ضوب المثلهای قرآنی:مثل باران مثل سایه

«وَ‌اضرِب لَهُم مَثَل الحَیوة الدّنیا کمآءٍٍ أنزلناهُ مِنَ السّمآء، فأختَلَطَ بِِه نَبات الأرض فأصبح هشیماً تَذروه الرّیاح وَ‌کانَ اللّهُ عَلی کُلِّ شَیءٍٍ مُقتَدراً»
زندگی دنیا چو آب باران ماند که گلها و گیاهان بدان سبز و زیبا گردد، و سپس ـ هنوز چند صباحی نگذشته ـ زرد و خشک گردد و خرد و‌ریز آن در هوا به پرواز در‌اید، و خداوند بر‌هر‌کاری قدرتمند و توانا است». (سوره‌ی کهف، ایه‌ی 45)
جهان بر آب نهادست وزندگی برباد
کسانی همه چیز و حتی زندگی را هم با عینک دودی نگاه می‌کنند و آبی آسمان را نیز تیره می‌بینند، ولی آسمان آبی است و زندگی آبی، رنگ رنگ آب است و زندگی، رنگ رویش و سبزی، رنگ خنده و خرّمی، رنگ امید و فردا و فرداها، رنگ خواستنی و شدن و کامیابی، رنگ کار و تلاش و کوشش و درخشش و ستاره و فوق ستاره‌ شدن و رنگ همّت، غیرت، اراده و استفاده از نعمت‌های بیکران الهی. بعضی‌ها بی‌جهت ماتم گرفته‌اند و عینک دودی ‌زده‌اند و تیرگی را زمزمه و شاید هم باور می‌کنند.
اینجا دنیا است نه بهشت موعود، زمین است نه آسمان هفتم، واقعیت است نه رؤیا و تخیل، اینجا نوش با نیش و مهر با قهر و عشق با درد و بهار با پائیز و سبزی با زردی همراه است، این هم هشدار و زینهاری برای آنهایی که اینجا را با آنجا اشتباه گرفته‌اند و یا اشتباه می‌گیرند.
بدین ده روزه دهقـانی، مشو غـرّه که ناگاهان چـو این پیمانه پرگـردد نه ده مـاند نـه دهقـانی
تومانی و بد و‌نیکت، چو زین عالم برون رفتی نیاید با تو در خاکت، نه مغفوری1 نه خاقانی2
زندگی دنیا از نظر قرآن
1. قرآن زندگی دنیا را به آب تشبیه می‌کند، آبی که از آسمان فرو می‌ریزد و باعث حیات و رویش گیاهان و گلها می‌شود و به یکباره همه جا را سبز و خرّم و زیبا می‌کند.
این تمثیل واقعاً زیباست، آ ب سرچشمه‌ی حیات و الفبای رویش و زندگی و مظهر زیبایی و طراوت و تازگی است، آب ابتدای هر‌تولّد و پیدایش و شروع است، زندگی موهبتی الهی است، مثل آب و به پاکی و زلالی آب، و پیش به سوی جاودانگی و کمال و بهشت برین؛ «واضرب لهم مثل الحیوة الدنیا کمآءٍ أنزلناه من السّمآء…».
جهان بر آب نهاد است و زندگی بر باد غـلام هـمّـت آنـم کـه دل بـر‌آن ننهـاد
دنیا هر‌چند فراخ و بزرگ می نماید؛ امّا در عین حال کوچک است و محدود و بی ثبات و متغیر و نامطمئن، نعمت‌هایش بی دوام است و نا‌ماندگار و سر‌سبزیش کوتاه و زود گذر.
2. متاع غرور، زندگی دنیا همانند آبی است که از آسمان می‌ریزد تا گلها وگیاهان را برویاند و سبز و خرّم گرداند و در صباحی دیگر زرد و خشک و پژمرده گردند و خشک‌ریزه‌های آن‌ها نیز در هوا معلّق گردد.
این تمثیل در ایات فراوانی تکرار شده است. (سوره‌ی کهف، ایه‌ی 45، سوره‌ی یونس، ایه‌ی24، سوره‌ی حدید، ایه‌ی20) مضمون مشترک همه‌ی این ایات ناپایداری و موقّتی بودن زندگی دنیا و بی‌دوامی نعمت‌ها و زیباییهای دلفریب آن است.
