روش صحیح حفظ قرآن
آرشیو
چکیده
متن
برنامه حفظ قرآن در مرحله قبلی (نشریه شماره 48) به آیه 200 از سوره بقره منتهی شد.در شماره 49هم به جهت اختصاص نشریه به مقالات بانوان این برنامه متوقف شد.طبعاً آمادگی بیشتری برای حفظ قسمت آخر سوره بقره حاصل شده است.
برای این مرحله حفظ بقیه سوره بقره تا آخر آن در نظر گرفته شده است:
هفته اول:از آیه 201 تا 220 هر روز پنج آیه.در برنامه این هفته چند آیه طولانی وجوددارد.مثل آیات 213 و 217 که لازم است تذکرات قبلی در حفظ آیات طولانی مبنی بر تقسیم یک آیه به چند قسمت و حفظ قسمت‌های متعدد با چند بار تکرار در نظر گرفته شود.روز آخر هفته هم جهت تکمیل قسمت‌های عقب افتاده، اختصاص یابد.
هفته دوم:از آیه 221 تا آیه 235، برای این هفته پانزده آیه تعیین می‌شود ـ جهت طولانی بودن آیات ـ فلذا در دو روز از هفته مجموعاً پنج آیه حفظ شود.
هفته سوم:از آیه 236 تا آیه250 با توجه به توضیح مذکور در برنامه هفته دوم.
هفته چهارم:از آیه 251 تا آیه256 مثل برنامه هفته دوم و سوم عمل شود.در این هفته حفظ جزء دوم از اول قرآن به پایان می‌رسد(تا آیه 252) و جزء سوم شروع می‌شود.
هفته پنجم:از آیه 266 تا آیه 280 با توجه به توضیحات مذکور در برنامه هفته‌های قبلی.
هفته ششم:از آیه 281 تا آخر سوره بقره (آیه 286)، آیه 282 سوره بقره طولانی‌ترین آیه قرآن است و لازم است این آیه در دو روز حفظ شود.در این هفته حفظ سوره بقره، بزرگترین سوره قرآن به پایان می‌رسد و این مرحله دارای شکوه و عظمت خاصی می‌باشد و جهت حصول این توفیق عظیم لازم است شکر زیادی بجای آورده شود.
تلاوت سوره‌های حفظ شده
در دو شماره قبل؛یعنی شماره‌های 47 و 48 نشریه توضیحاتی در مورد هدف اصلی از حفظ قرآن ذکر شد و عنوان تکرار سوره‌ها به تلاوت آنها تبدیل شد.توصیه می‌شود دو مقاله مذکور مجدداً مورد مطالعه قرار گیرد و مطابق آن توضیحات سوره‌های حفظ شده تلاوت شود و معانی آیات و تفسیر دقیق بعضی از آنها جهت کشف معانی شگفت‌انگیز در روابط آیات مورد توجه قرار گیرد و این موضوع در احادیث ائمه معصومین(ع) مورد توجه قرار گیرد که در صورت قرائت آیات قرآن در نماز،مطابق هر حرفی صد حسنه برای شخص محسوب می‌شود و در غیر نماز،هر حرفی ده حسنه و اگر کسی به تلاوت دیگری گوش فرا دهد و یا آیات را در ذهن خود مرور کند؛یعنی به آنها توجه کند، مطابق هر حرفی حسنه‌ای خواهد داشت.
در این مرحله هم به تذکرات مذکور در شماره 47 توجه شود و مطابق آن توضیح نصف دوم قرآن از سوره کهف تا آخر،هر روز به اندازه نصف جزء ـ تقریباً ـ و در صورتی که این مقدار مقدور نشود هر هفته دو جزء تلاوت شود و آیات حفظ شده قبلی از سوره بقره به صورت چهار بخش پنجاه آیه‌ای تلاوت شود، در صورت امکان هر روز پنجاه آیه و در غیر این صورت یک روز در میان .
برنامه حفظ فوق العاده
این برنامه در شماره 47 به آیه 60 از سوره نحل منتهی شد،در این قسمت،از آیه 61 تا آیه 100 از همان سوره در نظر گرفته شده.کسانی که برنامه فوق العاده را ادامه می‌دهند، در برنامه تلاوت و تکرار هم لازم است فعالیت بیشتری داشته باشد و علاوه بر برنامه عادی حفظ و تلاوت، باید قسمت‌های حفظ شده در برنامه فوق العاده را از اول این قسمت مطابق روشی که در برنامه عادی توصیه شده،تلاوت کنند.
