روش صحیح حفظ قرآن(قسمت هفدهم)

در مرحله قبلی برنامه حفظ قرآن (شماره 46) به اندکی بیش از نصف قرآن منتهی شد، یعنی از سوره کهف تا آخر قرآن .
از این مرحله به بعد، پانزده جزء اول یعنی از اول قرآن تا نصف آن در برنامه حفظ قرار خواهد گرفت.
برنامه حفظ
در این مرحله حفظ سوره بقره تا ایه 110 در نظر گرفته شده است:
هفته اول:از ایه اول سوره بقره تا ایه 25 هر روز پنج ایه.و لازم است دو روز آخر هفته به تکرار و تلاوت ایات حفظ شده اختصاص یابد و در صورت عقب ماندن از برنامه روزانه، جبران شود.
هفته دوم: از ایه 26 تا ایه 40،ـ به طوری که در مراحل قبلی هم اشاره شد به جهت طولانی بودن تعدادی از ایات بهتر است حفظ 5 ایه در دو روز انجام گیرد.
هفته سوم: از ایه 41 تا 50.
هفته چهارم: لازم است در این هفته و چند روز آخر هفته سوم،برنامه حفظ متوقف شود و چند روز فاصله بین 50 ایه اول سوره با ایات بعدی ایجاد شود.و در این فاصله، ایات این بخش از سوره چند بار تکرار شود.(از ایه اول تا 50)
در برنامه حفظ سوره‌های طولانی،جهت سهولت حفظ و جلوگیری از احساس خستگی و اشتیاق به ادامه کار، بهتر است که این نوع سوره‌ها به چند بخش تقسیم شود و بین حفظ بخش‌های متعدد آن فاصله‌ای ایجاد شود. حتی در صورت احساس نیاز به تنوع و سهولت بیشتر در فاصله بین دو بخش ایاتی از سوره دیگر حفظ شود، تا تمایل بیشتر برای حفظ بخش بعدی ایجاد شود.
عده‌ای به جهت برنامه‌های متداول و طبق توصیه معلمان و مربیان بطور فردی و بدون شرکت در کلاس، برنامه حفظ را از اول قرآن و سوره طولانی بقره شروع کرده‌اند، از این گروه، عده‌ای برنامه حفظ را از سوره بقره آغاز کرده و بعد از حفظ آن سوره و چند سوره بعد از آن، برنامه حفظ متوقف شده.این عده با همت شخصی و اشتیاق زیاد این برنامه سنگین را تحمل کرده و به حفظ مقداری از قرآن موفق شده‌اند، یعنی عامل توفیق آنان همت‌بلند و قدرت روحی زیاد آنها بوده و الاّ شروع کردن برنامه حفظ از سوره بقره با معیارهای آموزش با راه‌های عالمانه و کار شناسانه و با حکمت ملحوظ در نحوه نزول قرآن، سازگار نیست.به طوری که در این زمینه در شماره‌های اول این سلسله تذکرات لازم داده شد.
حال کسانی که قبلا سوره بقره و یا بخشی از آن را حفظ کرده‌اند، می‌توانند حفظ و تکرار آن را مطابق با این برنامه تنظیم کنند، تا اشتیاق لازم به ادامه کار در آنها به وجود اید و سنگینی کار به سهولت تبدیل شود.
برای حفظ ایات طولانی،ـ به طوری که در مقالات قبلی تذکر داده شد ـ لازم است ترتیب خاصی اتّخاذ شود که بیشتر در حفظ ایات طولانی سوره بقره و چند سوره دیگر مورد نیاز است. و آن اینکه این نوع ایات(ایات طولانی) لازم است ابتدا به چند بخش تقسیم شود ـ در ذهن کسی که آن‌ها را حفظ می‌کند ـ و قسمت اول ایه؛چند بار تکرار و حفظ شود و بعد به همین صورت قسمت دوم؛با چند بار تکرار جداگانه حفظ شود و بعد دو قسمت حفظ شده به یکدیگر ضمیمه شود و چند بار تکرار و بصورت به هم پیوسته تکرار شود و بعداً قسمت سوم به همان صورت، حفظ و به دو قسمت حفظ شده قبلی متصل شود و به همین صورت حفظ ایه طولانی انجام گیرد.
بعنوان مثال ایه 25 سوره بقره را در نظر می‌گیریم و آن را به سه بخش تقسیم می‌کنیم:
1.«و بشّر الذین آمنوا و عملوا الصالحات ان لهم جنّات تجری من تحتها الانهار…» این بخش از ایه را با چند مرتبه تکرار حفظ می‌کنیم و بعد به همین صورت بخش دوم را.
