آداب تلاوت قرآن
آرشیو
چکیده
متن
خداوند، مسلمانان را به تلاوت کتابش بسیار سفارش کرده است. از این رو، این مقاله در پی آن است که نکاتی مهم در زمینه آداب تلاوت قرآن به قاریان و مستمعان محترم قرآن یادآور گردد.
تلاوت اگر مؤدبانه، آگاهانه و توأم با آداب و رسوم خود باشد، برتر و مؤثرتر خواهد بود. ادب و احترام در قبال هر چیزی، نه تنها بیانگر درجه بالای اهمیت و ارزش آن چیز در نزد ماست، بلکه به نوعی شخصیت حقیقی را نشان میدهد.
انشاءالله، با رعایت آداب تلاوت قرآن کریم، به تدریج، عمل به آیات روحبخش و عمیق را سرلوحه امور روزمره قرار داده، هیچگاه از آن غافل نشویم.
قرآن کریم نسبت به تمامی کتابهای دیگر ارجحیت دارد و با هیچ یک از آنها قابل قیاس نیست.
به فرموده رسول گرامی اسلام(ص):
«برتری قرآن بر دیگر سخنان، همانند برتری خداوند بر مخلوقش است».
باید دقّت کرد که خواندن قرآن با خواندن کتابهای دیگر خیلی تفاوت دارد. برای احترام به این سخنان گرانقدر و پرمحتوا هنگام تلاوت آن، شایسته است قاری و مستمع، آدابی را رعایت نماید:
1.قبل از تماس و لمس مستقیم آیات نورانی قرآن کریم باید بدن و اعضاء و جوارح، طهارت (وضو، غسل،تیمم) داشته باشد؛ زیرا خداوند در قرآن میفرماید:
)لیمسّه الّا المطهّرون)؛ قرآن را باید فقط با طهارت لمس کرد.(سوره واقعه،آیه79)
2.شایسته است، قاری، قرآن را با ترتیل تلاوت نماید؛ زیرا این نوع تلاوت باعث میشود انسان با تفکر و تدبری بیشتر قرآن را قرائت نماید. خداوند هم در قرآن به این نکته مهم اشاره میکند و میفرماید:
)…ورتّل القرآن ترتیل)؛ و قرآن را با ترتیل تلاوت کنید.(سوره مزمّل،آیه4)
تجوید و زیبا ادا کردن حروف، مربوط به بحث ترتیل است که در اینجا مجال توضیحش وجود ندارد. علاقهمندان میتوانند جهت آشنایی با این مقوله، به کتاب «حلیة القرآن» نگاشته سید محسن موسوی بلده مراجعه نمایند.
3.شایسته است قرآن را زیاد تلاوت کنیم، زیرا با تلاوت زیاد قرآن، قلوب زنگار گرفته بیدار شده، مشمول هدایت، شفا، برکت و تقوا میشود. خداوند متعال در قرآن میفرماید:
)…فاقرءوا ما تیسّر منه…)؛ تا میتوانید قرآن را تلاوت نمایید….(سوره مزمّل،آیه20)
انسان باید دستکم روزی 50 آیه از قرآن را تلاوت نماید و فاصله خود را با کلام وحی کم نماید. ما هر چه از قرآن و اهل بیت (ع) فاصله بگیریم، به شیطان و راههای انحراف نزدیکتر میشویم و احتمال هلاکت و لغزشمان بالا میرود. بنابراین همواره با تلاوت آیات نورانی قرآن کریم دلهای غفلت زده خود را صیقل داده و مستمراً غفلت زدایی و موجبات هدایت خود را به لطف خداوند فراهم نماییم.
روایتی از امام رضا(ع) در این مورد نقل شده است:
«سزاوار است هر فرد(مسلمان)هر روز بعد از تعقیب نماز صبح،پنجاه آیه از قرآن را تلاوت نماید».
4.چه خوب است، قاری قرآن هنگان تلاوت آیات، عطر و بوی خوش استعمال نماید!
5بهتر است قاری قرآن، هنگان تلاوت آیات، مؤدب و رو به قبله بنشیند.
