بازنمایی اشراقی هاله قدسی در نگارگری

چکیده

یکی از راه های بیان حقایق هستی که کاربردی عمومی و قابل فهم برای عمومی افراد دارد، زبان رمز و سمبل است. یکی از این رموز، نور است. در سنت ایرانی پیش از اسلام، نور جایگاه ویژه ای در بین حکما و متألهین فهلوی داشته است. در سنت پس از اسلام  نیز همین توجه بوده است. چرا که خداوند نور آسمان و زمین معرفی می شود و سوره ای تحت عنوان نور آمده است. بر همین اساس است که سهروردی فلسفه اشراقی اش را بر اساس نور بنا می کند و سلسله انوار الهی از نور الانوار تا عالم غاسق را به نحو تشکیکی قرار می دهد. در چشم انداز اشراقی، فرّه به عنوان تأیید و اشراق الهی به نحو تشکیکی در عالم مادی از نباتات تا انسان کامل را دربرمی گیرد. هنرمند ایرانی، چه پیش از اسلام و چه پس از آن،  از آن جا که در این فضای اشراقی تنفس می کند، با این اندیشه آشنا است و در بیان هنری خود سعی در نشان دان آن دارد. یکی از بسترهای مناسب برای بیان اشراقات و فرّه الهی، نگارگری است که آن را  به صورت هاله نورانی در اطراف سر انسان ها یا قدسیان  تصویرگری می کردند. بیان هاله نورانی یا قرص خورشید، مورد پژوهش های مختلف قرار گرفته است، اما بیان اشراقی و سمبولیک آن کمتر مورد پژوهشی مستقل قرار گرفته است. سعی در این پژوهش، بیان اشراقی هاله قدسی در وهله نخست و در ادامه، بیان و تطبیق آن در  نگاره ها است.