مقاله حاضر با رویکرد تطبیقی به مسئله عوامل انحطاط تفکر اسلامی در جهان اسلام و به تبع آن انحطاط جوامع مسلمین از دیدگاه استاد مطهری و اقبال لاهوری مى پردازد و بسیاری از عوامل اساسی درون مرزی و برون مرزی را که باعث انحراف و انحطاط تفکر اسلامی گشته بررسی می نماید که در این بیان مشترکات فراوانی میان آن دو متفکر به چشم مى خورد. از جمله این عوامل مهم، نفوذ اندیشه های بیگانگان به شکل های مختلف، تهاجم استعمار و برداشت های غیر اسلامی از آموزه های دینی، تحجر و... مى باشد. در پایان نیز به موضع گیری و راه کارهای مشترک به صورت عقلانیت دینی، اجتهاد، و توانمند سازی دین اسلام برای ادراه جامعه اسلامی اشاره شده است.