معرفى کتاب (انسجام اسلامى )

امـروزه شـمـار فـراوانـى از فـعـالان جـهـان اسـلام در مـسـیـر نـیـل به وحدت و همگرایى در جهان اسلام گام برمى دارند؛ از همین روى شاهد ظهور تعداد فراوان سایت هاى اینترنتى ، مقاله ، کتاب و... در راستاى ایجاد وحدت میان شیعه ، سنى ، سلفى و... هستیم .

وحـدت مـیان امت اسلامى نه تنها براى مسلمانان اهمیت حیاتى دارد، بلکه دشمنان اسلام نیز به اهمیت آن وقوف کامل دارند و تحقق آن را خطرى جدى براى خود مى دانند.

از آنجا که امسال از سوى مقام معظم رهبرى سال اتحاد ملى و انسجام اسلامى نامیده شده ، در ایـن نـوشـتـه سه اثر از دانشمندان جهان اسلام را که درباره وحدت میان مسلمانان نگاشته شده معرفى مى کنیم .

دکـتـر یـوسـف قرضاوى رئیس مجمع جهانى علماى مسلمان در این کتاب مى گوید: وقتى با غـیـر مـسلمانان به گفتگو مى نشینیم ، چرا با جریان ها و مذاهب اسلامى گفتگو نمى کنیم ؟ گفتمان درون مسلمانان که مهم تر و لازم تر است !

او مـى نـویـسـد، مـنظور از تقریب این نیست که پیروان هر مذهبى ، مذهب خود را وانهند و به مـذهـب دیـگـرى گـردن نـهند، بلکه منظور این است که فضا به گونه اى شفاف شود که اسباب کدورت ، اختلاف و سوءظن از میان برود.

نویسنده براى نیل به وحدت و تقریب میان مذاهب ده پیشنهاد به مسلمانان ارائه مى کند:
1. فهم درست

فهم درست ، یعنى شناخت درست و صحیح موضع طرف دیگر؛ این شناخت از افواه مردم عادى و شـایـعـات بـه دسـت نـمـى آیـد، بـلکـه از مـنـابـع مـوثـق و عـلمـاى مـورد اعتماد هر مذهبى حـاصـل مى شود، بسیارى از وقایع موجود موافق شرع نیست ، همچنین بسیارى از آنچه میان مردم شیوع دارد، اصل و حقیقتى ندارد.
2. حسن ظن

براى دستیابى به فهم درست باید به طرف دیگر حسن ظن داشت ، نه سوءظن . نباید ما هـر آنـچـه را از شـیعه سر مى زند از باب تقیه بدانیم ، زیرا چنین سوءظنى هیچ توجیه درست و دلیل قانع کننده اى ندارد.
3. تمرکز روى نقاط مشترک

شـیـخ قـرضـاوى سـه نـکته اساسى را بیان مى دارد که سنى و شیعه بر آن اتفاق نظر دارنـد: ایـمـان به اصول عقاید، قرآن کریم و التزام به ارکان اسلام مانند نماز، روزه ، زکـات و حـج . او اعـتـقـاد دارد مـا مـسـلمـانـان بـایـد بـه مـشـتـرکـات تـاکـیـد کـنـیـم نـه مـسـائل اخـتـلافـى . هـمـچـنـیـن بـا وجـود اخـتـلاف مـیـان شـیـعـه و سـنـى مـى بـیـنـیم احکام و مـسـائل فـقـهى تا حدود و هدف اساسى و کلى نیز نزد هر دو فرقه یکى مى باشد، یعنى اقامه عدل .
4. گفتگو درباره اختلافات

نویسنده بر این باور است که در گفتگو، دست یابى به دو منظور را باید مد نظر داشته بـاشـیـم : اول آن کـه هـمـگـى مـا بـایـد بـا در نـظـر گـرفـتـن مـسـائل مـربـوط بـه مـواضـع سـیـاسـى ، اعـتـقـادى ، اجـتـمـاعـى و فـرهـنـگـى طـرفین به دنـبـال هـدف واحـدى بـاشیم و در برابر توطئه هاى دشمنان برنامه و استراتژى واحدى اتخاذ کنیم .

