسکنی، بدمسکنی و غیره را به دنبال داشته که مهم ترین آن ها، مسئله مسکن بوده است. داشتن مسکن مناسب و در شأن، که همراه خود آسایش و فراغت را به دنبال داشته باشد و نوعی احساس امنیت را برای خانواده ها به ارمغان آورد [2]. امروزه، مسکن مناسب و مسائل مربوط به آن به عنوان یک مسئله جهانی مطرح شده و به یکی از مسائل حاد کشورهای در حال توسعه تبدیل شده است [3]. به همین دلیل، وجود اقشار کم درآمد و نیاز آن ها به مسکن در بسیاری از شهرهای کشورهای جهان سوم، باعث شکل گیری سکونتگاه هایی در حاشیه شهرها شده که از پایین ترین سطح کیفیتی برخوردارند و این امر باعث شده که موضوع مسکن مناسب نمایان شود و بیشتر مورد توجه قرار گیرد [4]. آینده نگاری امروزه در طراحی و سیاست گذاری های راهبردی در تمامی سطوح از جمله سیاست گذاری شهری، نقش بسزایی ایفا می کند. اهمیت نگرش آینده پژوهانه آنجاست که می توان با شناخت روندهای پیش رو که قطعیت بالایی دارند از بحران ها و ابرچالش های اساسی یک جامعه پیش گیری کرد و با برنامه ریزی نظام مند آمادگی لازم برای مواجهه با تغییرات گسترده را مهیا کرد [5]. مواد و روش ها با توجه به مؤلفه های مورد بررسی و ماهیت کاربردی این پژوهش، روش تحقیق از نوع اکتشافی است. پس از مطالعه مبانی تئوریک و نمونه های عملی، شاخص های کلیدی الگوی مسکن مناسب، استخراج شدند (جدول 4). در بخش مطالعات میدانی و پیمایشی با ابزارهایی همچون مصاحبه و پرسش نامه از 30 نفر متخصصان شهری به شناخت و تحلیل مسائل پرداخته شده و برای تجزیه وتحلیل داده های کیفی از نرم افزار MAXQDA استفاده شد. به این صورت که ابتدا نتایج حاصل از مطالعات اسنادی و سپس، نتایج حاصل از تحلیل مصاحبه های صورت گرفته به وسیله نرم افزار (مکس کیو. دی. ای) ارائه شد. طبق مطالعات اسنادی و کتابخانه ای؛ مصاحبه های صورت گرفته در این زمینه شاخص های ما در 4 بعد و 34 مقوله برای آینده نگاری برنامه ریزی مسکن مناسب اقشار آسیب پذیر ناحیه منفصل شهری نایسر، استخراج شدند. در خاتمه نتایج حاصل از ترکیب عوامل کلیدی مسکن مناسب و پایدار در قالب خروجی نرم افزار مکس کیودی ای ارائه شده است. یافته ها از بین 34 متغیر مورد نظر و اعمال شده در نرم افزار آینده پژوهی، مشاهده می شود که عوامل فضاهای جمعی مناسب، چشم اندازهای زیبا، فضاهای مناسب پذیرایی، نمای آراسته و ظاهر خوب، ارتباط با همسایگان، به عنوان متغیرهای تأثیرگذار؛ عوامل انطباق مطلوبیت ملک، تفکیک پذیری مناسب، طراحی متناسب با فضا، برخورداری از امکانات بهداشتی، وجود عرصه های میانی، انطباق با محدوده طرح، انطباق مطلوبیت ملک، انطباق پلان معماری و فضاهای داخلی، برخورداری از نقشه، حفظ حریم خصوصی، مشارکت در طراحی، نوع مالکیت مسکن، مشرف بودن، حاوی نماد و نشانه های فرهنگی، احساس آشناییت و تداعی کنندگی، ایجاد حس سکونت به عنوان متغیرهای مستقل، و عوامل ایجاد حس هویت، احساس تعلق به عنوان متغیر هدف؛ و عوامل حفظ شأن اجتماعی، عدم مشرف بودن، قابلیت تغییرپذیری، رعایت تعریض معابر به عنوان متغیرهای تأثیرپذیر و عوامل چیدمان مناسب فضا، نوع سازه و مصالح، احساس امنیت و بیمه ساختمان به عنوان متغیرهای تنظیمی شناخته شدند که در شکل 7 به نمایش گذاشته شده است. نتیجه گیری نتایج تحقیق نشان داد عوامل مختلف می توانند در شناسایی مسکن مناسب و مطلوب نقش داشته باشند؛ به عنوان نمونه از طریق نرم افزار MICMAC، عوامل فضاهای جمعی مناسب، چشم اندازهای زیبا، فضاهای مناسب پذیرایی، نمای آراسته و ظاهر خوب، ارتباط با همسایگان، به عنوان متغیرهای تأثیرگذار؛ عوامل انطباق مطلوبیت ملک، تفکیک پذیری مناسب، طراحی متناسب با خواست، برخورداری از امکانات بهداشتی، وجود عرصه های میانی، انطباق با محدوده طرح، انطباق مطلوبیت ملک، انطباق پلان معماری و فضاهای داخلی، برخورداری از نقشه، حفظ حریم خصوصی، مشارکت در طراحی، نوع مالکیت مسکن، مشرف بودن، حاوی نماد و نشانه های فرهنگی، احساس آشناییت و تداعی کنندگی، ایجاد حس سکونت به عنوان متغیرهای مستقل؛ عوامل ایجاد حس هویت، احساس تعلق به عنوان متغیر هدف؛ و عوامل حفظ شأن اجتماعی، مشرف نبودن، قابلیت تغییرپذیری، رعایت تعریض معابر به عنوان متغیرهای تأثیرپذیر شناخته شدند. و در بین متغیرهای موجود بیشترین امتیاز نهایی با تأثیرگذاری مستقیم به ترتیب رتبه 1-9، به متغیرهای (احساس تعلق، ایجاد حس هویت، حفظ شأن اجتماعی، مشرف نبودن، قابلیت تغییرپذیری، انطباق با محدوده طرح، احساس امنیت، چیدمان مناسب فضا، رعایت تعریض معابر و... به ترتیب با عدد، 56، 55، 53، 53، 52، 50، 49، 48، 47) و متغیرهای غیر مستقیم (ایجاد حس هویت، عدم مشرف بودن، حفظ شأن اجتماعی، قابلیت تغییرپذیری، انطباق با محدوده طرح، احساس امنیت، چیدمان مناسب فضا، انطباق مطلوبیت ملک، رعایت تعریض معابر، به ترتیب با عدد 116986، 112277، 111162، 110150، 102110، 100618، 99189، 98563 ) تعلق گرفت.The Foresight of Housing Planning Suitable for Vulnerable Urban Strata (Case Study: Nayser, Sanandaj)
