قران و ادب فارسی:تجلی قرآن در کلام اقبال

اشاره:
در شماره 41 نشریه قسمت اول این نوشتار را تقدیم خوانندگان کردیم و اینک قسمت پایانی آنرا با هم به مطالعه می‌نشینیم:
28. جنتی جستند در بئس القرار تا احقوا قومهم دارالبوار
اشاره است به آیه‌ی:« الم ترالی الذین بدّلوا نعمة اللّه کفراً‌واحلّوا قومهم دارالبوار؛
آیا نگریستی به کسانی که (سپاس) نعمت خدا را به کفران و ناسپاسی بدل کردند و قوم خود را به سرای هلاکت در آوردند».(سوره‌ی ابراهیم، آیه‌ی28)
29. از اجل این قوم بی پرواستی استـوار از نـحن نـزلنـاستی
اشاره است به آیه‌ی:« انّا نحن نزّلنا الذّکر وانّا له لحافظون؛
همانا ما این ذکر(قرآن) را فرو فرستادیم و هر آینه ما نگاهدار آنیم».(سوره‌ی حجر، آیه‌ی9)
30.امت مسلم ز آیات خداست اصلش از هنگامه قالوا بلی است
اشاره است به آیه‌ی:« واشهدهم علی انفسهم الست بربّکم قالوا بلی». (سوره‌ی اعراف،آیه‌‌ی172)
31. تا خدا ن یطفؤ‌ا فرموده است از فسردن این چراغ آسوده است
اشاره است به آیه‌ی:«یریدون ان یطفؤا نوراللّه بافواههم ویأبی اللّه الّا ان یتمّ نوره ولو کره الکافرون ؛
می خواهند نور دین ومحبت خدا را با دهانشان خاموش کنند و خدا جز این نمی خواهد که روشنایی خود را تمام وآشکار سازد، اگر چه کافران خوش ندارند ».(سوره ‌ی توبه، آیه‌ی32)
32. حرف او را ریب نی تبدیل نی آیه‌اش شرمنده‌ی تأویل نی
اشاره است به آیه‌ی: «ذلک الکتاب لاریب فیه هدی للمتقین؛
این کتاب هیچ شکی در آن نیست، راهنمای پرهیزگاران است».(سوره‌ی بقره، آیه‌ی1)
و همچنین اشاره است به آیه:« لا تبدیل لکلمات اللّه ذلک هوالفوز العظیم؛سخنان خدای را دگرگونی نیست،این است رستگاری و بزرگ».(سوره‌ی یونس، آیه‌ی64)
33. نوع انسـان را پیـام آفریـن
حبل او را رحمة للعالمین
اشاره است به آیه‌ی:« وما ارسلناک الّا رحمة للعالمین؛
وما تو را نفرستادیم،مگر رحمتی برای جهانیان».(سوره‌ی انبیا، آیه‌ی107)
34. آنکه دوش کوه بارش برنتافت سطوت او زهره‌ی گردون شکافت
اشاره است به آیه‌ی:«انّاعرضنا الامانة علی السّموات والارض والجبال فأبین ان یحملنها؛
همانا امانت را بر آسمانها وزمین و کوهها عرضه کردیم؛ ولی از برداشتن (پذیرفتن) سرباز زدند و از آن ترسیدند و آدمی آن را برداشت».(سوره‌ی احزاب، آیه‌ی72)
35. قطع کردی امرخود را در وبر جـاده پیـمایی ای شـئ ونـکر
اشاره است به آیه‌ی:« فتقطعوا امرهم بینهم زبرا؛
ولی کار (دین) خویش میان خود پاره پاره کردند هر گروهی به آنچه نزدشان است، دل‌خوشند».(سوره‌ی مؤمنون، آیه‌ی53)
و همچنین اشاره است به آیه‌ی:«فتولَّ عنهم یوم یدع الدّاع الی شئ نکر؛
پس از آنان روی بگردان و روزی را که آن خواننده به چیزی سخت ناخوش (دوزخ) فرا‌می‌خواند».(سوره‌ی قمر، آیه‌ی6)
36. آنکه مهتاب از سر انگشتش دونیم رحـمت اوعـام و اخلاقـش عظیم
اشاره است به آیه ‌ی :« وانّک لعلی خلق عظیم».(سوره‌ی قلم،آیه‌ی4)
و آیه‌:«و ما ارسلناک الّا رحمة للعالمین».(سوره‌ی انبیاء، آیه‌ی107)
37. راز دار راز مـا بـیت الــحرام سـوز ما هم سـاز مـا بیـت الحرام
اشاره است به آیه‌ی:«جعل اللّه الکعبة البیت الحرام قیاماً للنّاس؛
خداوند کعبه را وسیله‌ی برپایی مردم قرار داد».(سوره‌ی مائده، آیه‌ی97)
38. دعوی او را دلیل استیم م از براهین خلیل استیم م