خـوش است عمر، دریغا که جاودانی نیست پـس اعـتمـاد بـر‌ایـن پنج روز فـانی نیست
درخــت قــد صــنـوبــر خــرام انـســان ر مــدام رونــق نـوبـــاوه‌ی جــوانی نیست
گلی است خـرّم و‌خندان و تازه و‌خـوش بوی و‌لیک امیـد ثبـاتـش‌چـنـانـکـه دانی نیست
مبـاش غـرّه و غـافل، چـو میش سر در پیش کـه در طبیعت این گـرگ گـلّه بـانی نیست
دنیا و زندگی دنیا
حضرت امیر(ع) در خطبه‌ی63 نهج البلاغه می‌فرماید:
[دنیا] همانند سایه‌ای است که هنوز گسترش نیافته، کوتاه می‌گردد و هنوز فزونی نیافته، کاهش می‌یابد.دیدید هنگامی که صبحگاهان خورشید طلوع می‌کند و اشعه زرّینش را به زمین می‌پاشد، چگونه با حایل شدن درختا ن و کوهها و قلّه‌ها بین زمین و نور خورشید سایه‌های بلند سر راست می‌کنند و خودنمایی می‌کنند و با بالا آمدن خورشید به سرعت کوتاه و کوتاهتر می‌شوند، یعنی هنوز نیامده، جمع می شوند.
از نگاه امیرالمؤمنین (ع) دنیا نیز اینگونه است؛ یعنی همانند سایه در حال بازگشت است که به سرعت به سمت کاستی و نابودی پیش می‌تازد، همه‌ی شؤون دنیا اینگونه است: جوانی، زیبایی، سلامتی، قدرت، فرصت، وقت و عمر و همه‌ی گوهرهای گرانبهای دیگر که به سرعت به سمت کاستی و نابودی و به سمت پائیز می رود و به ناگاه انسان می‌بیند که تمامی این گوهرهای قیمتی را از دست داده است و جز اشک و حسرت و آه چیز دیگری در بساط ندارد.
از آن سـرد آمـد این کـاخ دلاویز
که تا جا گرم کردی گویدت خیز
تبدیل سریع مقاطع زندگی
دوره‌ها ومقاطع و فصول زندگی نیز به سرعت متبدل می‌شود، مثل تبدّل سریع فصول سال و جایگزینی فصل‌های جدید به جای فصل‌های پیشین، دوران کودکی ونوجوانی و پیری هر کدام به سرعت سپری می‌شوند وجای خویش را به دیگری می دهند، نسل‌ها وقدرت‌ها نیز اینگونه‌اند، هر یک فقط مقطعی از تاریخ را اشغال می‌کنند و سپس جای خویش را به دیگری می‌سپارند.
ایـا سر گشـتـه‌ی دنیا مشـو غـرّه بـه مـهر او که بس سرکش که اندر‌گور خشتی زیر سر‌دارد
دو نکته
1. جـهــان ای‌بــرادر نـمـانـد بــه کــس دل انـدر جـهـان آفـریـن بـنــدو بـس
گــر اهـل معرفـتی دل در‌آخـرت بـنـد نه در خرابه دنیا که محـنت آبـاد است
جهان بر‌آب نهاد است و عـاقلان دانند که روی آب نـه‌جای قرار و بنیاد است
2. پنج روزی کـه در ایـن مـرحـله مهلت داری
خوش بیاسای زمانه که زمان این همه نیست
پس چه بهتر که قبل از رسیدن بادهای حوادث و سر‌رسیدن أجل، فرصتها را مغتنم شمریم و از آنها به نفع دنیا و آخرت خویش بهره گیریم و فردا وفرداها را دریغاگوی نباشیم، پیامبر گرامی اسلام فرمودند:
چهار چیز را قبل از چهار چیز غنیمت شمارید:
1. جوانی را قبل از پیری، 2. تندرستی را قبل از بیماری،
3. ثروت را قبل از فقر وتهیدستی، 4. زندگی را قبل از مرگ.
فسانه خوب شو آخر، چو می‌دانی که پیش از تو فسـانه نیک وبـد گشتنـد سـامـانی وسـاسـانی
1و2. به معنای پادشاهی.