احراز هویت اشخاص حقوقی

یکی از مسائل جاری و مبتلابه دفاتر اسناد رسمی، درخواست مراجعین ثبت مفاد وصیت نامه‏های آنان راجع به تملیک ثلث ماترک حین الفوت موصی است. سران دفاتر اسناد رسمی در خصوص چگونگی وصول حق الثبت این سند، نظر مشترک و واحدی ندارند. بعضی معقتد اند که الزاماً باید به اظهار موصی رقم ریالی که معادل ارزش موصی به است در سند وصیت قید شود و بر اساس آن حق الثبت دریافت گردد. و برخی ارزش تقریبی و تقدیری را برای اخذ حق الثبت کافی می‏دانند.
به منظور پرداختن به موضوع، نخست به قانون مدنی و به تعریف وصیت، مذکور در ماده 826 آن رجوع می‏کنیم که وصیت را عبارت از این که کسی عین یا منفعتی را از مال خود برای زمان بعد از فوتش به دیگری مجاناً تملیک کند... دانسته است، توضیح این که موصی در مقام انشای وصیت، نظر به تملیک ثلث از مجموع ماترک موجود و اموالی که تا زمان فوت مالک و ذینفع خواهد شد، دارد. بنابراین هیچ گونه قدر متیقنی در خصوص ارزش اموال به جا مانده زمان فوت وی نمی‏توان به دست داد و ماترک حین الفوت موصی مادام که جان به جان آفرین تسلیم ننموده، عملاً و مطلقاً غیر مقوم
خواهد بود؛ در حالی که هر شخص تابع مقررات ما شرعاً و قانوناً مجاز و مأذون به تنظیم چنین وصیت نامه‏ای است. و از طرفی دیگر موصی به مناسبتهای گوناگون می‏تواند در مفاد وصیت نامه تنظیمی قبلی خود تغییر داده یا کلاً وصیت نامه دیگری مغایر با وصیت نامه‏های قبلی تنظیم نماید که در این صورت پس از موت وی آخرین وصیت نامه ملاک عمل می‏باشد. همان طور که در بالا اشاره شد، منظور از این نوشته منحصراً چگونگی وصول حق الثبت است. از این رو جلب توجه می‏کند که ماده 51 قانون دفاتر اسناد رسمی مفاداً حاکی است:... و همچنین هر نوع انتقال بلاعوض، وقف، حبس و وصیت که به نفع موءسسات مذهبی و خیریه و سازمانهای فرهنگی و بهداشتی مصرح در مواد مربوط به معافیت قانون مالیاتهای مستقیم صورت می‏گیرد، از پرداخت حق الثبت معاف خواهد بود و همچنین معافیتهایی که به موجب قوانین و مقررات خاص مقرر گردیده است، کماکان به قوت خود باقی است...از مفهوم مخالف این ماده مستفاد می‏شود که اگر وصیت برای غیر از موارد ذکر شده به عمل آید، مشمول حق الثبت است. کما این که دست اندرکاران امور ثبتی در نوشته‏های خود به همین ترتیب و به طور اجمال سخن گفته‏اند و در محاورات عادی و معمولی بین سران دفاتر اسناد رسمی نیز همین امر به شکل پیش گفته شده صادق است؛ اما روشن نمی‏شود که حق الثبت بایستی در زمان تنظیم سند وصیت وصول گردد یا زمان اجرای آن که بعد از فوت موصی می‏باشد؟ و یا باید بر اساس رقم ریالی موهوم اظهار شده موصی حق الثبت اخذ نمود؟
اینک برای روشن شدن موضوع به ماده 35 قانون مالیاتهای مستقیم مصوب 13/12/1366 رجوع می‏کنیم که در آن چنین آمده است: «ادارات ثبت اسناد و املاک موقعی که مال غیر منقول را به اسم وراث یا موصی له ثبت می‏نمایند... باید گواهی نامه حوزه مالیاتی صلاحیت‏دار را مبنی بر عدم شمول مالیات یا این که مالیات متعلق کلاً پرداخت یا ترتیب یا تضمین لازم برای پرداخت آن داده شده است مطالبه نمایند و قبل از ارایه این گواهی نامه مجاز به ثبت نیستند». این ماده آشکارا خاطرنشان
می‏سازد که در زمان اجرای مفاد وصیت نامه نسبت به وصول مالیات اقدام می‏شود، نه زمان تنظیم وصیت نامه، چون وصیت در زمان حیات محقق نمی‏شود و امکان رجوع موصی از وصیت قبلی بسیار است و مقنن نیز طریق صلاح و مصلحت را برگزیده که منطبق با عقل است و وصول و ایصال مالیات را به زمان اجرای آن موکول نموده است، بنابراین وصول حق الثبت در زمان تنظیم وصیت با قید رقم ریالی و با استناد به اماره مذکور در ماده 35 یاد شده صحیح به نظر نمی‏رسد.
اگرچه ثبت قهری سند از نام مورث به نام وراث قانونی نسبت به ماترک با ثبت سند از نام موصی به نام موصی له نسبت به ثلث از ماترک که همان موصی به است متفاوت است ـ زیرا در ثبت قهری اراده مورث دخالتی در چگونگی تقسیم ترکه و ثبت آن به نام وراث ندارد ـ ولی در ثبت موصی‏به، به نام موصی له اراده موصی عامل اصلی و اولیه تملیک ثلث عین یا منفعت مال بوده است که ادارات و مناطق ثبتی در زمان اجرای مفاد وصیت نامه در چهارچوب مقررات و ضوابط مدونه خود اقدام می‏نمایند. به هر حال، تکلیف سران محترم دفاتر اسناد رسمی از حیث وصول و ایصال حق الثبت در خصوص وصیت نامه به تملیک ثلث از ماترک حین الفوت عمل به تبصره 2 ماده 50 قانون دفاتر اسناد رسمی خواهد بود که مستنداً به تبصره مرقوم به این عبارت «برای ثبت اسنادی که تعیین قیمت موضوع آن ممکن نباشد حق الثبت ده هزار ریال وصول خواهد شد الخ...» وصیت نامه به ثلث از ماترک حین الفوت جزء اسناد متفرقه و به اصطلاح در ردیف اسناد مجهول بوده و به طور مقطوع به مأخذ ده هزار ریال حق الثبت وصول می‏شود.
مجله کانون؛ همکارانی که در این زمینه نظری دیگر و جز آنچه آقای علیزاده اعلام داشته‏اند، دارند، اعلام کنند تا منعکس شود.