Introduction Almost all the countries of the world are experiencing the phenomenon of “urbanization”. The development of urbanization and the emergence of metropolitan areas in third-world countries is very different from the development of urbanization in the West, which began after the industrial revolution. One of the most important differences in the disorderly and disorganized growth and the spread of an unbalanced and harmful phenomenon called marginalization has been on a large scale in third-world cities. In these countries, immigrants flock to immigrant neighborhoods that grow like mushrooms on the outskirts of cities and settle in what is called the “ margin” or the “appendix of urban areas” [1]. In today’s industrial world, the phenomenon of marginalization and informal settlement around big cities in deprived urban areas is inevitable, and simultaneously with the expansion of this phenomenon, the issue of housing is always raised as a basic human need. This need has played an important role in the living conditions of humans since the beginning of human settlement until now. However, the rapid and increasing growth of urbanization after the Second World War in most countries of the world has led to numerous problems such as traffic, pollution, inadequate access to urban services and facilities, homelessness, and poor housing, the most important of which is the issue of housing. Having suitable, and dignified housing, brings comfort and leisure, and a sense of security to families [2]. Today, suitable housing and its related issues have been raised as a global issue and have become one of the acute issues of developing countries [3]. For this reason, the existence of low-income groups and their need for housing in many cities of third-world has caused the formation of settlements on the outskirts of cities that have the lowest level of quality, and this has made the issue of suitable housing visible, and attracted more attention. [4]. Nowadays, foresight plays a significant role in designing, and strategic policies at all levels, including urban policy-making. The importance of a forward-looking attitude is that it is possible to prevent the basic crises and super-challenges of a society by knowing the upcoming trends that are highly certain and getting prepared to face extensive changes with systematic planning [5]. Materials and methods Considering the investigated components and the practical nature of this research, the method of this research is exploratory. After studying the theoretical foundations and practical examples, the key indicators of the suitable housing model have been extracted. In the field studies and surveys section, 30 urban experts were identified and analyzed with tools such as interviews and questionnaires. MAXQDA software was used for qualitative data analysis. In this way, first, the results of document studies and then the results of the analysis of the interviews conducted by this software (MaxQuda) will be presented. According to documentary and library studies, the field studies and interviews conducted in this field were extracted using 4-dimensional and 34-category MaxQdia software for the future planning of suitable housing for vulnerable urban strata in the separated urban area of Nayser, Sanandaj. In this research, the qualitative method of library-documentary studies was used to identify and extract the main components of suitable housing, and its purpose is to categorize the components and