قرآن و ادب فارسی/تجلی ایات و روایات در اشعار فردوسی
آرشیو
چکیده
متن
بیارای خوان و بپیمای جام ز تیمار گیتی مَبَر هیچ نام
اگر چرخ گردان کشد زین تو سرانجام خشت است بالین تو
دلت را به تیمار چندین مبند بس ایمن مشو بر سپهر بلند
شاعر در قطعه بالا به ایه )کل نفس ذائقة الموت؛هر نفسی چشنده مرگ است) اشاره کرده است. (سوره آل عمران،ایه 185)
پرستیدن دادگر پیشه کن ز روز گذر کردن اندیشه کن
که اشاره به ایه 136 از سوره نساء است که می‌فرماید:)یا ایها الذین آمنوا آمنوا بالله و رسوله و الکتاب الّذی نزّل علی رسوله… و من یکفر بالله و ملائکته و کتبه و رسله و الیوم الآخر فقد ضلّ ضلالاً بعیداً؛ای کسانی که (به زبان) ایمان آورده‌اید،در دل نیز به خدا و رسولش و کتابی که بر پیامبر فرو فرستاده… ایمان آورید و آن کس که به خدا و فرشتگانش و به روز واپسین کفر بورزد،بی‌گمان در بیراهه‌ای که با حق فاصله‌ای دور و دراز دارد،گمراه گشته است).
بیا تا جهان را به بد نسپریم به کوشش همه دست نیکی بریم
نباشد همی نیک و بد پایدار همان به که نیکی بود یادگار
که آن گنج و دینار و کاخِ بلند نخواهد بودن مر تو را سودمند
که اشاره به ایات زیر است:
)فأما الزّبد فیذهب جفاء و اما ما ینفع النّاس فیمکث فی الارض…؛و اما کف شتابان از میان می‌رود و لیکن آنچه به مردم سود می‌رساند،در زمین می‌ماند…) (سوره رعد،ایه 17)
)یوم لاینفع مال و لابنون.الا من أتی الله بقلب سلیم؛(یاد کن) روزی را که دارایی و فرزند به آدمی سود نمی‌رساند.مگر آن کس که دلی پاک نزد خدا آورد).(سوره شعرا،ایات 88 و 89) و ایه:)و الذین یکنزون الذّهب و الفضّة و لا ینفقونها فی سبیل الله فبشرهم بعذاب الیم؛و آنان که زر و سیم را ذخیره می‌کنند و آنها را در راه خدا انفاق نمی‌کنند، آنان را به عذابی دردناک مژده ده).(سوره توبه،ایه 34)
چو ایران نباشد تن من مباد بدین بوم و بر زنده یک تن مباد
ز‌بهر برو بوم و فرزند خویش زن و کودک خرد و پیوند خویش
همه سر به سر تن به کشتن دهیم از آن به که کشور به دشمن دهیم
قطعه بالا اشاره بسیار لطیفی به این حدیث معروف دارد:«حب الوطن من الایمان؛دوست داشتن میهن،از ایمان است».
میاسای ز آموختن یک زمان ز دانش میفکن دل اندر گمان…
توانا بود هر که دانا بود ز دانش دل پیر برنا بود
این دو بیت به حدیث‌های بسیاری از جمله:«اطلبوا العلم من المهد الی اللحد؛از گهواره تا گور دانش بجوی» اشاره دارد،فردوسی در معنی این حدیث می‌فرماید:
زگهواره تا گور دانش بجوی دل از تیرگی‌ها بدین آب شوی
ز دانش در بی‌نیازی بجوی و گر چند از سختی اید به روی
از جمله اشعار دیگر فردوسی که در بردارنده مفاهیم قرآنی است،قطعه زیر می‌باشد:
دلاور که نندیشد از پیل و شیر تو دیوانه خوانش مخوانش دلیر
هنر خود دلیری است بر جایگاه که بد دل نباشد خداوند گاه
دگر مهتر آن مرد باهنگ و جنگ که هم با شتابست و هم با درنگ
ز خاک و ز آتش میانه گزید چنان کز ره هوشیاران گزید
که اشاره به ایه 195 سوره بقره:)و لا تلقوا بایدیکم الی التهلکة؛با دستان خویش خود را به هلاکت می‌فکنید).
