خانه بی بنیاد
آرشیو
چکیده
متن
«مثل الّذین إتّخذوا من دون اللّه أولیاء کمثل العنکبوت إتّخذت بیتاً و إنّ أوهن البیوت لَبَیت العنکبوت لو کانوا یعلمون؛ مَثَل کسانی که أولیایی جز خدا گرفته‌اند، مَثَل عنکبوتی است که خانه‌ای ساخته است و چه سُست خانه‌ای است خانه عنکبوت، اگر اینان بدانند». (سوره عنکبوت، ایه 41)
قرآن کریم، مَثَل کسانی که غیر خدا را تکیه‌گاه خویش قرار داده‌اند، مَثَل عنکبوتی میداند که بر‌خانه تنیده از تار خویش تکیه داده است، در حالی که سُست‌ترین خانه، خانه عنکبوت است.
نگاهی ساده و مقایسه‌ای اجمالی بین خانه عنکبوت و آشیانه و خانه دیگر موجودات زنده، نشان دهنده آنست که سست‌ترین و نا مطمئن‌ترین خانه، خانه عنکبوت است، به دلیل اینکه:
1 نه تنها هیچ مقاومتی در مقابل باد، طوفان، سیل، زلزله و باران ندارد که کودکی با خلال جاروبی میتواند به راحتی تمام تار و پودش را درهم ریخته و او را متلاشی کرده و به دور اندازد.
2 هیچ نوع پوششی در مقابل سرما و گرما ندارد.
3 هیچ نوع حفاظ و مانعی در مقابل دشمن به حساب نمیاید و بود و نبودش مساوی است.
4 هیچ نوع استتاری محسوب نمیشود، بلکه برعکس، خود راهنمای دشمن به سمت عنکبوت است.
سُست تربیت آنچه بینی از بیـوت مینباشد خود زبیت عنکبوت
نه ورا سقف است و دیوار و ستون نه پناه از حرّ و برد اندر سکون
نیــم بـادی گـــر وزد او را بـــرد تار تارش جـمـله را از هم درد
مولوی
گرچه در واهمه عنکبوت خانه‌اش سدّ سکندری است، ولی واقعیت و حقیقت آن است که «مأوی گهش أوهن البیوت است» و به سروده عطّار:
دیــده‌ای آن عنـکبـوت بـیقــرار در خیالی میگـذارد روزگـار
بوالعـجب دامی بسـازد از هَـوَس تامگر در دامش افُتد یک مگس
بعد از آن خشکـش کند در جایگاه قـوت خـود سازد از او تا دیرگاه
ناگهی باشـد که آن صاحب سرای چوبی اندر دست برخیزد زجای
خـانـه آن عنـکبـوت و آن مـگـس جـمـله ناپیدا کنـد در یک نفس
گروهی از مردمان چونان عنکبوت‌اند، عنکبوتی میاندیشند و عنکبوتی عمل می کنند، از قدرت لایزال الهی غافلند و به قدرتهای پوشالی روی میآورند و گمان میکنند که بر دژ مستحکمی روی آورده‌اند، شعاع و بُرد فکر و عمل اینان، شعاع فکر و عمل فرزند نوح است که صعود بر فراز کوه را مایه نجات از عذاب الهی میدانست.
آن کس که حریف عنکبـوت است
مأوی گـهش أوهـن البیـوت است
خاقانی
تمثیل قرآن چه زیبا و ستودنی است: «مثل الذین إتّخذوا من دون اللّه أولیاء کمثل العنکبوت إتّخذت بیتاً و إنّ أوهن البیوت لبیت العنکبوت»
نکات و لطایف شیرینی در ایه وجود دارد؛ از جمله:
1 جُهد عنکبوتی: اگرچه عنکبوت با استفاده از امکانات طبیعی، مهارتها و استعداد خویش دست به تلاشی گسترده و همه جانبه میزند و خانه و دامگاهی آنچنانی فراهم میآورد، ولی همه جُهد و تلاش او چیزی جز تکیه بر‌خانه‌ای سست و موهوم نیست.