دوم : بـحـث و گـفـتـگـو دربـاره احـکـام مـا را بـیـشتر به هم نزدیک مى کند تا بحث درباره مسائل اعتقادى و کلامى .
5 . پرهیز از تحریک

اگـر هـر کـدام از طـرفـیـن القـاب و عـباراتى تحریک کننده به کار بَرَد، گفتگو راه به جایى نمى برد. اهل سنت باید از دادن نسبت ((رافضى )) به شیعه بپرهیزد و شیعه نیز از گفتن ((ناصبى )) به اهل سنت خوددارى کند.

هـمـچـنـین باید از بى احترامى به صحابه دورى جست . و در این باره سه مطلب را یادآور مى گردد:

یـکـم : آنـچـه مـیـان صحابه اتفاق افتاده ، در طول تاریخ صفحات زیادى درباره آن پر شـده ؛ خـداونـد از اعـمـال و نـیـت آنها بازخواست خواهد کرد، ما باید به وقایع تلخ جامعه امروز مسلمانان بپردازیم و براى اصلاح مشکلات دست به دست هم دهیم .

دوم : سـبّ دیـگـران شایسته یک مسلمان نیست ، مسلمان نباید به دیگران طعن و لعن فرستد، خصوصا اگر لعن و دشنام متوجه صحابه باشد.

سـوم : فـریـقـین باید در نقل اقوالى بکوشند که وحدت آفرین باشد نه تفرقه انگیز؛ مـخـصـوصـا بـه هـنـگام بیان دیدگاه علماى شیعه باید به سخنان علماى برجسته شیعه درباره صحابه استناد جست تا فضاى میان مسلمانان آرام تر شود.
6 . اجتناب از تکفیر

از نـسـبت دادن کفر به هر کس مى گوید: ((لا اله الا اللّه )) جدا باید اجتناب کرد. نویسنده از کـسـانـى مـانـنـد ابـن وزیـر، ابـن تـیـمـیـه و هـیـثـمـى نقل مى کند که به دلیل گناه یا خطا هرگز نباید کسى را کافر انگاشت .

از اصـول مـهـم گفتگو و تقریب میان مذاهب ، دورى از افراطیون فریقین و اندیشه هاى آنان اسـت . افراطیون با نوشته ها و سخنانشان میان امت فتنه بر مى انگیزند، مهمترین مصداق انـدیـشـه افراطى نسبت دادن کفر به دیگران است . گروهى به شیعه نسبت کفر مى دهند و مـى گـویـنـد شـیـعـه بـه دلیـل اعتقاد به تحریف قرآن ، عصمت امامان ، نذر براى ائمه و بـرتـر دانـسـتـن امـامـان نـسـبـت به پیامبران کافر است . دکتر قرضاوى در این کتاب به دلایـل آنـها پاسخ داده و ایشان را از نسبت دادن کفر به شیعه بر حذر مى دارد و مى گوید اگـر آنـچـه در مـیـان بـعـضـى از عـوام شـیـعـه شرک محسوب شود، مانند این موارد در میان اهـل سـنـت نـیـز بـه چـشـم مـى خـورد و تـوصـیـه مـى کـنـد مـا بـایـد بـه گفته هاى افراد معتدل و منصف از فریقین استناد کنیم نه افراطیون .
8 . بیان حکیمانه مشکلات موجود

بـایـد مـشـکـلات و مـوانـع مـوجـود را بـه صـراحـت امـا حـکـیـمـانـه بـیـان کـنـیـم و بـراى حل آنها حکمت پیشه کرده و دست همکارى به یکدیگر بدهیم .

