مثلهاى زیباى قرآن (20) مثل پانزدهم: قابلیت و شایستگى افراد و مربى لایق
آرشیو
چکیده
متن
هدایتهاى الهى، (همچون باران لطیف و پربرکت که در زمینهاى مستعد، لاله و سبزه به بار مىآورد) در دلهاى پاک، مردمى مؤمن اثر مىگذارد و ثمر مىدهد .
«و هو الذی یرسل الریاح بشرا بین یدی رحمته حتى اذا اقلتسحابا ثقالا سقناه لبلد میت فانزلنا به الماء فاخرجنا به من کل الثمرات کذلک نخرج الموتى لعلکم تذکرون× و البلد الطیب یخرج نباته باذن ربه و الذی خبث لا یخرج الا نکدا کذلک نصرف الآیات لقوم یشکرون» (1) .
«او کسى است که بادها را بشارت دهنده در پیشاپیش رحمتش مىفرستد تا ابرهاى سنگین بار را بر دوش کشند، سپس ما آنها را به سوى زمینهاى مرده مىفرستیم و به وسیله آنها آب را نازل مىکنیم و با آن از هرگونه میوهاى بیرون مىآوریم، مردگان را اینگونه زنده مىکنیم شاید متذکر شوید .
سرزمین پاکیزه و شیرین، گیاهش به فرمان پروردگار مىروید اما سرزمینهاى بد طینت جز گیاه ناچیز و بىارزش از آن نمىروید اینگونه آیات را براى آنها که شکرگزارند، بیان مىکنیم» .
تفسیر واژهها
«اقلت» فعل ماضى، و به معنى حمل کردن و برداشتن است .
«ثقال» جمع ثقیل به معنى سنگین است .
«طیب» یعنى پاک; و مقصود، سرزمینى است که خاک آن پاکیزه بوده و آماده کشتباشد، و زراعت در آن به آسانى رشد کند .
«خبث» یعنى سرزمین شورهزار که چیزى در آن نمىروید و اگر چیزى بدهد، به سختى به دست مىآید .
«نکد» به معنى فردى بخیل و ممسک است که به آسانى چیزى نمىدهد و اگر هم داد، بسیار بىارزش خواهد بود . سرزمینهاى شورهزار، حال چنین انسانى را دارد که یا ثمر نمىدهد و اگر هم داد، کمارزش مىباشد .
نکات آیات
آیه نخست از مقدمات تشکیل باران گزارش مىدهد:
1 . برخى از بادها پیشاپیش، از آمدن باران خبر مىدهند .
چنان که مىفرماید:
«و هو الذی یرسل الریاح بشرا بین یدی رحمته» . این بادها با رطوبتخفیفى همراهند و از در راه بودن باران گزارش مىدهند .
2 . باران یک پدیده طبیعى است و مشیت الهى بر آن تعلق گرفته که بادها از اقیانوسها برخیزند و ابرهاى سنگین بار و پرآب را با خود حمل کنند چنان که مىفرماید: «حتى اذا اقلتسحابا ثقالا» «این بادها که حامل ابرهاى پرآبند» .
3 . بادها، ابرها را به سوى سرزمینهاى خشک و مرده مىآورند و از این طریق آبیارى آن اراضى صورت مىپذیرد . چنان که مىفرماید: «سقناه لبلد میت فانزلنا به الماء» .
4 . در این موقع در زمینهاى قابل و آماده، طبعا در پرتو ریزش باران و استعداد زمین همهنوع گیاه مىروید چنان که مىفرماید: «فاخرجنا به من کلالثمرات» .
5 . براى پرورش انسان دو نیرو لازم است .
الف . مربى لایق .
ب . شایستگى در طرف .
تنها عامل نخست در پرورش کافى نیست، پیامبران که در کمال آنان سخنى نیست، از تربیت ابوجهل و ابوسفیانها عاجز ماندند، قرآن به این حقیقت در آیه دوم اشاره مىکند و مىفرماید:
«و البلد الطیب یخرج نباته باذن ربه و الذی خبث لا یخرج الا نکدا کذلک نصرف الآیات لقوم یشکرون» .
واقعیت تمثیل
قرآن مجید در آیه دوم تمثیلى را مطرح مىکند و آن این که قلب مؤمن مانند سرزمین پاک و پاکیزه، و قلب کافر بسان سرزمین شورهزار بىحاصل است .
