روش صحیح حفظ قرآن کریم
آرشیو
چکیده
متن
در شماره قبلی نکاتی در مورد روش صحیح حفظ قرآن کریم توضیح داده شد و بعد برنامه عملی حفظ که برای چهار هفته تنظیم شده بود، ارائه شد و گفتیم که جهت رعایت اختصار و با در نظر گرفتن صفحات محدود نشریه، توضیح بعضی از نکات ضروری در شماره‌های دیگر به تدریج آورده می‌شود. اکنون به توضیح نکات دیگری در این زمینه می‌پردازیم و برنامه تنظیمی جهت هفته‌های پنجم به بعد را ذکر می‌کنیم.
علت شروع حفظ از جزء آخر قرآن
در شماره قبلی وعده داده شد که در مورد مشکلات شروع به حفظ از جزء اول قرآن مجید؛ یعنی سوره بقره و ممنوعیت آن از جهت عقلی توضیحاتی خواهد آمد و اکنون به توضیح این موضوع بسیار مهم می‌پردازیم:
در بعضی از کلاسهای حفظ قرآن که در جامعه امروز ما تشکیل می‌شود، متأسفانه معلمان و مربیان محترم، برنامه حفظ را از جزء اول قرآن و سوره‌های طولانی شروع می‌کنند؛ یعنی سنگین ترین مرحله کار را که طی آن مرحله احتیاج به آموزشها و کسب مهارتهاست، از همان ابتدا به متعلمان تکلیف می‌کنند. این کار عملاً موضوع حفظ قرآن را با تمام زیبایی‌ها و جاذبه‌ها و اهمیت و ارزشی که دارد، بسیار سخت و مشکل می کند.
اگرچه عده‌ای در همین روش بسیار دشوار هم موفق به ادامه این راه ـ‌حتی تا پایان برنامه حفظ قرآن‌ـ می‌شوند؛ لیکن آنها عده‌ای اندک‌اند و البته همت بلند و تلاشهای آنها قابل ستایش است؛ لیکن عده زیادی هم در همان چند جزء اول متوقف می‌شوند و علاوه بر این که در کار حفظ قرآن ناموفق شده و از ادامه کار منصرف می‌شوند، قدرت و نشاط روحی آنها نیز در همان مرحله سخت مصرف می‌شود.
شروع حفظ قرآن از سوره بقره مثل این است که یک کسی که هیچ تمرینی در مورد ورزش وزنه‌برداری ندارد، بخواهد در ابتدای کار و بدون مقدمه وزنه‌های بسیار سنگینی را از زمین بلند کند.
حفظ قرآن مجید ـ در حد امکان ـ باید متناسب با ترتیب تقریبی نزول قرآن باشد و این کار حداقل دارای دو فایده عظیم و اساسی می‌باشد.
1 ـ سهولت حفظ و به دست آوردن اشتیاق زیاد برای ادامه آن، 2ـ آشنایی با آموزشهای الهی با همان ترتیبی که پروردگار عالم اراده کرده است، زیرا ترتیب نزول قرآن مطابق تنظیم فعلی آن نبوده است.
سوره‌هایی که در اول قرآن قرار گرفته است غالباً در اواخر دوره نبوت پیامبر اکرم نازل شده است و سوره‌هایی که در آخر قرآن قرار گرفته، عمدتاً در اوائل بعثت رسول خدا نازل شده است.
لازم است که رعایت ترتیب نزول قرآن ـ‌اگر چه ترتیب نزول تقریبی است‌ـ در آموزش موضوعات دینی هم مورد توجه قرار گیرد؛ یعنی اگر یک نظام آموزشی بخواهد عده‌ای را با آموزشهای الهی آشنا کند، لازم است ابتدا موضوعات سوره‌هایی که اول بعثت نازل شده است، آموزش داده شود که عمدتاً عبارتند از عقاید دینی و در مراحل بعدی باید احکام و اخلاق دینی را به آنها یاد داد.
در هر صورت لازم است حفظ قرآن از سوره‌های کوچک آخر قرآن شروع شود و حداقل با حفظ کردن چند جزء از آخر، سپس به حفظ سوره‌های طولانی پرداخته شود.