توجهی به روابط آیات
سوره بقره با این آیات شروع شده است:
«بسم الله الرحمن الرحیم.الم.ذلک الکتاب لاریب فیه هدی للمتقین…» در مورد حروف مقطعه بعضی از سوره‌ها به خواست خداوند بعداً بحث خواهیم کرد.
اما از آیه دوم این سوره ـ بر طبق آنچه در مقالات قبلی گفته شد ـ بر می‌آید که یکی از محورهای مباحث این سوره موضوع «متقین» است، پس باید «تقوا» و «متقین» دراین سوره موقعیت خاصی داشته باشند، با این فرض،آیات سوره را مورد دقت و بررسی و تدبر قرار می‌دهیم.
از توجه به آیات سوره و بررسی آنها روشن می‌شود که تقوا یکی از موضوعات اساسی این سوره است به طوری که 36 بار با واژه‌های مشتقّاتش در آیات ذکر شده است.به عنوان نمونه به ذکر چند مورد از آنهامی پردازیم.
1. «فاتّقوا النّار الّتی و قودها النّاس و الحجارة…». (آیه 24)
2.«و اتّقوا یوماً لاتجزی نفس عن نفس شیئاً».(آیه 48 و 123)
3. «و اتّقوا اللّه لعلکم تفلحون».(آیه 189)
4. «…و اتّقوا اللّه و اعلموا انّ اللّه مع المتقین».(آیه 194)
5.«و اتّقوا اللّه و اعلموا انّ اللّه شدید العقاب».(آیه 196)
6.«…و اتّقوا اللّه و اعلموا انّکم الیه تحشرون».(آیه 203)
7.«…و اتّقوا اللّه و اعلموا انّکم ملاقوه و بشر المؤمنین».(آیه 223)
8.«و اتّقوا اللّه و اعلموا انّ اللّه بکل شی علیم».(آیه 231)
9.«و اتّقوا اللّه و اعلموا انّ اللّه بما تعملون بصیر».(آیه 233)
10.«یا ایهاالذین آمنوا اتّقوا اللّه و ذورا ما بقی من الربا».(آیه 278)
11.«و اتّقوا یوماً ترجعون فیه الی اللّه».(آیه 281)
12.«و اتّقوا اللّه و یعلمکم اللّه و اللّه بکل شئ علیم».(آیه 282)
قابل توجه است که عبارت «و اتّقوا اللّه و اعلموا» که چند بار در آیات این سوره آمده ـ مثال‌های 4 تا 9 ـ اختصاص به این سوره دارد و در هیچ سوره دیگر قرآن به کار نرفته است.
نکته دیگر اینکه اوصاف مذکور در آیات اول این سوره، در سوره لقمان در همان آیات اول در مورد «محسنین» ذکر شده است ـ با اندکی تفاوت ـ آیات اول هر دو سوره را در نظر می‌گیریم:
سوره بقره:«بسم اللّه الرّحمن الرّحیم.الم.ذلک الکتاب لاریب فیه هدی للمتّقین ـ الّذین یؤمنون بالغیب و یقیمون الصّلاة و ممّا رزقناهم ینفقون ـ و الّذین یؤمنون بما انزل الیک و ما انزل من قبلک و بالآخرة هم یوقنون ـ اولئک علی هدی من رّبهم و اولئک هم المفلحون».(سوره بقره، آیات 1 تا 5)
سوره لقمان:«بسم اللّه الرّحمن الرّحیم. الم ـ تلک آیات الکتاب الحکیم ـ هدی و رحمة للمحسنین ـ الّذین یقیمون الصّلوة و یؤتون الزّکاة و هم بالآخرة هم یؤقنون ـ اولئک علی هدی من ربّهم و اولئک هم المفلحون».(سوره لقمان، آیات 1 تا 5)
در این دو دسته از آیات چند مورد مشترک و چند تفاوت وجود دارد.موارد مشترک عبارتند از:
1.حروف مقطعه (الم)
2. موضوع،کتاب آسمانی است(ذلک الکتاب ـ تلک آیات الکتاب الحکیم)
3.هدایت و رحمت بودن قرآن (هدی للمتقین ـ هدی و رحمة للمحسنین)
4.اقامه نماز
5. زکات دادن
6.یقین مستمر به آخرت
7.مشمول هدایت خاص پروردگار عالم بودنِ متقین و محسنین
8.فلاح هر دو گروه
اما موارد تفاوت عبارتند از:
1.وصف کتاب که در سوره بقره با عبارت: «لاریب فیه» ذکر شده و در سوره لقمان با کلمه:«حکیم» توصیف شده است.
