نقش دانشنامه ها در ارتقای فرهنگ عمومی: تحلیل تاریخی

چکیده

ورود جهان غرب به عصر روشنگری، مستلزم آن بود که سطح سواد در طبقات مختلف جامعه ارتقا یابد و همه افراد جامعه در گستره ای فراگیر، از آگاهی بیشتری برخوردار گردند و این به معنای آموزش عمومی مستمر بود. آموزش عمومی که در عرصه فرهنگ، اصطلاحی ساخت یافته است، بیشتر تداعی کننده آموزش های مدرسه ای است، ولی این نوع آموزش ها همواره دوره ای محدود دارند و پس از ورود فرد به جامعه، به طور معمول دوام ندارند؛ در حالی که جریان روشنگری نیازمند استمرار آموزش و آگاهی بخشی بود. دانشنامه ها به عنوان نهادی در عرض مدرسه که بتواند این استمرار در آموزش عمومی را تأمین کند، توانستند چنین نقشی را برعهده گیرند. آنچه در عرصه غرب در جریان روشنگری عملاً اتفاق افتاد، پای گرفتن دانشنامه به معنای جدید آن و عملکرد جدی این امر فرهنگی به مثابه نهادی برای آموزش عمومی مستمر، تکمیل عملکرد مدرسه و کمک به ارتقای سطح آگاهی در طبقات مختلف جامعه است. در پژوهش حاضر، مسئله اصلی نقش دانشنامه ها در آموزش عمومی مستمر و عملکرد آنها در جریان روشنگری، به خصوص نزد ملت های پیشرو اروپاست و از نظر روش شناسی، این مطالعه از جنس تاریخ اندیشه و بهره جوینده از روش های این حوزه است.