2.«کلما رزقوا منها من ثمرة رزقا قالوا هذا الذی رزقنا من قبل و أتوا به متشابهاً…» بعد از حفظ این قسمت و چند مرتبه تکرار آن، باید هر دو قسمت به هم متصل شود و چند بار هم تکرار شود، یعنی از اول «و بشر…» تا انتهای قسمت کلمه «متشابهاً…» و بعد قسمت سوم ایه:
3.«و لهم فیها ازواج مطهرة و هم فیها خالدون» و بعد از حفظ این قسمت و چند بار تکرار ، تمام ایه ـ از اول تا آخر ‌ـ چند بار تکرار شود. البته لازم نیست بخش‌های ایه با هم مساوی باشد، بلکه می‌شود قطعه‌ای از ایه ابتدا با چند بار تکرار حفظ شود و بعد قطعه دیگری به آن افزوده شود و به همین صورت حفظ ایه طولانی تمام شود.
هفته پنجم: از ایه 51 تا 70.
هفته ششم: از ایه 71 تا 90.
هفته هفتم: از ایه 91 تا 110.
برنامه تکرار ایات و سوره‌های قبلی
برنامه تکرار باید مطابق توضیحات مذکور در شماره قبلی انجام گیرد؛ یعنی نصف دوم قرآن که قبلاً حفظ شده بطور منظم از اول سوره کهف شروع شود، در صورت امکان هر روز به اندازه نصف جزء تکرار شود تا به آخر قرآن برسد و در صورتی که مقدور نشد حداقل هفته‌ای دو جزء تکرار شود تا آخر قرآن و مجدداً از سوره کهف تکرارها به‌صورت مذکور شروع و تا آخر ادامه یابد.
اما ایات حفظ شده در این مرحله؛ یعنی ایات سوره بقره به صورتی که در شروع کار حفظ و مراحل بعدی به طوری که مکرر توضیح داده شد ادامه یابد تا ایات حفظ شده در ذهن ثابت شود.
برنامه حفظ فوق العاده
در این قسمت از برنامه حفظ،در شماره قبلی سوره‌های رعد و ابراهیم و حجر تعیین شده بود و کسانی که مطابق برنامه فوق العاده حفظ کرده‌اند، موفق به حفظ نصف دوم قرآن (از سوره کهف تا آخر ) و بعلاوه سوره‌های یونس و هود و یوسف و رعد و ابراهیم و حجر شده‌اند.در این مرحله،حفظ سوره نحل از ایه 1 تا 60 تعیین می شود.
برنامه تکرار یا تلاوت
بطوریکه قبل ـ بطورمکرر ـ گفته شد، حفظ ایات قرآن، یعنی یادگرفتن آنهاست به طوری که فراموش نشود و مورد بی‌اعتنایی قرار نگیرد و به طور مکرر معانی ایات مورد توجه قرار گیرد، یعنی نباید حفظ ایات به تنهایی هدف نهایی مؤمنان تلقی شود ، بلکه باید عامل توجهات مستمر به کلام پروردگار و آموزش‌های او باشد.
بنابراین تلاوت ایات حفظ شده بطور مستمر فایده عظیم مورد انتظار را برای کسی که اشتغال به حفظ قرآن پیدا کرده، به دنبال خواهد داشت. به طوری که در مراحل بالاتر و در صورت توجه عمیق به معانی ایات و قرار گرفتن در میدان جاذبه‌های آنها، هیچ لذتی بالاتر از آن تصور نخواهد شد. در این صورت تلاوت ایات قرآن و توجه به معانی آنها و عمل به محتوای آنها هدف اصلی تلقی خواهد شد.
حال اگر ایات حفظ شده،بطور مکرر مورد تلاوت یا توجه قلبی قرار گیرد،یکی از فواید آن، عدم فراموشی آنها خواهد شد. یعنی نباید تصور شود که تکرار ایات، فقط جهت جلوگیری از فراموش کردن آنها می‌باشد.
در این زمینه توصیه می‌شود به مقالات قبلی مجدداً توجه شود و این سلسله مقالات از شماره 17 نشریه مورد مطالعه قرار گیرد و نکات مهم مباحث مورد توجه بیشتر قرار گیرد.
برنامه روابط بین ایات و بحث مربوط به معانی حقیقی کلمات، به خواست خداوند در شماره بعدی نشریه ادامه خواهد یافت.