نقش پیش فهم ها و پیش فرض ها در تفسیر از منظر شبستری

چکیده

پژوهش حاضر به روش توصیفی- تحلیلی و کتابخانه ای نگارش یافته است و نقش پیش فرض ها و پیش فهم ها در تفسیر از منظر مجتهد شبستری را بررسی می کند. همچنین تبیین علم هرمنوتیک و نقش پیش داوری ها و پیش دانسته ها و میزان دخالت آنها در تفسیری صحیح و نزدیک به واقع از اهداف پژوهش حاضر است؛ زیرا تفسیر از مهمترین مباحثی که در باب قرآن مطرح است و با تدبر و تدقیق بر متن، نقش و تأثیر مولفه هایی چون افکار و علایق راوی، مکان و زمان حاکم بر جامعه که بر فضای فکر و اندیشه و تفسیر یک متن در ذهن مفسر رخ می دهد از پیش فرض ها و پیش فهم های منطبق است. یکی از افرادی که این ادعا را تأیید می کند آیت الله مجتهد شبستری است. ایشان معتقد است که صرف قرائت قرآن و تدبر و تعمق در آیات آن نمی تواند آدمی را به حقیقت و اسرار نهفته در پس آیات رهنمون شود. بنابراین، با نواندیشی خود دستاویز دانش هرمنوتیک شد و پیش فهم و پیش فرض ها را در صدر تفاسیر خود قرار داد. مؤلفه های به کار رفته در پژوهش حاضر عبارتند از: مفهوم تفسیر، هرمنوتیک و تاریخچه آن، پیش داوری و نقش آن در فهم متن، نقش یش فرض ها و یش داوری ها در تفسیر، نقش پیش فهم ها و پیش فرض ها در تفسیر از منظر شبستری، روش های تفسیر قرآن ، تفاوت پیش فرض و تفسیر به رأی و ابهامات موجود در فهم متن، زمینه، زمانه و تأثیر آن بر تفسیر مجتهد شبستری از دین. یافته های پژوهش حاضر حاکی از آن است که مجتهد شبستری در تفاسیر خود از پیش فهم ها و پیش فرض های صواب بهره جسته است؛ زیرا ایشان معتقد است که در دنیای پیشرفته کنونی، چارچوب تفکر فقهی سنتی برای کسانی که کشور را هدایت می کنند راهگشا نیست و مانع حرکت به سوی زندگی مدرن و متناسب با عصر حاضر می شود. بنابراین با تمسک به پیش فهم ها و پیش فرض ها در پی آن است تا ابهامات موجود در متون گسسته دینی را شفاف سازی کند و رده های حجاب و ظلمت را درهم شکند و تفسیری قریب به نظر امامان معصوم (ع) ارائه دهد.