اشاره است به آیه‌ی:«واذ بوأ نا لابراهیم مکان البیت ان لا تشرک بی شیئًا؛ و(یاد کن) آنگاه که جای آن خانه را برای ابراهیم جایگاه ( عبادت) ساختیم و ( گفتیم) که هیچ چیز را با من انباز مگیر…».(سوره‌ی حج، آیه‌ی26)
39. نکته سنجان را صلای عام ده از عـلــوم امــتّی پیــغــام ده
اشاره است به آیه‌ی:«الّذین یتبعون الرّسول النبی الامّی الّذ ‌ی یجدونه مکتوباً عندهم فی التّورایة والانجیل؛
آنانکه پیروی کنند از رسول و پیغمبر امّی که در تورات وانجیل که در دست آنهاست نام ونشان واوصاف رانگاشته».(سوره‌ی اعراف، آیه‌ی157)
40. ازقبای لاله‌های این چمن پاک شست آلودگی های کهن
اشاره است به آیه‌ی:«ولکن یرید لیطهرکم ولیتمّ نعمته علیکم؛
بلکه می خواهد شما را پاکیزه سازد و نعمت خویش را بر شما تمام کند».(سوره‌ی مائده، آیه‌ی6)
41. جلوه در تاریکی ایام کن آنچه برتو کامل آمد عام کن
اشاره است به آیه‌ی«الیوم اکملت لکم دینکم و اتممت علیکم نعمتی ورضیت لکم الاسلام دیناً؛
42. بر سر این باطل حق پیرهن تیـغ لاموجـود الّا هـو بـزن
اشاره است به آیه‌ی:«فان للّه مافی السّموات والارض؛
ای مردم! این پیامبر از جانب پروردگارتان براستی و درستی سوی شما آمده پس ایمان بیاورید که برای شما بهتراست واگر کافر شوید پس بدانید که آنچه که در آسمان ها وزمین است از آن خداست». (سوره‌ی نساء، آیه ی 170)
43. جستجو رامحکم از تدبیر کن انفـس وآفـاق راتسـخیـر کـن
اشاره است به آیه‌ی:«سنریهم آیاتنا فی الافاق و فی انفسهم؛
به زودی نشانه‌های خود را در افقها[ی گوناگون] و در دلهایشان بدیشان خواهیم نمود».(سوره‌ی فصلت، آیه‌ی53)
44. صورت هستی زمعنی ساده نیست این کهن ساز از نوا افتاده نیست
اشاره است به آیه‌ی:«افحسبتم انّما خلقنا کم عبثاً وانّکم الینا لاترجعون؛
آیا پنداشته اید که شما رابیهوده آفریدیم و شما به سوی ماباز گردانده نمی شوید».(سوره‌ی مؤمنون، آیه‌ی115)
45. توکه مقصود خطاب انظری پس چرا این راه چون کوران بری
اشاره است به آیه‌ی:«فَانْظُر الی آثار رحمة اللّه؛
پس به نشانه‌های رحمت خدا بنگر که چگونه زمین را پس از مردگی اش زنده می کند، هر آینه آن(خدای) زنده کننده‌ی مردگان است و او برهر چیزی تواناست».(سوره‌ی روم، آیه‌ی50)
46. علّم اسماء اعتبار آدم است حکمت اشیاء حصار آدم است
اشاره است به آیه‌ی:«وعلّم آدم الاسماء کلّها ؛
وهمه نامها را به آدم آموخت،سپس آن چیزها را بر فرشتگان عرضه کرد».(سوره‌ی بقره، آیه‌ی31)
47.پوشش عریان مردان زن است حسن دلجو عشق را پیراهن است
اشاره است به آیه‌ی:«هنّ لباس لکم وانتم لباس لهنّ؛
آنان پوشش شمایند وشما پوشش آنان».(سوره‌ی بقره، آیه‌ی187)
48. حافــظ رمــز اخـوت مـادران قـوت قـرآن ومـلّـــت مــادران
مریم از یک نسبت عیسی عزیز از سه نسبت حضرت زهرا عزیز
نــور چشـم رحمـة للـعـالمین آن امـــام اوّلـیــن وآخــریـــن
بانــوی آن تاجــدار هــل اَتـی مرتضـی،مشگل گشا،شیرخـد
اشاره است به آیه‌ی:«وما ارسلناک الّا رحمة للعالمین؛
وما تورا نفرستادیم مگر رحمتی برای جهانیان ».(سوره‌ی انبیا،‌آیه‌ی103)
و بیت آخر اشاره است به آیه‌ی:«ویطعمون الطّعام علی حبّه مسکیناً ویتیماً واسیراً؛
وطعام را با دوستی به بینوا و یتیم واسیر می‌خورانند».
یوفون بالنذر… به نذر( خود) وفا کنند واز روزی که بدی وسختی آ‌ن فراگیر است می‌0ترسند.