انقلاب اسلامی فراسوی مرزها

بی تردید پیروزی انقلاب اسلامی بقدری شگفت انگیز بود که حتی اندیشمندان و متفکران و انقلاب شناسان را نیز به وادی تحیر و اعجاب کشانید. آنانکه عمری را به بررسی و تحلیل علل و عوامل و تکوین و حیات و استمرار و بقای انقلابها پرداخته اند. این بماند که در ابتدا برخی غرض ورزان از سر عناد نمی پذیرفتند که حتی انقلابی صورت گرفته است. از همان آغاز که بحث صدور انقلاب مطرح بود، برخی از افراد داخلی هم که تصور پیروزی آنهم بدان عظمت و شوکت را نداشتند، نظریه صدور آنرا به سخره گرفتند و آنرا با صدور نخود و لوبیا مقایسه کردند; اینک می دانیم که با وجود توطئه ها و دشمنی ها و موانع و مقابله های گوناگونی که برای گسترش انقلاب از جانب دشمنان اسلام و انقلاب حاصل آمده است، اما انقلاب صادر شده است. انقلابی را که با فطرت ذاتی بشر سازگار باشد و با هدف نجات بشر ازا ین دیر خراب آباد بوجود آمده باشد، نمی توان سد کرد، دریا را که نمی توان سد کرد، انقلاب اسلامی به واقع اقیانوسی است عظیم که با هر تموجش تشنگان زمزم توحید و ایمان را با خود همراه خواهد کرد. بانگاهی گذرا به مقاله ها و کتابها و آثاری که در سراسر عالم توسط دوست و دشمن پیرامون امام و انقلاب نوشته و خلق شده است، درمی یابیم که نور انقلاب به نقاطی از عالم تابیده است که حتی در تصور ما نمی گنجد.
امروز دغدغه گسترش و صدور بیشتر انقلاب و تفکر ناب آن یعنی اسلام عزیز نیز نویسندگان غربی را در هاله ای از ابهام فرو برده است، در اینکه حتی نیروهای معتقد از اندیشمندان علوم اجتماعی و سیاسی و جامعه شناسی مسلمان هم باید در بررسی و تحلیل و تدوین اصول انقلاب، حرکتی عظیم و بنیادین را بیاغازند، جای تردید نیست. دشمنان انقلاب اسلامی با اغراض شیطانی و استعماری خود به بررسی و حتی تدوین اصول و تاریخ انقلاب اما با تحریف و در راستای اهداف خود خواهند پرداخت. با معرفی کوتاه سه نمونه از آثاری که پیرامون انقلاب و امام تالیف یافته است، بر این واقعیت که انقلاب اسلامی حتی تا قلب استکبار و مراکز تحقیقاتی و دانشگاهی غرب، باید اعتراف کرد. برخی از نویسندگان از جمله دراج، منوچهر، با انتخاب نام "از زرتشت تا خمینی" برای اثر خود، حتی در زمانبندی تاریخی امام خمینی را پایان مقطعی از تاریخ و در عین حال آغاز مقطع دیگر می داند. دو اثر دیگر هم دقیقا در مراکز تحقیقاتی و دانشگاهی آمریکا تالیف و چاپ شده است، تالیف این آثار را آن هم در آن مراکز بصورت دانشگاهی و آکادمیک و علمی خود دلیلی بر صدور انقلاب و حتی دغدغه گسترش و اندیشه مقابله با آن و. . . است. در پایان این مقدمه کوتاه بازهم خطر تحریف در معرفی واقعی انقلاب اسلامی را نباید نادیده گرفت زیرا با خوش باورانه ترین برخورد باید بگوییم که آنها به تحلیل صرف علمی و بیطرفانه انقلاب اسلامی می پردازند. در این صورت هم چون منابع تحقیقی و پژوهشی آنها واقعی و اصیل نیست، حتی اندیشمندان آزاد اندیش هم با وجود آن منابع نمی توانند نتایج دقیق و به حقیقت مقرونی را بدست دهند.
دراج، منوچهر. از زرتشت تا خمینی. کلرادو (امریکا) : انتشارات لینه راینر، 1990 (میلادی) . 220ص.