وجه شبه: کلمات انبیاء و اولیاء بسان بارانى که در سرزمین آماده مؤثر است، در قلب مؤمن اثر مىگذارد ولى همین کلمات بسان ریزش باران در شورهزار که جز خس در آن نمىروید، در قلب کافر جز گمراهى، اثرى به بار نمىآورد .
چه زیبا مىگوید سعدى سخنساز:
باران که در لطافت طبعش خلاف نیست
در باغ لاله روید و در شورهزار خس
اسلام در مساله زناشوئى به جامعه مردان و زنان سفارش مىکند که در انتخاب همسر پاکدامنى و نجابت و عفتخانواده را مورد دقت قرار دهند .
رسول گرامى اسلام صلى الله علیه و آله مىفرماید:
«انظر فی اى شىء تضع ولدک فان العرق دساس» (2) .
«ببینید نطفه خود را در چه محلى مستقر مىسازید، زیرا رگ، انتقال دهنده اخلاق پدران به فرزندان است» .
پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله در انتخاب همسر مىفرماید:
«ایاکم و خضراء الدمن، قیل یا رسول الله و ما خضراء الدمن؟ قال: المراة الحسناء فی منبتسوء» (3) .
«مردم! از «خضراء الدمن» بپرهیزید، عرض شد مقصود چیست؟ فرمود: زن زیبا که در خاندان بد و پلید متولد شود» .
اما على علیه السلام به مالک درباره انتخاب کارمندان و مدیران مىفرماید:
«و توخ منهم اهل التجربة و الحیاء من اهل البیوتات الصالحة و القدم فیالاسلام المتقدمة فانهم اکرم اخلاقا و اصح اعراضا و اقل فی المطامع اشرافا و ابلغ فی عواقب الامور نظرا» (4) .
«مردان با تجربه و عفیفى را که از خانوادههاى شریف بوده و به حریم مقدس اسلام زودتر قدم گذاردهاند، به کارمندى ادارهات انتخاب کن زیرا آنان اخلاقى کریمتر و روشى پسندیدهتر دارند و همچنین بىطمعتر و مال اندیشترند» .
پىنوشت:
1) اعراف: 57 و 58 .
2) مستطرف، ج2، ص 218 .
3) بحارالانوار، ج23، ص 54 .
4) نهجالبلاغه ملا فتحالله، ص 482 .
«و هو الذی یرسل الریاح بشرا بین یدی رحمته حتى اذا اقلتسحابا ثقالا سقناه لبلد میت فانزلنا به الماء فاخرجنا به من کل الثمرات کذلک نخرج الموتى لعلکم تذکرون× و البلد الطیب یخرج نباته باذن ربه و الذی خبث لا یخرج الا نکدا کذلک نصرف الآیات لقوم یشکرون» (1) .
«او کسى است که بادها را بشارت دهنده در پیشاپیش رحمتش مىفرستد تا ابرهاى سنگین بار را بر دوش کشند، سپس ما آنها را به سوى زمینهاى مرده مىفرستیم و به وسیله آنها آب را نازل مىکنیم و با آن از هرگونه میوهاى بیرون مىآوریم، مردگان را اینگونه زنده مىکنیم شاید متذکر شوید .
سرزمین پاکیزه و شیرین، گیاهش به فرمان پروردگار مىروید اما سرزمینهاى بد طینت جز گیاه ناچیز و بىارزش از آن نمىروید اینگونه آیات را براى آنها که شکرگزارند، بیان مىکنیم» .
تفسیر واژهها
«اقلت» فعل ماضى، و به معنى حمل کردن و برداشتن است .
«ثقال» جمع ثقیل به معنى سنگین است .
«طیب» یعنى پاک; و مقصود، سرزمینى است که خاک آن پاکیزه بوده و آماده کشتباشد، و زراعت در آن به آسانى رشد کند .
«خبث» یعنى سرزمین شورهزار که چیزى در آن نمىروید و اگر چیزى بدهد، به سختى به دست مىآید .
«نکد» به معنى فردى بخیل و ممسک است که به آسانى چیزى نمىدهد و اگر هم داد، بسیار بىارزش خواهد بود . سرزمینهاى شورهزار، حال چنین انسانى را دارد که یا ثمر نمىدهد و اگر هم داد، کمارزش مىباشد .