6.شایسته است قاری قرآن، با تدبّر و تأمّل در معانی و مفاهیم عمیق قرآن، آیات را تلاوت نماید؛ زیراخداوند متعال در قرآن میفرماید:
)کتاب انزلناهُ الیک مبارک لیدّبّروا آیاته ولیتذکّر اولوا الالباب)؛ کتابی مبارک را بر تو نازل کردیم،تا مردم در آیاتش اندیشه کنند و خردمندان از آن پند و عبرت گیرند.(سوره ص،آیه29)
در این مورد حضرت علی(ع) میفرماید:
«آگاه باشید! قرائتی که در آن اندیشه و تفکر نباشد، خیری در بر ندارد».
اگر به هنگام قرائت، در مفاهیم آیات تدبّر نکنیم، چه بسا که گمراه شویم؛ پس صرف قرائت با صوت و لحن کافی نیست و خواندن، تنها مقدمهای برای عمل به قرآن است. اگر در این مقدمات بمانیم و گم شویم، بهرهای از تلاوت آیات نخواهیم برد. تلاوتی که با قصد عمل همراه نباشد، خود نوعی بازی با قرآن است.
در اینباره مولای متقیان امام علی(ع) میفرماید:
«به قرآن توجه داشته باشید، مبادا دیگران در عمل به قرآن از شما پیشی بگیرند».
متأسفانه قرآن کریم میان ما مسلمانان مظلوم واقع شده و آن طور که شاید و باید حقش ادا نشده است، قرآن برای هدایت جن و انس نازل شده، نه اینکه تنها به عنوان تبرک در کنج منازل خاک گیرد و بدون استفاده بماند.
خیلی وقتها از قرآن، تنها برای استخاره، بدرقه مسافر، تلاوت بر سر قبور و … بهره میگیریم، حال آن که هدف نزول قرآن عمیقتر و والاتر است. قرآن برای هدایت زندگان نازل شده است، نه برای اموات و این امور کوچک.
قرآن کریم برای زیبا قرائت نمودن، نازل نشده است، البته تلاوت درست و زیبا، کاری نیکو است، ولی کافی نیست. همینطور که قبلاً اشاره شد، این امور مقدمه عمل به آیات ناب و نورانی قرآن کریم است. اگرچنین نباشد، عمر خود را تضییع و به مهجوریت و مظلومیت قرآن کمک نمودهایم. پیامبر گرامی اسلام(ص)، روز قیامت از امتش به خاطر بیتوجهی به قرآن نزد خداوند شکایت میکند، چنان که خداوند از زبان رسول خود در قرآن میفرماید:
)و قال الرّسول یا ربّ انّ قومی اتَّخذوا هذا القرآن مهجور)؛ و پیامبر فرمود، پروردگارا امتم این قرآن را رها(متروک) کردهاند.(سوره فرقان،آیه30)
با این بیان معلوم شد، با تدبّر و تأمّل عمیق در آیات، به انگیزه و هدف والای نزول قرآن کریم خواهیم پیبرد و این خود مقدمهای برای عمل به آیات نورانی قرآن کریم است.
7.بهتر است پیش از تلاوت قرآن دندانها را مسواک زنیم و خوشبو کنیم؛ زیرا حضرت رسول(ص) میفرمایند:
«همانا دهانهای شما راههای گذر قرآن (گذرگاه قرآن)است، پس آنها را با مسواک زدن پاکیزه گردانید».
8.خوب است قرآن را با صوت زیبا، نیکو و حزین قرائت کنیم؛ زیرا پیامبر گرامیاسلام(ص) میفرمایند:
«قرآن را با صداهای خوش زینت دهید؛ زیرا هر چیزی زیبایی دارد و زیبایی قرآن، صدای زیبا و خوش است».
امام صادق(ع)نیز میفرماید:«قرآن حزین نازل شده است، پس آنرا حزن انگیز تلاوت کنید».
تلاوت قرآن با صوت حزین حالت خضوع و خشوع را در دل میآفریند و در دلها بهتر و بیشتر اثر میکند.
9.هنگام تلاوت قرآن از خندیدن و شوخی و مزاح و غیره بپرهیزیم.