لازم به ذکر است که خود من هم در شروع کار که روش عالمانه‌ای در اختیار نداشتم، از سوره بقره شروع کردم و بحمد‌اللّه عظمت کار و عنایت پروردگار و اشتیاق شدیدی که داشتم، مانع از ادامه کار نشد و البته حفظ سوره بقره شش ماه طول کشید و بعد بقیه کار حفظ را از سوره‌های کوچک‌تر ادامه دادم و بعدها که در این زمینه مهارتی به دست آمد و اشتیاق به ادامه کار بیشتر شد، حفظ سوره آل عمران فقط یک هفته طول کشید.
تکرار آیات
یک موضوع بسیار مهم در حفظ، تکرارآیات حفظ شده می‌باشد. تکرار آیات حفظ شده از حفظ اولیه آیات از اهمیت بیشتری برخوردار می‌باشد. باید به این نکته توجه شود که نتیجه تکرار آیات فقط به تثبیت آیات در ذهن و جلوگیری از فراموش کردن آنها محدود نمی‌شود، بلکه در هر مرتبه تکرار، فواید جدیدی از آن حاصل خواهد شد. اشتغال به تکرار آیات، اشتغال به قرائت در مراتب جدید و ذکر‌اللّه کثیر می‌باشد. به خواست خداوند در مقالات بعدی بیشتر توضیح خواهیم داد.
برنامه حفظ قرآن در هفته پنجم
در شماره قبلی تا هفته چهارم یعنی سوره‌های جزء آخر از «ناس» تا «تین» تعیین شد.
برای این هفته سوره‌های «انشراح» و «ضحی» و «لیل» در نظر گرفته شده است.
روز اول، سوره «انشراح» حفظ شود و سوره‌های «تین» و «علق» و «قدر» حداقل سه‌بار تکرار شود.
روز دوم، سوره «ضحی» حفظ شود و سوره‌های «انشراح» و «بینه» و «زلزله» سه بار تکرار شود.
روز سوم، ده آیه از سوره «لیل» حفظ شود و سوره‌های «ضحی» و «عادیات» و «قارعه» و «تکاثر» و «عصر» و «همزه» هر کدام سه بار تکرار شود.
روز چهارم، سوره «انشراح» و «ضحی» و ده آیه سوره «لیل» سه بار تکرار شود.
روز پنجم، بقیه سوره لیل حفظ شود و سوره‌های «ناس» تا «فیل» سه بار تکرار شود.
روز ششم، سوره‌های «انشراح» و «ضحی» و «لیل» حداقل یک بار تکرار شود. اگر تکرار چند بار انجام گیرد بهتر خواهد بود.
هفته ششم
برای این هفته، سوره‌های «شمس» و «بلد» تعیین شده است. لازم است آیات این دو سوره برای پنج روز هفته به طور تقریباً مساوی تقسیم شود و هر روز بعد از حفظ چند آیه، آیات حفظ شده چند مرتبه تکرار شود.
سوره‌های هفته قبل یعنی «انشراح» و «ضحی» و «لیل» در صورت امکان هر روز یکبار و در غیر این صورت در طول هفته سه بار تکرار شود. سوره‌های هفته‌های قبل هم از سوره ناس تا برنامه این هفته به طور تقریبی تقسیم شود و حداقل یکبار تمام سوره‌های قبلی تکرار شود. و سوره‌های «شمس» و «بلد» که برای این هفته تعیین شده‌اند، چند بار تکرار شود.
هفته هفتم
در این هفته، سوره «فجر» و ده آیه از سوره «غاشیه» ـ با ترتیبی که خود شخص حفظ کننده، انتخاب می‌کند‌ـ حفظ شود. در مورد کودکان لازم است مربیان و یا والدین بر ترتیب انتخاب شده، نظارت داشته باشند و به آنها در تعیین مقداری که باید حفظ شود، کمک کنند.