نویسنده در این اثر سعی دارد ریشه های انقلاب اسلامی ایران را در رجوع مردم به سنتهای کهن و روستائی ایران و مخالفت آنها با مدرنیزاسیون شاه جستجو نماید و معتقد است ریشه های مردمی این انقلاب در میان طبقات پایین جامعه مهم ترین دلیل استحکام رژیم جمهوری اسلامی ایران است که با بازگشت آنها به هویت خود و تلاش برای احیا و تجدید حیات سنن کهن آنان همراه است. نویسنده برای تشریح دلایل وقوع انقلاب ابتدا سعی می کند سوالاتی را مطرح و پاسخ دهد که برخی از آنها عبارتند از نقش تاریخی مذهب در فرهنگ سیاسی ایران چیست؟ ریشه های تکیه بر سنن و مردم سالاری مذهب شیعه چیست؟ رابطه و پیوند تاریخی میان شیعه و دیگر فرق مطرح در اسلام چیست؟ چرا اکثر پیروان وفادار و فدایی اسلام از میان طبقات پائین جامعه هستند؟
در این اثر نویسنده به موضوعات زیر می پردازد:
مردم گرایی اسلامی، اهمیت بسیار سنتهای سیاسی مذهبی ایرانیان در قبل از اسلام، مشروعیت ریشه ها و زمینه های مردم گرایی، نبوت پیامبر اسلام و روح فرامین قرآنی، دوران خلافت امام علی (ع) ، ریشه های تاریخی مردم گرایی ایرانی - اسلامی از دوران ماقبل اسلام تا قرن هشتم، علما در نقش مخالفین سیاسی، مردم گرایی نوین اسلامی، مردم گرایی روشنفکران سکولار، مردم گرایی روشنفکران مذهبی، مردم گرایی روحانیون و. . .
در مقام نتیجه گیری نویسنده می نویسد: "دوران جدیدی آغاز شده است، دورانی که در آن لیبرالیسم سنتی ملهم از غرب و نیز ناسیونالیسم، دیگر بعنوان ابزارهای قابل بقا و دوامی برای بیان مفاهیم سیاسی در نزد توده های مسلمان نیست. این دوران جدید، دوره حاکمیت مردم گرایی نوین اسلامی نام دارد".
انقلاب ایران: تاثیر جهانی آن، ویرایش شده توسط جان ال اپوستیو، فلوریدا، انتشارات دانشگاه بین المللی فلوریدا، 1990
این اثر در برگیرنده مجموعه مقالاتی است که در یک کنفرانس بین المللی در شهر واشنگتن و به سال 1989 (4 تا 5 فوریه) برگزار شده بود و عنوان این کنفرانس " تاثیر جهانی انقلاب ایران" بوده است. متولی و برگزار کننده این کنفرانس مؤسسه خاورمیانه ای مدرسه مطالعات بین المللی "جان هاپکینز" و نیز"انسیتوی سلطنتی امور بین المللی" بوده اند. کارشناسان و متخصصین برجسته ای از ایران، اروپا، افریقا، و ایالات متحده در این کنفرانس مقالاتی ارائه نمودند که موضوع آن مقالات می بایستی پاسخگوی این پرسشها باشد:
- آیا انقلاب ایران در جایی از جهان برتجدید حیات اسلامی تاثیری گذارده است؟
- آیا این تجدید حیات اسلامی در کشورهای دیگر به عوامل بومی و ذاتی آنها برمی گردد؟
- تا چه حدی تجربه ایرانیها، سیاست، اقتصاد و فرهنگ دیگر کشورها را شکل داده است؟
- چه عواملی تاکنون در عدم موفقیت تکرار این انقلاب در دیگر کشورها مؤثر بوده است و می توانند مورد لحاظ و محاسبه قرار گیرند؟
این پرسشها در جای جای این کتاب مطرح شده و قصد پاسخگویی به آنها وجود داشته است.
عناوین مقالاتی که در این کتاب گرد آورده شده اند عبارتند از:
بخش اول: ایران
1- انقلاب ایران: چشم انداز دهساله
2- صدور انقلاب ایران: سیاست ها، اهداف، و ابزارها
3- ایدئولوژی ایرانی و دیدگاه جهان: صدور فرهنگی انقلاب
بخش دوم: خاورمیانه
4- عراق: تهدیدهای انقلابی و پاسخهای رژیم
5- تاثیر انقلاب ایران بر شبه جزیره عربستان و دولتهای خلیج (فارس)
6- لبنان: منازعه داخلی و ارتباط با ایران
7- تاثیر انقلاب ایران بر مصر
8- تونس و لیبی: پاسخهایی به جنبش اسلامی
بخش سوم: آسیای جنوب غربی و آسیای مرکزی (میانه)
9- مجاهدین و آینده افغانستان
10- جمهوریهای سابق (شوروی) در آسیای میانه: آیا مسکو از تاثیر انقلاب ایران هراسان است؟
بخش چهارم: آسیای جنوب شرقی
11- جنبش های اسلامی در مالزی و اندونزی و ارتباط با ایران
12- انقلاب ایران و مسلمانان در فیلیپین
بخش پنجم: افریقا
13- اسلامیزه شدن سودان و انقلاب ایران
14- تجدید حیات اسلامی در نیجریه: رشد و زایش درونی یا تحریک شده از خارج
15- تاثیر جهانی انقلاب ایران: چشم انداز سیاسی
برنارد، شرلی، خلیل زاد، زالمای، دولت (حکومت) خدا: جمهوری اسلامی ایران. نیویورک، انتشارات دانشگاه کلمبیا، 1984.