نکات آیات
آیه نخست از مقدمات تشکیل باران گزارش مىدهد:
1 . برخى از بادها پیشاپیش، از آمدن باران خبر مىدهند .
چنان که مىفرماید:
«و هو الذی یرسل الریاح بشرا بین یدی رحمته» . این بادها با رطوبتخفیفى همراهند و از در راه بودن باران گزارش مىدهند .
2 . باران یک پدیده طبیعى است و مشیت الهى بر آن تعلق گرفته که بادها از اقیانوسها برخیزند و ابرهاى سنگین بار و پرآب را با خود حمل کنند چنان که مىفرماید: «حتى اذا اقلتسحابا ثقالا» «این بادها که حامل ابرهاى پرآبند» .
3 . بادها، ابرها را به سوى سرزمینهاى خشک و مرده مىآورند و از این طریق آبیارى آن اراضى صورت مىپذیرد . چنان که مىفرماید: «سقناه لبلد میت فانزلنا به الماء» .
4 . در این موقع در زمینهاى قابل و آماده، طبعا در پرتو ریزش باران و استعداد زمین همهنوع گیاه مىروید چنان که مىفرماید: «فاخرجنا به من کلالثمرات» .
5 . براى پرورش انسان دو نیرو لازم است .
الف . مربى لایق .
ب . شایستگى در طرف .
تنها عامل نخست در پرورش کافى نیست، پیامبران که در کمال آنان سخنى نیست، از تربیت ابوجهل و ابوسفیانها عاجز ماندند، قرآن به این حقیقت در آیه دوم اشاره مىکند و مىفرماید:
«و البلد الطیب یخرج نباته باذن ربه و الذی خبث لا یخرج الا نکدا کذلک نصرف الآیات لقوم یشکرون» .
واقعیت تمثیل
قرآن مجید در آیه دوم تمثیلى را مطرح مىکند و آن این که قلب مؤمن مانند سرزمین پاک و پاکیزه، و قلب کافر بسان سرزمین شورهزار بىحاصل است .
وجه شبه: کلمات انبیاء و اولیاء بسان بارانى که در سرزمین آماده مؤثر است، در قلب مؤمن اثر مىگذارد ولى همین کلمات بسان ریزش باران در شورهزار که جز خس در آن نمىروید، در قلب کافر جز گمراهى، اثرى به بار نمىآورد .
چه زیبا مىگوید سعدى سخنساز:
باران که در لطافت طبعش خلاف نیست
در باغ لاله روید و در شورهزار خس
اسلام در مساله زناشوئى به جامعه مردان و زنان سفارش مىکند که در انتخاب همسر پاکدامنى و نجابت و عفتخانواده را مورد دقت قرار دهند .
رسول گرامى اسلام صلى الله علیه و آله مىفرماید:
«انظر فی اى شىء تضع ولدک فان العرق دساس» (2) .
«ببینید نطفه خود را در چه محلى مستقر مىسازید، زیرا رگ، انتقال دهنده اخلاق پدران به فرزندان است» .
پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله در انتخاب همسر مىفرماید:
«ایاکم و خضراء الدمن، قیل یا رسول الله و ما خضراء الدمن؟ قال: المراة الحسناء فی منبتسوء» (3) .
«مردم! از «خضراء الدمن» بپرهیزید، عرض شد مقصود چیست؟ فرمود: زن زیبا که در خاندان بد و پلید متولد شود» .
اما على علیه السلام به مالک درباره انتخاب کارمندان و مدیران مىفرماید:
«و توخ منهم اهل التجربة و الحیاء من اهل البیوتات الصالحة و القدم فیالاسلام المتقدمة فانهم اکرم اخلاقا و اصح اعراضا و اقل فی المطامع اشرافا و ابلغ فی عواقب الامور نظرا» (4) .
«مردان با تجربه و عفیفى را که از خانوادههاى شریف بوده و به حریم مقدس اسلام زودتر قدم گذاردهاند، به کارمندى ادارهات انتخاب کن زیرا آنان اخلاقى کریمتر و روشى پسندیدهتر دارند و همچنین بىطمعتر و مال اندیشترند» .
پىنوشت:
1) اعراف: 57 و 58 .
2) مستطرف، ج2، ص 218 .
3) بحارالانوار، ج23، ص 54 .
4) نهجالبلاغه ملا فتحالله، ص 482 .
تبلیغات