اگر چرخ گردان کشد زین تو سرانجام خشت است بالین تو
دلت را به تیمار چندین مبند بس ایمن مشو بر سپهر بلند
شاعر در قطعه بالا به ایه )کل نفس ذائقة الموت؛هر نفسی چشنده مرگ است) اشاره کرده است. (سوره آل عمران،ایه 185)
پرستیدن دادگر پیشه کن ز روز گذر کردن اندیشه کن
که اشاره به ایه 136 از سوره نساء است که می‌فرماید:)یا ایها الذین آمنوا آمنوا بالله و رسوله و الکتاب الّذی نزّل علی رسوله… و من یکفر بالله و ملائکته و کتبه و رسله و الیوم الآخر فقد ضلّ ضلالاً بعیداً؛ای کسانی که (به زبان) ایمان آورده‌اید،در دل نیز به خدا و رسولش و کتابی که بر پیامبر فرو فرستاده… ایمان آورید و آن کس که به خدا و فرشتگانش و به روز واپسین کفر بورزد،بی‌گمان در بیراهه‌ای که با حق فاصله‌ای دور و دراز دارد،گمراه گشته است).
بیا تا جهان را به بد نسپریم به کوشش همه دست نیکی بریم
نباشد همی نیک و بد پایدار همان به که نیکی بود یادگار
که آن گنج و دینار و کاخِ بلند نخواهد بودن مر تو را سودمند
که اشاره به ایات زیر است:
)فأما الزّبد فیذهب جفاء و اما ما ینفع النّاس فیمکث فی الارض…؛و اما کف شتابان از میان می‌رود و لیکن آنچه به مردم سود می‌رساند،در زمین می‌ماند…) (سوره رعد،ایه 17)
)یوم لاینفع مال و لابنون.الا من أتی الله بقلب سلیم؛(یاد کن) روزی را که دارایی و فرزند به آدمی سود نمی‌رساند.مگر آن کس که دلی پاک نزد خدا آورد).(سوره شعرا،ایات 88 و 89) و ایه:)و الذین یکنزون الذّهب و الفضّة و لا ینفقونها فی سبیل الله فبشرهم بعذاب الیم؛و آنان که زر و سیم را ذخیره می‌کنند و آنها را در راه خدا انفاق نمی‌کنند، آنان را به عذابی دردناک مژده ده).(سوره توبه،ایه 34)
چو ایران نباشد تن من مباد بدین بوم و بر زنده یک تن مباد
ز‌بهر برو بوم و فرزند خویش زن و کودک خرد و پیوند خویش
همه سر به سر تن به کشتن دهیم از آن به که کشور به دشمن دهیم
قطعه بالا اشاره بسیار لطیفی به این حدیث معروف دارد:«حب الوطن من الایمان؛دوست داشتن میهن،از ایمان است».
میاسای ز آموختن یک زمان ز دانش میفکن دل اندر گمان…
توانا بود هر که دانا بود ز دانش دل پیر برنا بود
این دو بیت به حدیث‌های بسیاری از جمله:«اطلبوا العلم من المهد الی اللحد؛از گهواره تا گور دانش بجوی» اشاره دارد،فردوسی در معنی این حدیث می‌فرماید:
زگهواره تا گور دانش بجوی دل از تیرگی‌ها بدین آب شوی
ز دانش در بی‌نیازی بجوی و گر چند از سختی اید به روی
از جمله اشعار دیگر فردوسی که در بردارنده مفاهیم قرآنی است،قطعه زیر می‌باشد:
دلاور که نندیشد از پیل و شیر تو دیوانه خوانش مخوانش دلیر
هنر خود دلیری است بر جایگاه که بد دل نباشد خداوند گاه
دگر مهتر آن مرد باهنگ و جنگ که هم با شتابست و هم با درنگ
ز خاک و ز آتش میانه گزید چنان کز ره هوشیاران گزید
که اشاره به ایه 195 سوره بقره:)و لا تلقوا بایدیکم الی التهلکة؛با دستان خویش خود را به هلاکت می‌فکنید).
تبلیغات