2.در سوره لقمان موضوع «زکات» ذکر شده، اما در سوره بقره اشاره‌ای شده که مال موجود در اختیار متقین رزق خداوند است و آنها از رزق خداوند انفاق می‌کنند.
3.درسوره بقره موضوع ایمان به غیب در اول آیه سوم آمده و بعد از آن موضوع اقامه نماز و انفاق ذکر شده،اما در سوره لقمان اول اعمال محسنین ذکر شده و در آخر آیه،اشاره‌ای به موضوع یقین به آخرت آمده است.
4.در سوره بقره در توصیف، متقین ایمان به کتاب‌های آسمانی، یعنی قرآن مجید و کتاب‌های قبلی ذکر شده، اما در سوره لقمان فقط موضوع ایمان به آخرت ـ ایمان یقینی مستمر ـ ذکر شده است.
می‌توان گفت:متقین مذکور در آیات سوره بقره همان محسنین مذکور در آیات سوره لقمان هستند، یعنی اوصاف مذکور در هر دو سوره در مورد یک گروه از انسان‌ها مصداق پیدا می‌کند و به تناسب موقعیت هر سوره،اوصاف مشترک و متفاوت آنها ذکر شده است.
اما از جهت دیگر می‌توان گفت: آنچه موجب تقوا در انسان‌ها می‌شود،در سوره بقره و آنچه موجب احسان می‌شود در سوره لقمان مورد توجه قرار گرفته است،و اگر چه ممکن است مصادیق هر دو دسته از اوصاف یک گروه از انسان‌ها باشند؛اما تقوا و احسان دو وصف مختلف است.
برای این مرحله حفظ بقیه سوره بقره تا آخر آن در نظر گرفته شده است:
هفته اول:از آیه 201 تا 220 هر روز پنج آیه.در برنامه این هفته چند آیه طولانی وجوددارد.مثل آیات 213 و 217 که لازم است تذکرات قبلی در حفظ آیات طولانی مبنی بر تقسیم یک آیه به چند قسمت و حفظ قسمت‌های متعدد با چند بار تکرار در نظر گرفته شود.روز آخر هفته هم جهت تکمیل قسمت‌های عقب افتاده، اختصاص یابد.
هفته دوم:از آیه 221 تا آیه 235، برای این هفته پانزده آیه تعیین می‌شود ـ جهت طولانی بودن آیات ـ فلذا در دو روز از هفته مجموعاً پنج آیه حفظ شود.
هفته سوم:از آیه 236 تا آیه250 با توجه به توضیح مذکور در برنامه هفته دوم.
هفته چهارم:از آیه 251 تا آیه256 مثل برنامه هفته دوم و سوم عمل شود.در این هفته حفظ جزء دوم از اول قرآن به پایان می‌رسد(تا آیه 252) و جزء سوم شروع می‌شود.
هفته پنجم:از آیه 266 تا آیه 280 با توجه به توضیحات مذکور در برنامه هفته‌های قبلی.
هفته ششم:از آیه 281 تا آخر سوره بقره (آیه 286)، آیه 282 سوره بقره طولانی‌ترین آیه قرآن است و لازم است این آیه در دو روز حفظ شود.در این هفته حفظ سوره بقره، بزرگترین سوره قرآن به پایان می‌رسد و این مرحله دارای شکوه و عظمت خاصی می‌باشد و جهت حصول این توفیق عظیم لازم است شکر زیادی بجای آورده شود.