2 خانه عنکبوت: خانه عنکبوت اگرچه دارای ظاهری پر طمطراق، وحشتناک و مهندسیای دقیق است و چونان قلعه‌های أساطیری مینمیاند و به قول خاقانی:
أقـوال به عنـدلیب بسیار
اشکال به عنکبوت بگذار
ولی ظاهر، قریب، حیله و تزویری بیش نیست.
3 هدف عنکبوتیان: تمام انگیزه، مقصد و مقصود عنکبوت چیزی جز شکار مگسی نیست، استفاده از این همه فن‌آوری و نقشه‌کشی و برنامه‌ریزی و … فقط برای به دام انداختن حشره‌ای است و بس.
از هندسه عنکبوت را چیست
کز قوت حرام بایدش زیست
خاقانی
عنکبوتیان نیز مانند عنکبوت، تمامی استعداد، توان وامکانات خویش را برای هدفی حقیر و واهی خرج میکنند.
عارفان هر دَمی دو عید کنند
عنکبـوتان مگس قدید1 کنند
سنایی
4 تجزیه و تحلیل عنکبوتی: عنکبوت چنین میپندارد که پناهگاه و دژ محکمی را برگزیده است و بدان تکیه کرده، تار و پود سست و بیبنیادش در واهمه او، به صورت دژی جلوه میکند، خیال اوست که او را به بازی گرفته است، عنکبوتیان نیز اینگونه‌اند و بیخودی آب در هاون میکوبند، آنها نیز بازیچه خیال و اسیر دنیا و هواهای نفسانی خویشند.
فـردا که پیشـگاه حقیـقت شـود پدید
شرمنده رهروی که عمل بر مجاز کرد
حافظ
چشم شور و لوچ اینان را مظاهر دنیا فریفته است و به تعبیر «سید قطب» قدرت، ثروت، صنعت و مانند آن، چنان آنان را فریفته است که اصل و منشأ همه قدرتها، که قدرت لایزال الهی است را از یاد برده‌اند، و فراموش کرده‌اند که اتکای بر این اُمور به مانند اتکای عنکبوت بر تار و پود خویش است.2
5 «بهتر زدیوار چین گرکه خدای خواهد»، همین خانه سست و بیبنیاد میتواند، بهتر از دیوار چین عمل بکند و باعث حفظ جان رسول امین حق شود، اگر خدا خواهد، خدای متعال با تار عنکبوتی، مکر مشرکان را خنثی کرد و به آنان فهماند که مکر و تزویر آنان، از تار عنکبوت هم سست‌تر و بیبنیادتر است، آری؛ اگر او بخواهد از تار عنکبوتی دیوار چین میسازد و اگر نخواهد، دیوار چین عاجزتر از تار عنکبوتی خواهد بود، اراده اوست که آتش را بر ابراهیم خلیل گلستان میکند و رود طغیانگر نیل را گهواره موسی قرار میدهد، که:
بستـرش از گاهـوارش خوشتـر است
دایه‌اش سیلاب و موجش مادر است
پروین
نردبان ترقّی و موفقیت، اعتماد به خدا و توکّل بر اوست. امام جواد(ع) میفرماید: «ألثقة باللّه تعالی ثمن لکل عال و سُلّم لِکلّ عال» .
رضای دوست بدست آر و دیگران بگذار
هـزار فتـنـه چـه غـم باشـد ار بـرانگیـزد
سعدی
در تفسیر خواجه عبداللّه انصاری آمده است:
«آن کافر که از رحمت حق نومید است، مَثَل وی مَثَل عنکبوت است که خانه میسازد خانه‌ای سُست و بیحاصل، نه آن را بنیادی که بر جای بدارد، نه دیواری که به وی پناه گیرد، نه سقفی که بپوشد، نه در سرما بکار اید نه در گرما، چنان سست و ضعیف که به اندک بادی زیر و زبر گردد».