در مقدمه کتاب، نویسندگان اظهار می دارند که این اثر تلاش دارد دیدگاههای علوم اجتماعی را در ارتباط با آنچه که آنان "بحران در ایران "می دانند بکار بسته و از آن دیدگاه آن وقایع را تحلیل نمایند. و هدف از نگارش این کتاب را توضیح این مساله می دانند که چرا اصولی که در غرب از نظرگاه علوم سیاسی مطرح و پذیرفته شده است در توضیح جریانات و وضعیت ایران دچار سؤ قضاوت و برداشت نادرست گردید. و حتی تا آخرین لحظات سقوط رژیم گذشته نتوانست حوادثی را که در ایران در حال وقوع بود تحلیل کرده و جهت تغییر مسیر آن حرکتی انجام دهد. در فصل اول کتاب نویسندگان هم چنین اذعان می کنند که قصد دارند این موضوع را در بعدی گسترده بررسی نموده و "نظریه گسترش و تبدیل ایران را به یک کشور مدرنیزه مبتنی بر اصول غربی" مورد کنکاش قرار دهند. به اعتراف آنان، آن چیزی که تحلیل گران را شگفت زده کرده، تنها سقوط شاه نبود بلکه این حقیقت بود که این سرنگونی توسط جنبشی گسترده و توده ای و تحت رهبری بنیادگرایان اسلامی رخ داد.
در فصل دوم تحت عنوان "چرا اسلام" آنها در جستجوی شناسایی عواملی هستند که به این جنبش هویتی اسلامی داد و منجر به حاکمیت شخصیتهای رادیکال اسلامی در ایران شد.
در فصل سوم که عنوان"ایران، چه حوادثی رخ داد؟ " دارد; آنان سعی دارند که وقایع ناگفته و نامفهوم را شناسایی و هویت یابی نمایند. در این فصل آنان تفاوت میان انقلاب و درگیری و شورش و تغییرات سریع را مشخص نموده و در مورد اینکه آیا حرکت در ایران انقلاب بود یا نه به قضاوت می نشینند.
در فصل چهارم که عنوان " تعصب بعنوان سلاحی فرهنگی" یا "شرق گرایی برعلیه غرب گرایی" را دارا است، آنان نقش تصورات و دیدگاههای متقابل مورد بررسی و تحلیل قرار می گیرد و در این حیطه از پدیده تعصب بعنوان بخشی از اهرمهای دفاعی و تهاجمی "نقش آفرینان ملی گرا "در سیاست یاد می شود.
در این فصل هم چنین جنبه های مختلف دیدگاه و تصور ایران نسبت به غرب مورد مکاشفه قرار می گیرد تا برخی از جنبه های عام این پدیده، یعنی تعصب فرهنگی در حیطه تعامل سیاسی روشن گردد.
در فصل پنجم یعنی "جمهوری اسلامی خواهان در قدرت" نویسندگان فرایند و روند سیاسی پس از سقوط شاه را در ایران بررسی می کنند ( از طریق مرور مراحلی که جمهوری اسلامی از ابتدا گذرانده و تجربه نموده است) مراحلی از جمله زمانی که قدرت بین بنیادگراها و دیگران تقسیم شده بود، نقشی که بازرگان و پس از او بنی صدر داشته اند، و در نهایت قدرت مطلقه بنیادگرایان.
در فصل ششم یعنی "جمهوری اسلامی خواهان و جهان" رویارویی این ایدئولوژی با سیاست واقعی مورد ارزیابی قرار می گیرد.
در بخش هفتم یا فصل پایانی تحت عنوان "چشم اندازی برای ایران" آینده ایران از زمان 1983 به بعد بررسی می گردد و مطرح می شود که آیا جمهوری اسلامی از نقطه نظر اقتصادی، سیاسی، و اجتماعی سیستمی قابل اطمینان و اعتماد خواهد بود یا خیر؟ در انتها آنان نتیجه گیری می کنند که نتایج هرچه باشد، این نکته مسلم است که جمهوری اسلامی یکی از مهم ترین تجارب و آزمایشات سیاسی قرن ما بوده است.