factors of suitable housing and its effects on urban dwellers. In this research, meta-composite method has been used to systematically review previous researches and projects in the field of housing. For this purpose, these factors have been identified using meta-combination method and then classified through descriptive analysis and pattern analysis by MAXQDA software. The statistical population in this research consists of scientific-research articles in reliable databases such as Google Researcher, using available online databases (Google Scholar, Science Direct, and Springer) in the field of housing. Findings Among the 34 variables considered and applied in the future research software, it can be seen that the factors of suitable collective spaces, beautiful views, suitable spaces for reception, well-decorated facade and good appearance, communication with neighbors, as influential variables; factors of suitability of the property, appropriate segregation, design appropriate to the space, availability of health facilities, existence of intermediate areas, compliance with the scope of the plan, suitability of the property, suitability of the architectural plan and interior spaces, availability of the map, privacy protection, participation in the design, the type of housing ownership, being overlooking, containing cultural symbols and signs, feeling of familiarity and association, creating a sense of residence as independent variables; factors of creating a sense of identity, a sense of belonging as a target variable; the factors of maintaining social dignity, lack of visibility, changeability, compliance with the widening of roads as influential variables, and the factors of proper layout of space, type of structure and materials, sense of security and building insurance were recognized as regulatory variables. Conclusion The results of the research showed that different factors can play a role in identifying suitable and desirable housing; for example, through the MICMAC software, the factors of suitable collective spaces, beautiful views, suitable reception spaces, well-decorated facade and good appearance, communication with neighbors, as influential variables; the factors of suitability of the property, suitable separation, design according to the desire, having health facilities, existence of intermediate areas, compliance with the scope of the plan, suitability of the property, suitability of the architectural plan and interior spaces, availability of the map, privacy protection, participation in the design , the type of housing ownership, being overlooking, containing cultural symbols and signs, feeling of familiarity and association, creating a sense of residence as independent variables; the factors of creating a sense of identity, a sense of belonging as a target variable; and the factors of maintaining social dignity, lack of visibility, changeability, compliance with road widening were recognized as influential variables. Moreover, among the available variables, the highest final score with direct impact, in the order of rank 1-9, is given to the variables of sense of belonging, creating a sense of identity, maintaining social dignity, lack of privacy, adaptability, compliance with the scope of the plan, sense of security, appropriate arrangement of space, and complying with the widening of the passages, respectively with the number 56, 55, 53, 53, 52, 50, 49, 48, 47; also, indirect variables of creating a sense of identity, not being overlooked, maintaining social dignity, changeability, compliance with the scope of the plan, sense of security, appropriate layout of the space, compliance with the utility of the property, and compliance with the widening of the roads, respectively, were awarded the number 116986, 112277, 111162, 110150, 102110, 100618, 99189, 98563.
تبلیغات