10.هنگام تلاوت قرآن نباید سخن بگوییم، بلکه باید با آرامش به آیاتش گوش دهیم؛ زیراخداوند در قرآن کریم میفرماید:
)واذا قریء القرآن فاستمعوا له وانصتوا لعلّکم ترحمون)؛ وقتی قرآن خوانده میشود، به آن گوش دهید و سکوت کنید، شاید مورد رحمت خداوند واقع شوید!(سوره اعراف،آیه204)
چو قرآن بخوانند دیگر خموش به آیات قرآن، فرا دارگوش
تلاوت اگر مؤدبانه، آگاهانه و توأم با آداب و رسوم خود باشد، برتر و مؤثرتر خواهد بود. ادب و احترام در قبال هر چیزی، نه تنها بیانگر درجه بالای اهمیت و ارزش آن چیز در نزد ماست، بلکه به نوعی شخصیت حقیقی را نشان میدهد.
انشاءالله، با رعایت آداب تلاوت قرآن کریم، به تدریج، عمل به آیات روحبخش و عمیق را سرلوحه امور روزمره قرار داده، هیچگاه از آن غافل نشویم.
قرآن کریم نسبت به تمامی کتابهای دیگر ارجحیت دارد و با هیچ یک از آنها قابل قیاس نیست.
به فرموده رسول گرامی اسلام(ص):
«برتری قرآن بر دیگر سخنان، همانند برتری خداوند بر مخلوقش است».
باید دقّت کرد که خواندن قرآن با خواندن کتابهای دیگر خیلی تفاوت دارد. برای احترام به این سخنان گرانقدر و پرمحتوا هنگام تلاوت آن، شایسته است قاری و مستمع، آدابی را رعایت نماید:
1.قبل از تماس و لمس مستقیم آیات نورانی قرآن کریم باید بدن و اعضاء و جوارح، طهارت (وضو، غسل،تیمم) داشته باشد؛ زیرا خداوند در قرآن میفرماید:
)لیمسّه الّا المطهّرون)؛ قرآن را باید فقط با طهارت لمس کرد.(سوره واقعه،آیه79)
2.شایسته است، قاری، قرآن را با ترتیل تلاوت نماید؛ زیرا این نوع تلاوت باعث میشود انسان با تفکر و تدبری بیشتر قرآن را قرائت نماید. خداوند هم در قرآن به این نکته مهم اشاره میکند و میفرماید:
)…ورتّل القرآن ترتیل)؛ و قرآن را با ترتیل تلاوت کنید.(سوره مزمّل،آیه4)
تجوید و زیبا ادا کردن حروف، مربوط به بحث ترتیل است که در اینجا مجال توضیحش وجود ندارد. علاقهمندان میتوانند جهت آشنایی با این مقوله، به کتاب «حلیة القرآن» نگاشته سید محسن موسوی بلده مراجعه نمایند.
3.شایسته است قرآن را زیاد تلاوت کنیم، زیرا با تلاوت زیاد قرآن، قلوب زنگار گرفته بیدار شده، مشمول هدایت، شفا، برکت و تقوا میشود. خداوند متعال در قرآن میفرماید:
)…فاقرءوا ما تیسّر منه…)؛ تا میتوانید قرآن را تلاوت نمایید….(سوره مزمّل،آیه20)
انسان باید دستکم روزی 50 آیه از قرآن را تلاوت نماید و فاصله خود را با کلام وحی کم نماید. ما هر چه از قرآن و اهل بیت (ع) فاصله بگیریم، به شیطان و راههای انحراف نزدیکتر میشویم و احتمال هلاکت و لغزشمان بالا میرود. بنابراین همواره با تلاوت آیات نورانی قرآن کریم دلهای غفلت زده خود را صیقل داده و مستمراً غفلت زدایی و موجبات هدایت خود را به لطف خداوند فراهم نماییم.
روایتی از امام رضا(ع) در این مورد نقل شده است:
«سزاوار است هر فرد(مسلمان)هر روز بعد از تعقیب نماز صبح،پنجاه آیه از قرآن را تلاوت نماید».
4.چه خوب است، قاری قرآن هنگان تلاوت آیات، عطر و بوی خوش استعمال نماید!
5بهتر است قاری قرآن، هنگان تلاوت آیات، مؤدب و رو به قبله بنشیند.
6.شایسته است قاری قرآن، با تدبّر و تأمّل در معانی و مفاهیم عمیق قرآن، آیات را تلاوت نماید؛ زیراخداوند متعال در قرآن میفرماید:
)کتاب انزلناهُ الیک مبارک لیدّبّروا آیاته ولیتذکّر اولوا الالباب)؛ کتابی مبارک را بر تو نازل کردیم،تا مردم در آیاتش اندیشه کنند و خردمندان از آن پند و عبرت گیرند.(سوره ص،آیه29)
در این مورد حضرت علی(ع) میفرماید:
«آگاه باشید! قرائتی که در آن اندیشه و تفکر نباشد، خیری در بر ندارد».