از جـمـله مـواردى کـه لازم اسـت بـه آن حـکـیـمـانـه تـصـریح شود، اهمیت نشر مذهب شیعه در کـشـورهـاى اهـل سـنـت و بالعکس مى باشد؛ نیز رعایت حقوق اقلیت سنى در کشورهاى شیعه نـشـیـن و اقـلیـت شـیعه در کشورهاى سنى نشین . البته طرح این مطالب باید در فضایى کاملا برادرانه و به دور از هر گونه سخن نازیبا باشد.
9. هوشیارى در برابر دسیسه دشمنان

باید بدون در نظر گرفتن انتساب به مذهب شیعه یا سنى ، مواظب نقشه و دسیسه دشمنان براى تکه تکه کردن امت اسلامى باشیم . وقت آن رسیده که مسلمانان از خواب برخیزند و از آنچه در عراق روى داده عبرت بگیرند و دوست و دشمن خود را باز شناسند.
10. ضرورت همیارى به هنگام سختى ها

در حال حاضر و به ویژه بعد از حادثه 11 سپتامبر، امت اسلامى دوره اى سخت را پشت سر مى گذراند و شاید تاکنون دوره اى به این سختى را شاهد نبوده . علماى اسلامى ، مبلغان و دستگاه هاى تبلیغى همگى وظیفه دارند براى ایجاد وحدت و اجماع مسلمانان تلاش کنند و اختلافات حاشیه اى را کنار گذارند.

امـروزه مـا شـاهـدیم غیر مسلمانان به سوى همگرایى پیش مى روند و اختلافات خود را به مـسـیـحـیان و یهودیان با وجود اختلافات دیرینه با یکدیگر متحد شده اند. در این وضعیت روا نیست مذاهب مختلف اسلامى به سوى وحدت گام برندارند.

قـرضـاوى امـیـدوار اسـت بـا بـه کار بستن این اصول و پیشنهادها به وحدت اسلامى دست یابیم و حتى گامى فراتر برداشته راهى براى تقریب میان ادیان الهى بیابیم .
عنوان کتاب : فتنه تکفیر میان مسلمانان 469 (شیعه ، وهابیت و صوفیه )

تعداد صفحات : 120 صفحه

ناشر: وزارت اوقاف مصر، شوراى عالى امور اسلامى

نوبت چاپ : اول 2006 میلادى

دکـتر محمد عماره با انتشار این کتاب ، سر و صداى زیادى در شمارى از رسانه هاى مصر بـه پا کرد و در پى آن وزیر اوقاف مصر مجبور شد دستور دهد تمام نسخه هاى کتاب از کتاب فروشى ها جمع شود و نویسنده هم ناگزیر با اندکى اصلاح کتاب را دوباره چاپ کرد.

هـدف اصـلى نـویسنده بیان این موضوع است که دین اسلام به ((موعظه حسنه ، دعوت به خـیـر و پـرهـیـز از شـر)) تـاکـیـد فراوان دارد، و مى گوید مسلمانان حق دارند به نصیحت یکدیگر بپردازند اما حق ندارند به تکفیر همدیگر همت گمارند. نویسنده در راستاى ایجاد وحدت مسلمانان به چند نکته اشاره مى کند:
1. همگان به دنبال وحدت ؛ مسلمانان کجایند؟

دکـتـر عـمـاره بـیـان مـى کـنـد، امـروزه مـلل قـاره هـاى مـخـتـلف جـهـان بـه دلیـل نـیـازهـاى ضـرورى و حـیـاتـى بـه سـوى هـمـگـرایى و وحدت گام برمى دارند؛ اما مـتـاسـفـانـه وضعیت مسلمانان در این زمینه تاسف بار و حزن انگیز است . اگر چه مسلمانان امـتـى واحـد بـه شـمـار مـى روند، اما تجربه تاریخى نشان مى دهد که آنها قدر این نعمت الهى را نمى دانند و اختلاف میان آنها سبب شده تا ثروت کشورهاى اسلامى به یغما رود و سـرزمین آنان اشغال شود. او از دانشمندان و اندیشمندان اسلامى مى خواهد تا در پنج زمینه براى وحدت وحدت شریعت ، وحدت تمدن ، وحدت امت و وحدت دارالاسلام .
2. تقریب و همبستگى

