تبیین مبنای طراحی و ظرفیت های بصری نقوش هنر خُمَک دوزی سیستان (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
خمک دوزی واژه دگرگون شده خامه دوزی است که سفیددوزی نیز خوانده می شود. این هنر، بازنمودی از صبر و خلاقیت زنان و دختران سیستانی است که با استفاده از نخ و پارچه ابریشمی، به شکل نقوشی بسیار ظریف، ساده، انتزاعی و هندسی به دو روش ذهنی دوزی و روش شمارش تار و پود دوخته می شود. هدف این پژوهش، شناخت، دسته بندی و تبیین ویژگی های بصری نقوش در هنر خمک دوزی سیستان و هم چنین شناخت مبانی شکل گیری آن ها جهت کمک به احیاء این هنر اصیل و بومی است. برای نیل به این اهداف سعی شده است به این پرسش ها پاسخ داده شود که در هنر خمک دوزی سیستان، چه شکل هایی مبنای شکل گیری نقوش هستند؟ و از ترکیب این شکل ها، چه نقوشی ایجاد می شوند؟ این پژوهش کیفی به روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است چراکه ضمن معرفی نقوش خمک دوزی به تحلیل شیوه های ترکیب نقوش در این هنر نیز پرداخته می شود. روش جمع آوری اطلاعات تحقیق، کتابخانه ای و میدانی است. علاوه بر استفاده از منابع مکتوب، گردآوری و شناخت بسیاری از این نقوش از طریق مصاحبه با بافندگان آن ها در روستاهای سیستان فراهم شده است. نتایج حاصل نشان می دهد مبنای اصلی ایجاد نقوش در هنر خمک دوزی، مثلث متساوی الاضلاع است. لوزی و مربعی که از دو مثلث مذکور ایجاد می شوند، منبع شکل گیری بسیاری دیگر از نقوشِ ترکیبی هستند. برخی دیگر از نقوش و ترکیب های خمک دوزی به ویژه در روش ذهنی دوزی، از دایره و خطوط آزاد ساخته می شود. تمام نقوش خمک دوزی، آن گونه که در این هنر استفاده شده اند، این قابلیت را دارند که با چیدمان هایی در قالب ریتم های یکنواخت یا متناوب و در ترکیب های متقارن، پرنقش و دورانی، به ایجاد نقوش متنوع منجر شده و در کاربردهای مختلف امروزی مورد استفاده واقع شوند.An Elaboration on Design Bases and Visual Capacities of Sistan’s Khomak-douzi
Khomak-douzi, as a term, is a metamorphosed form of the word khame-douzi which is also be called Sefid-douzi. This art is actualy a representation of Sistani women and girl’s patience and creativity. It is manifested in beautiful and delicate patterns using silk fabrics and threads. In khomak-douzi, patterns which are made through Zehni-douzi or Texture-counting method include simple, abstract, and geometric types. The purpose of this thesis is to identify, classify, and elaborate on visual characteristics of patterns in Sistan’s Khomak-douzi while identifying pattern formation bases in order to help revive this original native art. In order to achieve this goal, this study tries to answer these questions: which patterns form the basis of Sistan’s Khomak-douzi? Which patterns can be resulted from the combination of available patterns? This study deploys is qualitative one using an analytic-descriptive method to discuss not only khomak-douzi patterns but also the possible combination of patterns in this art. The data used here were collected through a local investigation and available ducuments. In addition, most of the patterns have been collected through interviews with knitters in villages of Sistan. The findings of this research illutrate that the main figure in this art is triangle. Also, there are diamonds and squares, as a combination of two triangles, which form the base of many hybrid patterns. Some other patterns, especially those in Zehni-Douzi method, may use circles and lines as well. All patterns and their combination in Khomak-douzi are simple as well as geometric and capable of patterns consistent or continuous. They can also be used in symetrical, flamboyant, and rotational combination, which are made and used in modern applications.
تبلیغات