اگر به هنگام قرائت، در مفاهیم آیات تدبّر نکنیم، چه بسا که گمراه شویم؛ پس صرف قرائت با صوت و لحن کافی نیست و خواندن، تنها مقدمهای برای عمل به قرآن است. اگر در این مقدمات بمانیم و گم شویم، بهرهای از تلاوت آیات نخواهیم برد. تلاوتی که با قصد عمل همراه نباشد، خود نوعی بازی با قرآن است.
در اینباره مولای متقیان امام علی(ع) میفرماید:
«به قرآن توجه داشته باشید، مبادا دیگران در عمل به قرآن از شما پیشی بگیرند».
متأسفانه قرآن کریم میان ما مسلمانان مظلوم واقع شده و آن طور که شاید و باید حقش ادا نشده است، قرآن برای هدایت جن و انس نازل شده، نه اینکه تنها به عنوان تبرک در کنج منازل خاک گیرد و بدون استفاده بماند.
خیلی وقتها از قرآن، تنها برای استخاره، بدرقه مسافر، تلاوت بر سر قبور و … بهره میگیریم، حال آن که هدف نزول قرآن عمیقتر و والاتر است. قرآن برای هدایت زندگان نازل شده است، نه برای اموات و این امور کوچک.
قرآن کریم برای زیبا قرائت نمودن، نازل نشده است، البته تلاوت درست و زیبا، کاری نیکو است، ولی کافی نیست. همینطور که قبلاً اشاره شد، این امور مقدمه عمل به آیات ناب و نورانی قرآن کریم است. اگرچنین نباشد، عمر خود را تضییع و به مهجوریت و مظلومیت قرآن کمک نمودهایم. پیامبر گرامی اسلام(ص)، روز قیامت از امتش به خاطر بیتوجهی به قرآن نزد خداوند شکایت میکند، چنان که خداوند از زبان رسول خود در قرآن میفرماید:
)و قال الرّسول یا ربّ انّ قومی اتَّخذوا هذا القرآن مهجور)؛ و پیامبر فرمود، پروردگارا امتم این قرآن را رها(متروک) کردهاند.(سوره فرقان،آیه30)
با این بیان معلوم شد، با تدبّر و تأمّل عمیق در آیات، به انگیزه و هدف والای نزول قرآن کریم خواهیم پیبرد و این خود مقدمهای برای عمل به آیات نورانی قرآن کریم است.
7.بهتر است پیش از تلاوت قرآن دندانها را مسواک زنیم و خوشبو کنیم؛ زیرا حضرت رسول(ص) میفرمایند:
«همانا دهانهای شما راههای گذر قرآن (گذرگاه قرآن)است، پس آنها را با مسواک زدن پاکیزه گردانید».
8.خوب است قرآن را با صوت زیبا، نیکو و حزین قرائت کنیم؛ زیرا پیامبر گرامیاسلام(ص) میفرمایند:
«قرآن را با صداهای خوش زینت دهید؛ زیرا هر چیزی زیبایی دارد و زیبایی قرآن، صدای زیبا و خوش است».
امام صادق(ع)نیز میفرماید:«قرآن حزین نازل شده است، پس آنرا حزن انگیز تلاوت کنید».
تلاوت قرآن با صوت حزین حالت خضوع و خشوع را در دل میآفریند و در دلها بهتر و بیشتر اثر میکند.
9.هنگام تلاوت قرآن از خندیدن و شوخی و مزاح و غیره بپرهیزیم.
10.هنگام تلاوت قرآن نباید سخن بگوییم، بلکه باید با آرامش به آیاتش گوش دهیم؛ زیراخداوند در قرآن کریم میفرماید:
)واذا قریء القرآن فاستمعوا له وانصتوا لعلّکم ترحمون)؛ وقتی قرآن خوانده میشود، به آن گوش دهید و سکوت کنید، شاید مورد رحمت خداوند واقع شوید!(سوره اعراف،آیه204)
چو قرآن بخوانند دیگر خموش به آیات قرآن، فرا دارگوش
تبلیغات