هر مذهب وظیفه دارند از نفى و انکار دیگر مذاهب بپرهیزند و همگى آنها در سایه علم ، تمدن و دیـن واحـد از دسـتـاوردهـاى یـکـدیـگـر بهره بگیرند. او تاکید مى کند، باید از اندیشه تـکـفـیـر دیـگـر مـذاهـب دورى جـوییم و اجازه ندهیم در حوزه هاى علمیه و دانشگاه هاى اسلامى ((تفکرات تکفیرى )) تدریس شود.
3. توجه به میزان آگاهى مخاطبان

نـویـسنده مى گوید مردم به دلیل تفاوت برخوردارى از سطح تحصیلات و امکانات ، از آگـاهـى یـکـسـانـى بـرخـوردار نـیـسـتـنـد و مـمـکـن اسـت طـرح مـسائل و موضوعات غیر قطعى موجب اختلاف مسلمانان شود. خصوصا امروزه که بسیارى از مردم به اینترنت دسترسى دارند، از این رو باید از بیان مطالب غیر متقن جدا پرهیز شود تا مبادا زمینه اختلاف و درگیرى میان مردم عادى فراهم گردد.

دکـتـر عـماره نمونه هایى بیان کرده که مذاهب اسلامى به تکفیر یکدیگر مى پردازند، او هـشـدار مـى دهـد، دامـن زدن بـه تـکـفیر یکدیگر از موانع اصلى وحدت به شمار مى رود؛ و تاکید مى کند که بعضى با استفاده از رسانه هاى تبلیغى به اندیشه تکفیر دیگر مذاهب دامن زده و در تلاش اند تا آتش اختلاف میان مسلمانان را شعله ور سازند.
5 . گفتمان دانشمندان

نـویـسـنـده پـیـشـنـهـاد مـى کـنـد، انـدیـشـمـنـدان مـذاهـب بـه ویـژه اهـل سـنت ، شیعه ، سلفیه و صوفیه به دور از چشم مردم عادى و دستگاه هاى تبلیغى دور هم جمع شوند و روى دو موضوع اساسى اتفاق نظر کنند:

1. صدور فتوى براى همه مذاهب مبنى بر تحریم تکفیر یکدیگر و هر آن که گواهى دهد: ((لا اله اله اللّه و محمد رسول اللّه )).

2. پـیـرایش منابع همه مذاهب و به دور ریختن تمامى احکام تکفیر نسبت به کسانى که به یگانگى خداوند معتقدند. هدف اصلى از این کار بر چیدن زمینه هاى اختلاف میان امت است . او باور از وحدت ، کارى بیهوده و شاید هم نوعى نفاق به شمار آید.

6 . پرهیز از نسبت دادن کفر

یگانگى خداوند و پیامبرى محمد(ص ) گواهى دهد مسلمان است نه کافر، در واقع به کسى کـافـر مـى گـویـیـم که به آنچه پیامبر(ص ) آورده ایمان نداشته باشد، مانند یهودى و مسیحى ، نه مسلمانان که جملگى به این رکن اساسى اعتقاد دارند.

او بـا تـاکـیـد بر پرهیز از تکفیر دیگر مسلمانان بیان مى دارد از احکام تکفیر، مهدورالدم بـودن کـافـر اسـت . ایـن سخن نویسنده درباره بیان حکم کافر و مشخص نمودن مصداق آن مـانند یهودى و مسیحى سر و صداى زیادى بر پا کرد و موجب شد شمارى از روزنامه هاى مصر بر او خرده بگیرند و او هم ناگزیر شد کتاب را اصلاح و دوباره چاپ کنند.
عنوان کتاب : روابط میان سنى و شیعه 470

