تاریخ معاصر ایران با حرکتها و نهضتهای متعدد مردمی در ابعاد مختلف آن ، وآثار متفاوتی که این حرکتها ونهضت های مردمی به همراه داشته ، رقم خورده است که می توان گفت یکی از این جنبش های بارز در این مقطع تاریخی که با نقش آفرینی علما و روحانیون برجسته آن زمان در صحنه های سیاسی اجتماعی و همچنین حضور گسترده و نقش بارز و آشکار مردم به پیروی از علما در تاریخ سیاسی ایران معاصر به وقوع پیوست، نهضت وجنبش مشروطیت است. تبیین علل تعارض وتضاد جهت گیری مشروطه خواهان و مشروعه خواهان و آرای دو تن از رهبران مشهور این جریان یعنی شیخ فضل الله نوری ومرحوم نائینی از آغاز تا پایان این جنبش مد نظر گرفته شده است. این مقاله به دنبال پاسخ دادن به این سوال است که با توجه به شخصیت فقهی ، دینی و مبانی اندیشه ی سیاسی واحد محمد حسین نائینی وشیخ فضل الله نوری و مشارکت هر دو در شکل گیری مشروطیت، اختلاف نظر این دو فقیه شیعی در مورد مشروطیت چگونه توجیه می شود؟ پاسخ و فرضیه ای که به این سوال داده می شود این است که شیخ فضل الله نوری و مرحوم محمد حسین نائینی از جهت درک شرایط سیاسی، اجتماعی و پیامدهای ناشی از مشروطیت با هم تفاوت دارند. روشن شدن پاسخ این سوال می تواند به رشد اندیشه سیاسی شیعه کمک موثری نماید.