خـلـل پـذیـر بـود هـر بنـا کـه مـیبیـنی
به جز بنای محبّت که خالی از خلل است
1 گوشت خشک کرده (فرهنگ عمید).
2 فی ظلال القرآن.
قرآن کریم، مَثَل کسانی که غیر خدا را تکیه‌گاه خویش قرار داده‌اند، مَثَل عنکبوتی میداند که بر‌خانه تنیده از تار خویش تکیه داده است، در حالی که سُست‌ترین خانه، خانه عنکبوت است.
نگاهی ساده و مقایسه‌ای اجمالی بین خانه عنکبوت و آشیانه و خانه دیگر موجودات زنده، نشان دهنده آنست که سست‌ترین و نا مطمئن‌ترین خانه، خانه عنکبوت است، به دلیل اینکه:
1 نه تنها هیچ مقاومتی در مقابل باد، طوفان، سیل، زلزله و باران ندارد که کودکی با خلال جاروبی میتواند به راحتی تمام تار و پودش را درهم ریخته و او را متلاشی کرده و به دور اندازد.
2 هیچ نوع پوششی در مقابل سرما و گرما ندارد.
3 هیچ نوع حفاظ و مانعی در مقابل دشمن به حساب نمیاید و بود و نبودش مساوی است.
4 هیچ نوع استتاری محسوب نمیشود، بلکه برعکس، خود راهنمای دشمن به سمت عنکبوت است.
سُست تربیت آنچه بینی از بیـوت مینباشد خود زبیت عنکبوت
نه ورا سقف است و دیوار و ستون نه پناه از حرّ و برد اندر سکون
نیــم بـادی گـــر وزد او را بـــرد تار تارش جـمـله را از هم درد
مولوی
گرچه در واهمه عنکبوت خانه‌اش سدّ سکندری است، ولی واقعیت و حقیقت آن است که «مأوی گهش أوهن البیوت است» و به سروده عطّار:
دیــده‌ای آن عنـکبـوت بـیقــرار در خیالی میگـذارد روزگـار
بوالعـجب دامی بسـازد از هَـوَس تامگر در دامش افُتد یک مگس
بعد از آن خشکـش کند در جایگاه قـوت خـود سازد از او تا دیرگاه
ناگهی باشـد که آن صاحب سرای چوبی اندر دست برخیزد زجای
خـانـه آن عنـکبـوت و آن مـگـس جـمـله ناپیدا کنـد در یک نفس
گروهی از مردمان چونان عنکبوت‌اند، عنکبوتی میاندیشند و عنکبوتی عمل می کنند، از قدرت لایزال الهی غافلند و به قدرتهای پوشالی روی میآورند و گمان میکنند که بر دژ مستحکمی روی آورده‌اند، شعاع و بُرد فکر و عمل اینان، شعاع فکر و عمل فرزند نوح است که صعود بر فراز کوه را مایه نجات از عذاب الهی میدانست.
آن کس که حریف عنکبـوت است
مأوی گـهش أوهـن البیـوت است
خاقانی
تمثیل قرآن چه زیبا و ستودنی است: «مثل الذین إتّخذوا من دون اللّه أولیاء کمثل العنکبوت إتّخذت بیتاً و إنّ أوهن البیوت لبیت العنکبوت»
نکات و لطایف شیرینی در ایه وجود دارد؛ از جمله:
1 جُهد عنکبوتی: اگرچه عنکبوت با استفاده از امکانات طبیعی، مهارتها و استعداد خویش دست به تلاشی گسترده و همه جانبه میزند و خانه و دامگاهی آنچنانی فراهم میآورد، ولی همه جُهد و تلاش او چیزی جز تکیه بر‌خانه‌ای سست و موهوم نیست.
