جستاری درباره «تجربه» ترقی خواهی میرزا یوسف خان مستشارالدوله (مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)
درجه علمی: علمی-پژوهشی (دانشگاه آزاد)
آرشیو
چکیده
میرزا یوسف خان مستشارالدوله را باید یکی از مهم ترین، و تأثیرگذارترین ترقّی خواهانِ عصرِ قاجار دانست. رساله «یک کلمه»، علی رغمِ اختصار، دارایِ اهمیتِ زیادی در اندیشه قانون خواهی در عصرِ ناصری و مشروطه است. بخشِ مهمی از نگاهِ «متجدّدانه» به قانون، برآمده از «جایگاه»ی است که میرزا یوسف خان در این رساله برایِ خود و اندیشه قانون خواهی اش در نظر گرفته و آنجا «ایستاده» است. این مقاله، با در نظر داشتنِ مقدّمه «یک کلمه» به مثابه ی جایی که در آن به روح حاکم بر اثر اشاره می شود، آن را در «زمینه» تجدّدگراییِ زمانه خود قرار داده و از این زاویه به آن می نگرد که موضعِ مستشارالدوله، در این رساله و اندیشه قانون خواهی اش، به رغمِ اینکه بیشتر به قولِ خود «ملاحظات»ی از دیدگاهِ سنت بر تجدّد و قانون بوده، بلکه کاملاً در پارادایمِ تجدّد به مسئله قانون نگاه می کند و از این رو، در رساله اش، تجدّد را به محک سنت می زند، نه سنت را به محکِ تجدّد. از این رو می توان او را به مثابه ی یک بنیانگذار تلقی کرد و نه یک روشنفکر صرف تجددخواه. مقاله حاضر، با در نظر داشتنِ این «شأن»، به بازخوانیِ «یک کلمه» پرداخته، و با قرار دادنِ آن در زمینه تاریخیِ «تجربه تجدّدخواهیِ ایرانی» در عصرِ قاجار، آن را کوششی بی بدیل، برایِ «تأسیسِ» قانون می داند تا بر مبنایِ آن، هم حکومت «مشروطه» گردد و هم جامعه «قانون مند».Essay into the Progressive "Experience" of Mirza Yusuf Khan Mostashar al-Dowleh
Yousuf Khan Mostashar al-Dowleh is one of the most important and effective progressivists in the Qajar era. His treatise titled A Word, in spite of concision, has an important role in the constitutional thought during the Nasirid period and the Persian Constitutional Movement. A significant part of modernist view on the law in contemporary Iran is derived from the “status” of Mostashar al-Dowleh as the one of the main constitutionalists who is standing in the crucial place. This Article, by viewing the “Introduction” of A Word as the locus in which the spirit of the work is mentioned, situates the treatise in its modernist context and thereby attempts to show that Mostashar al-Dowleh’s position is completely modern from the law point of view and that is the case in spite of his emphasizing on the traditional “considerations”. We will try to do this by showing that he principally accepts the modernity and then he treats tradition but not vice versa. Therefore, we can consider him as a founder and not as a merely modernist intellectual. Considering this “status”, this article reread A Word and its introduction as a monument struggle to institute “the law” aimed to institutionalization of the government and legalization of the society.
تبلیغات