برنامه تکرار
از اینجا به بعد تکرار سوره‌های قبلی با ترتیبی که شخص حفظ کننده، انتخاب می‌کند باید انجام گیرد و دقت شود که سوره‌هایی که تازه حفظ شده بیشتر تکرار شود و طبعاً سوره‌های قبلی به تکرار کمتری احتیاج خواهد داشت. البته این مقدار تکرار موجب می‌شود که آیات ملکه ذهن شود و به راحتی فراموش نشود.
هفته هشتم
در این هفته، بقیه سوره «غاشیه» و سوره «اعلی» حفظ شود، و سوره‌های «فجر» و ده آیه اول سوره «غاشیه» حداقل روزی دو مرتبه تکرار شود .
هفته نهم
در این هفته، سوره‌های «طارق» و «بروج» حفظ شود و سوره‌های «ناس» تا «شمس» در طول هفته یک مرتبه تکرار شود، لذا لازم است که سوره‌های حفظ شده قبلی به طور تقریبی به تعداد روزهای هفته تقسیم شود و به طور منظم و دقیق تکرار شود. در تکرار، به سوره‌هایی که اخیراً حفظ شده، توجه بیشتری شود.
هفته دهم
در این هفته، سوره «انشقاق» و ده آیه از سوره «مطففین» حفظ شود و سوره‌های «بلد» و «فجر» و «غاشیه» و «اعلی» و «طارق» و «بروج» حداقل یک بار تکرار شود.
البته تکرار سوره‌های تعیین شده فوق، علاوه بربرنامه هفته نهم می‌باشد. به طوری‌که به آن اشاره شد، تکرار سوره‌های حفظ شده در دو قسمت انجام گیرد، یکی سوره‌هایی که هفته قبل و بلکه دو هفته قبل، و دیگر سوره‌هایی که از اول شروع برنامه حفظ شده است.
***
بقیه برنامه انشاءاللّه در شماره بعدی خواهد آمد و اگر تقریباً دو هفته در این برنامه فاصله می‌افتد بین هفته دهم تا دریافت شماره بعدی نشریه در این دو هفته اگر برنامه عقب افتاده‌ای بود، بهتر است جبران شود و یا در صورت اشتیاق به استمرار حفظ به طوری که در شماره قبلی ذکر شد از سوره‌هایی که قرائت و یاد‌گرفتن آنها بیشتر سفارش شده است، به صورت فوق العاده حفظ شود.
علت شروع حفظ از جزء آخر قرآن
در شماره قبلی وعده داده شد که در مورد مشکلات شروع به حفظ از جزء اول قرآن مجید؛ یعنی سوره بقره و ممنوعیت آن از جهت عقلی توضیحاتی خواهد آمد و اکنون به توضیح این موضوع بسیار مهم می‌پردازیم:
در بعضی از کلاسهای حفظ قرآن که در جامعه امروز ما تشکیل می‌شود، متأسفانه معلمان و مربیان محترم، برنامه حفظ را از جزء اول قرآن و سوره‌های طولانی شروع می‌کنند؛ یعنی سنگین ترین مرحله کار را که طی آن مرحله احتیاج به آموزشها و کسب مهارتهاست، از همان ابتدا به متعلمان تکلیف می‌کنند. این کار عملاً موضوع حفظ قرآن را با تمام زیبایی‌ها و جاذبه‌ها و اهمیت و ارزشی که دارد، بسیار سخت و مشکل می کند.
اگرچه عده‌ای در همین روش بسیار دشوار هم موفق به ادامه این راه ـ‌حتی تا پایان برنامه حفظ قرآن‌ـ می‌شوند؛ لیکن آنها عده‌ای اندک‌اند و البته همت بلند و تلاشهای آنها قابل ستایش است؛ لیکن عده زیادی هم در همان چند جزء اول متوقف می‌شوند و علاوه بر این که در کار حفظ قرآن ناموفق شده و از ادامه کار منصرف می‌شوند، قدرت و نشاط روحی آنها نیز در همان مرحله سخت مصرف می‌شود.