تلاوت سوره‌های حفظ شده
در دو شماره قبل؛یعنی شماره‌های 47 و 48 نشریه توضیحاتی در مورد هدف اصلی از حفظ قرآن ذکر شد و عنوان تکرار سوره‌ها به تلاوت آنها تبدیل شد.توصیه می‌شود دو مقاله مذکور مجدداً مورد مطالعه قرار گیرد و مطابق آن توضیحات سوره‌های حفظ شده تلاوت شود و معانی آیات و تفسیر دقیق بعضی از آنها جهت کشف معانی شگفت‌انگیز در روابط آیات مورد توجه قرار گیرد و این موضوع در احادیث ائمه معصومین(ع) مورد توجه قرار گیرد که در صورت قرائت آیات قرآن در نماز،مطابق هر حرفی صد حسنه برای شخص محسوب می‌شود و در غیر نماز،هر حرفی ده حسنه و اگر کسی به تلاوت دیگری گوش فرا دهد و یا آیات را در ذهن خود مرور کند؛یعنی به آنها توجه کند، مطابق هر حرفی حسنه‌ای خواهد داشت.
در این مرحله هم به تذکرات مذکور در شماره 47 توجه شود و مطابق آن توضیح نصف دوم قرآن از سوره کهف تا آخر،هر روز به اندازه نصف جزء ـ تقریباً ـ و در صورتی که این مقدار مقدور نشود هر هفته دو جزء تلاوت شود و آیات حفظ شده قبلی از سوره بقره به صورت چهار بخش پنجاه آیه‌ای تلاوت شود، در صورت امکان هر روز پنجاه آیه و در غیر این صورت یک روز در میان .
برنامه حفظ فوق العاده
این برنامه در شماره 47 به آیه 60 از سوره نحل منتهی شد،در این قسمت،از آیه 61 تا آیه 100 از همان سوره در نظر گرفته شده.کسانی که برنامه فوق العاده را ادامه می‌دهند، در برنامه تلاوت و تکرار هم لازم است فعالیت بیشتری داشته باشد و علاوه بر برنامه عادی حفظ و تلاوت، باید قسمت‌های حفظ شده در برنامه فوق العاده را از اول این قسمت مطابق روشی که در برنامه عادی توصیه شده،تلاوت کنند.
توجهی به روابط آیات
سوره بقره با این آیات شروع شده است:
«بسم الله الرحمن الرحیم.الم.ذلک الکتاب لاریب فیه هدی للمتقین…» در مورد حروف مقطعه بعضی از سوره‌ها به خواست خداوند بعداً بحث خواهیم کرد.
اما از آیه دوم این سوره ـ بر طبق آنچه در مقالات قبلی گفته شد ـ بر می‌آید که یکی از محورهای مباحث این سوره موضوع «متقین» است، پس باید «تقوا» و «متقین» دراین سوره موقعیت خاصی داشته باشند، با این فرض،آیات سوره را مورد دقت و بررسی و تدبر قرار می‌دهیم.
از توجه به آیات سوره و بررسی آنها روشن می‌شود که تقوا یکی از موضوعات اساسی این سوره است به طوری که 36 بار با واژه‌های مشتقّاتش در آیات ذکر شده است.به عنوان نمونه به ذکر چند مورد از آنهامی پردازیم.
1. «فاتّقوا النّار الّتی و قودها النّاس و الحجارة…». (آیه 24)
2.«و اتّقوا یوماً لاتجزی نفس عن نفس شیئاً».(آیه 48 و 123)
3. «و اتّقوا اللّه لعلکم تفلحون».(آیه 189)
4. «…و اتّقوا اللّه و اعلموا انّ اللّه مع المتقین».(آیه 194)
5.«و اتّقوا اللّه و اعلموا انّ اللّه شدید العقاب».(آیه 196)
6.«…و اتّقوا اللّه و اعلموا انّکم الیه تحشرون».(آیه 203)
7.«…و اتّقوا اللّه و اعلموا انّکم ملاقوه و بشر المؤمنین».(آیه 223)
8.«و اتّقوا اللّه و اعلموا انّ اللّه بکل شی علیم».(آیه 231)
9.«و اتّقوا اللّه و اعلموا انّ اللّه بما تعملون بصیر».(آیه 233)
10.«یا ایهاالذین آمنوا اتّقوا اللّه و ذورا ما بقی من الربا».(آیه 278)
11.«و اتّقوا یوماً ترجعون فیه الی اللّه».(آیه 281)
12.«و اتّقوا اللّه و یعلمکم اللّه و اللّه بکل شئ علیم».(آیه 282)
قابل توجه است که عبارت «و اتّقوا اللّه و اعلموا» که چند بار در آیات این سوره آمده ـ مثال‌های 4 تا 9 ـ اختصاص به این سوره دارد و در هیچ سوره دیگر قرآن به کار نرفته است.