2 خانه عنکبوت: خانه عنکبوت اگرچه دارای ظاهری پر طمطراق، وحشتناک و مهندسیای دقیق است و چونان قلعه‌های أساطیری مینمیاند و به قول خاقانی:
أقـوال به عنـدلیب بسیار
اشکال به عنکبوت بگذار
ولی ظاهر، قریب، حیله و تزویری بیش نیست.
3 هدف عنکبوتیان: تمام انگیزه، مقصد و مقصود عنکبوت چیزی جز شکار مگسی نیست، استفاده از این همه فن‌آوری و نقشه‌کشی و برنامه‌ریزی و … فقط برای به دام انداختن حشره‌ای است و بس.
از هندسه عنکبوت را چیست
کز قوت حرام بایدش زیست
خاقانی
عنکبوتیان نیز مانند عنکبوت، تمامی استعداد، توان وامکانات خویش را برای هدفی حقیر و واهی خرج میکنند.
عارفان هر دَمی دو عید کنند
عنکبـوتان مگس قدید1 کنند
سنایی
4 تجزیه و تحلیل عنکبوتی: عنکبوت چنین میپندارد که پناهگاه و دژ محکمی را برگزیده است و بدان تکیه کرده، تار و پود سست و بیبنیادش در واهمه او، به صورت دژی جلوه میکند، خیال اوست که او را به بازی گرفته است، عنکبوتیان نیز اینگونه‌اند و بیخودی آب در هاون میکوبند، آنها نیز بازیچه خیال و اسیر دنیا و هواهای نفسانی خویشند.
فـردا که پیشـگاه حقیـقت شـود پدید
شرمنده رهروی که عمل بر مجاز کرد
حافظ
چشم شور و لوچ اینان را مظاهر دنیا فریفته است و به تعبیر «سید قطب» قدرت، ثروت، صنعت و مانند آن، چنان آنان را فریفته است که اصل و منشأ همه قدرتها، که قدرت لایزال الهی است را از یاد برده‌اند، و فراموش کرده‌اند که اتکای بر این اُمور به مانند اتکای عنکبوت بر تار و پود خویش است.2
5 «بهتر زدیوار چین گرکه خدای خواهد»، همین خانه سست و بیبنیاد میتواند، بهتر از دیوار چین عمل بکند و باعث حفظ جان رسول امین حق شود، اگر خدا خواهد، خدای متعال با تار عنکبوتی، مکر مشرکان را خنثی کرد و به آنان فهماند که مکر و تزویر آنان، از تار عنکبوت هم سست‌تر و بیبنیادتر است، آری؛ اگر او بخواهد از تار عنکبوتی دیوار چین میسازد و اگر نخواهد، دیوار چین عاجزتر از تار عنکبوتی خواهد بود، اراده اوست که آتش را بر ابراهیم خلیل گلستان میکند و رود طغیانگر نیل را گهواره موسی قرار میدهد، که:
بستـرش از گاهـوارش خوشتـر است
دایه‌اش سیلاب و موجش مادر است
پروین
نردبان ترقّی و موفقیت، اعتماد به خدا و توکّل بر اوست. امام جواد(ع) میفرماید: «ألثقة باللّه تعالی ثمن لکل عال و سُلّم لِکلّ عال» .
رضای دوست بدست آر و دیگران بگذار
هـزار فتـنـه چـه غـم باشـد ار بـرانگیـزد
سعدی
در تفسیر خواجه عبداللّه انصاری آمده است:
«آن کافر که از رحمت حق نومید است، مَثَل وی مَثَل عنکبوت است که خانه میسازد خانه‌ای سُست و بیحاصل، نه آن را بنیادی که بر جای بدارد، نه دیواری که به وی پناه گیرد، نه سقفی که بپوشد، نه در سرما بکار اید نه در گرما، چنان سست و ضعیف که به اندک بادی زیر و زبر گردد».
خـلـل پـذیـر بـود هـر بنـا کـه مـیبیـنی
به جز بنای محبّت که خالی از خلل است
1 گوشت خشک کرده (فرهنگ عمید).
2 فی ظلال القرآن.
تبلیغات