شروع حفظ قرآن از سوره بقره مثل این است که یک کسی که هیچ تمرینی در مورد ورزش وزنه‌برداری ندارد، بخواهد در ابتدای کار و بدون مقدمه وزنه‌های بسیار سنگینی را از زمین بلند کند.
حفظ قرآن مجید ـ در حد امکان ـ باید متناسب با ترتیب تقریبی نزول قرآن باشد و این کار حداقل دارای دو فایده عظیم و اساسی می‌باشد.
1 ـ سهولت حفظ و به دست آوردن اشتیاق زیاد برای ادامه آن، 2ـ آشنایی با آموزشهای الهی با همان ترتیبی که پروردگار عالم اراده کرده است، زیرا ترتیب نزول قرآن مطابق تنظیم فعلی آن نبوده است.
سوره‌هایی که در اول قرآن قرار گرفته است غالباً در اواخر دوره نبوت پیامبر اکرم نازل شده است و سوره‌هایی که در آخر قرآن قرار گرفته، عمدتاً در اوائل بعثت رسول خدا نازل شده است.
لازم است که رعایت ترتیب نزول قرآن ـ‌اگر چه ترتیب نزول تقریبی است‌ـ در آموزش موضوعات دینی هم مورد توجه قرار گیرد؛ یعنی اگر یک نظام آموزشی بخواهد عده‌ای را با آموزشهای الهی آشنا کند، لازم است ابتدا موضوعات سوره‌هایی که اول بعثت نازل شده است، آموزش داده شود که عمدتاً عبارتند از عقاید دینی و در مراحل بعدی باید احکام و اخلاق دینی را به آنها یاد داد.
در هر صورت لازم است حفظ قرآن از سوره‌های کوچک آخر قرآن شروع شود و حداقل با حفظ کردن چند جزء از آخر، سپس به حفظ سوره‌های طولانی پرداخته شود.
لازم به ذکر است که خود من هم در شروع کار که روش عالمانه‌ای در اختیار نداشتم، از سوره بقره شروع کردم و بحمد‌اللّه عظمت کار و عنایت پروردگار و اشتیاق شدیدی که داشتم، مانع از ادامه کار نشد و البته حفظ سوره بقره شش ماه طول کشید و بعد بقیه کار حفظ را از سوره‌های کوچک‌تر ادامه دادم و بعدها که در این زمینه مهارتی به دست آمد و اشتیاق به ادامه کار بیشتر شد، حفظ سوره آل عمران فقط یک هفته طول کشید.
تکرار آیات
یک موضوع بسیار مهم در حفظ، تکرارآیات حفظ شده می‌باشد. تکرار آیات حفظ شده از حفظ اولیه آیات از اهمیت بیشتری برخوردار می‌باشد. باید به این نکته توجه شود که نتیجه تکرار آیات فقط به تثبیت آیات در ذهن و جلوگیری از فراموش کردن آنها محدود نمی‌شود، بلکه در هر مرتبه تکرار، فواید جدیدی از آن حاصل خواهد شد. اشتغال به تکرار آیات، اشتغال به قرائت در مراتب جدید و ذکر‌اللّه کثیر می‌باشد. به خواست خداوند در مقالات بعدی بیشتر توضیح خواهیم داد.
برنامه حفظ قرآن در هفته پنجم
در شماره قبلی تا هفته چهارم یعنی سوره‌های جزء آخر از «ناس» تا «تین» تعیین شد.
برای این هفته سوره‌های «انشراح» و «ضحی» و «لیل» در نظر گرفته شده است.
روز اول، سوره «انشراح» حفظ شود و سوره‌های «تین» و «علق» و «قدر» حداقل سه‌بار تکرار شود.
روز دوم، سوره «ضحی» حفظ شود و سوره‌های «انشراح» و «بینه» و «زلزله» سه بار تکرار شود.
روز سوم، ده آیه از سوره «لیل» حفظ شود و سوره‌های «ضحی» و «عادیات» و «قارعه» و «تکاثر» و «عصر» و «همزه» هر کدام سه بار تکرار شود.
روز چهارم، سوره «انشراح» و «ضحی» و ده آیه سوره «لیل» سه بار تکرار شود.