نکته دیگر اینکه اوصاف مذکور در آیات اول این سوره، در سوره لقمان در همان آیات اول در مورد «محسنین» ذکر شده است ـ با اندکی تفاوت ـ آیات اول هر دو سوره را در نظر می‌گیریم:
سوره بقره:«بسم اللّه الرّحمن الرّحیم.الم.ذلک الکتاب لاریب فیه هدی للمتّقین ـ الّذین یؤمنون بالغیب و یقیمون الصّلاة و ممّا رزقناهم ینفقون ـ و الّذین یؤمنون بما انزل الیک و ما انزل من قبلک و بالآخرة هم یوقنون ـ اولئک علی هدی من رّبهم و اولئک هم المفلحون».(سوره بقره، آیات 1 تا 5)
سوره لقمان:«بسم اللّه الرّحمن الرّحیم. الم ـ تلک آیات الکتاب الحکیم ـ هدی و رحمة للمحسنین ـ الّذین یقیمون الصّلوة و یؤتون الزّکاة و هم بالآخرة هم یؤقنون ـ اولئک علی هدی من ربّهم و اولئک هم المفلحون».(سوره لقمان، آیات 1 تا 5)
در این دو دسته از آیات چند مورد مشترک و چند تفاوت وجود دارد.موارد مشترک عبارتند از:
1.حروف مقطعه (الم)
2. موضوع،کتاب آسمانی است(ذلک الکتاب ـ تلک آیات الکتاب الحکیم)
3.هدایت و رحمت بودن قرآن (هدی للمتقین ـ هدی و رحمة للمحسنین)
4.اقامه نماز
5. زکات دادن
6.یقین مستمر به آخرت
7.مشمول هدایت خاص پروردگار عالم بودنِ متقین و محسنین
8.فلاح هر دو گروه
اما موارد تفاوت عبارتند از:
1.وصف کتاب که در سوره بقره با عبارت: «لاریب فیه» ذکر شده و در سوره لقمان با کلمه:«حکیم» توصیف شده است.
2.در سوره لقمان موضوع «زکات» ذکر شده، اما در سوره بقره اشاره‌ای شده که مال موجود در اختیار متقین رزق خداوند است و آنها از رزق خداوند انفاق می‌کنند.
3.درسوره بقره موضوع ایمان به غیب در اول آیه سوم آمده و بعد از آن موضوع اقامه نماز و انفاق ذکر شده،اما در سوره لقمان اول اعمال محسنین ذکر شده و در آخر آیه،اشاره‌ای به موضوع یقین به آخرت آمده است.
4.در سوره بقره در توصیف، متقین ایمان به کتاب‌های آسمانی، یعنی قرآن مجید و کتاب‌های قبلی ذکر شده، اما در سوره لقمان فقط موضوع ایمان به آخرت ـ ایمان یقینی مستمر ـ ذکر شده است.
می‌توان گفت:متقین مذکور در آیات سوره بقره همان محسنین مذکور در آیات سوره لقمان هستند، یعنی اوصاف مذکور در هر دو سوره در مورد یک گروه از انسان‌ها مصداق پیدا می‌کند و به تناسب موقعیت هر سوره،اوصاف مشترک و متفاوت آنها ذکر شده است.
اما از جهت دیگر می‌توان گفت: آنچه موجب تقوا در انسان‌ها می‌شود،در سوره بقره و آنچه موجب احسان می‌شود در سوره لقمان مورد توجه قرار گرفته است،و اگر چه ممکن است مصادیق هر دو دسته از اوصاف یک گروه از انسان‌ها باشند؛اما تقوا و احسان دو وصف مختلف است.
تبلیغات