روز پنجم، بقیه سوره لیل حفظ شود و سوره‌های «ناس» تا «فیل» سه بار تکرار شود.
روز ششم، سوره‌های «انشراح» و «ضحی» و «لیل» حداقل یک بار تکرار شود. اگر تکرار چند بار انجام گیرد بهتر خواهد بود.
هفته ششم
برای این هفته، سوره‌های «شمس» و «بلد» تعیین شده است. لازم است آیات این دو سوره برای پنج روز هفته به طور تقریباً مساوی تقسیم شود و هر روز بعد از حفظ چند آیه، آیات حفظ شده چند مرتبه تکرار شود.
سوره‌های هفته قبل یعنی «انشراح» و «ضحی» و «لیل» در صورت امکان هر روز یکبار و در غیر این صورت در طول هفته سه بار تکرار شود. سوره‌های هفته‌های قبل هم از سوره ناس تا برنامه این هفته به طور تقریبی تقسیم شود و حداقل یکبار تمام سوره‌های قبلی تکرار شود. و سوره‌های «شمس» و «بلد» که برای این هفته تعیین شده‌اند، چند بار تکرار شود.
هفته هفتم
در این هفته، سوره «فجر» و ده آیه از سوره «غاشیه» ـ با ترتیبی که خود شخص حفظ کننده، انتخاب می‌کند‌ـ حفظ شود. در مورد کودکان لازم است مربیان و یا والدین بر ترتیب انتخاب شده، نظارت داشته باشند و به آنها در تعیین مقداری که باید حفظ شود، کمک کنند.
برنامه تکرار
از اینجا به بعد تکرار سوره‌های قبلی با ترتیبی که شخص حفظ کننده، انتخاب می‌کند باید انجام گیرد و دقت شود که سوره‌هایی که تازه حفظ شده بیشتر تکرار شود و طبعاً سوره‌های قبلی به تکرار کمتری احتیاج خواهد داشت. البته این مقدار تکرار موجب می‌شود که آیات ملکه ذهن شود و به راحتی فراموش نشود.
هفته هشتم
در این هفته، بقیه سوره «غاشیه» و سوره «اعلی» حفظ شود، و سوره‌های «فجر» و ده آیه اول سوره «غاشیه» حداقل روزی دو مرتبه تکرار شود .
هفته نهم
در این هفته، سوره‌های «طارق» و «بروج» حفظ شود و سوره‌های «ناس» تا «شمس» در طول هفته یک مرتبه تکرار شود، لذا لازم است که سوره‌های حفظ شده قبلی به طور تقریبی به تعداد روزهای هفته تقسیم شود و به طور منظم و دقیق تکرار شود. در تکرار، به سوره‌هایی که اخیراً حفظ شده، توجه بیشتری شود.
هفته دهم
در این هفته، سوره «انشقاق» و ده آیه از سوره «مطففین» حفظ شود و سوره‌های «بلد» و «فجر» و «غاشیه» و «اعلی» و «طارق» و «بروج» حداقل یک بار تکرار شود.
البته تکرار سوره‌های تعیین شده فوق، علاوه بربرنامه هفته نهم می‌باشد. به طوری‌که به آن اشاره شد، تکرار سوره‌های حفظ شده در دو قسمت انجام گیرد، یکی سوره‌هایی که هفته قبل و بلکه دو هفته قبل، و دیگر سوره‌هایی که از اول شروع برنامه حفظ شده است.
***
بقیه برنامه انشاءاللّه در شماره بعدی خواهد آمد و اگر تقریباً دو هفته در این برنامه فاصله می‌افتد بین هفته دهم تا دریافت شماره بعدی نشریه در این دو هفته اگر برنامه عقب افتاده‌ای بود، بهتر است جبران شود و یا در صورت اشتیاق به استمرار حفظ به طوری که در شماره قبلی ذکر شد از سوره‌هایی که قرائت و یاد‌گرفتن آنها بیشتر سفارش شده است، به صورت فوق العاده حفظ شود.
تبلیغات