نویسنده : دکتر محمد سلیم العوا

تعداد صفحات : 106 صفحه

نوبت چاپ : اول 2007

روابط میان جهان اهل سنت و شیعه از مهم ترین و حساس ترین موضوعات امروز دنیاى اسلام قـلمـداد مـى شود. دکتر محمد سلیم العوا در این کتاب روابط میان این دو مذهب مهم اسلامى را بررسى مى کند. مهم ترین مطالب نویسنده عبارتند از:
1. اعتراف به اختلاف

امروزه که گروهى آتش فتنه را به منظور ایجاد تفرقه در جهان اسلام برافروخته اند، روابـط شـیـعـه و سـنـى بـراى هـر مـسلمانى اهمیت دارد، به ویژه اوضاع حاکم بر عراق و پیروزى هاى حزب اللّه در لبنان .

نـویـسـنـده مـعتقد است که ما نمى توانیم اختلاف میان شیعه و سنى را انکار کنیم ، و این هم کاملا طبیعى است اما اختلاف نباید سبب تفرقه گردد.

او در این کتاب به معرفى شیعه پرداخته و مى گوید منظور از شیعه ، همان شیعه دوازده امـامـى جـعـفـرى ساکن در ایران ، عراق ، لبنان ، سوریه و همه کشورهاى خلیج جعفرى مى گویند که به امام جعفر صادق انتساب دارد، زیرا امام صادق پایه گذار فقه شیعه است و امام ابوحنیفه و مالک نیز از او فقه و علم
2. مشترکات میان شیعه و سنى

دکتر العوا روى نقاط مشترک میان دو فرقه سنى و شیعه تاکید فراوانى دارد و مى نویسد ایمان به خدا، رسالت پیامبر و قرآن کریم مهم ترین نقاط مشترکى است که ما و برادران شیعه را دور هم جمع مى کند.

او مـى گـوید همان گونه که هر مسلمان سنى به آیات قرآن موجود در دست مسلمانان اعتقاد دارد؛ شیعه نیز چنین است . وى با نقل سخنانى از شهرستانى ، امام خمینى ، شیخ مفید و آیت اللّه مـعـرفـت در ایـن زمـینه به دفاع از شیعه مى پردازد. البته او اشاره دارد که بیشتر عـلمـاى سـنـى و مـردم گـمـان مـى کـنند شیعه اعتقاد دارد که قرآن موجود نقصان دارد. همچنین اضـافـه مـى کـنـد، هـمـان گـونـه کـه در احـکـام نـمـاز، روزه ، حـج و... شـیـعـه و اهل سنت نیز چنین اختلافى وجود دارد.
3. برخى باورهاى شیعه

نـویـسـنـده بـه بـرخـى عـقـایـد شـیـعـیـان اشـاره مـى کـنـد کـه اهـل سـنـت آن را قـبول ندارد، مانند انتصاب و عصمت امام . او در این باره مى گوید امامت نزد اهـل سـنـت از مـوضوعات فرعى دین است ، اما هیچ خرده اى بر شیعه نمى توان گرفت که چرا امامت را از اصول دین مى داند و در پایان این بخش درباره امام منتظر حضرت مهدى نیز بحث مى کند.

دربـاره سـَبّ صـحـابـه نـیـز مـى گـویـد، از ایـن روش و اعمال باید پرهیز کرد، زیرا نمى توانیم درباره اتحاد با هم گفتگو کنیم ، در حالى که یـک طـرف بـه یـکـى از صـحـابـه درود بفرستد و دیگرى لعن . او مى نویسد در راستاى هـمـگـرایـى و ایـجاد وحدت تغییراتى در جامعه مسلمانان به چشم مى خورد که مسلمانان مى کوشند تا از این عمل خود دورى جویند.
4. سیاست عامل اصلى اختلاف

دکـتـر العـوا مـعـتـقـد اسـت کـه عـامـل اصـلى شـیـعـه از زمـان صـحـابـه تـاکـنـون مسائل و رخدادهاى سیاسى بویژه در دوران حاضر است .

او مـى نـویسد با رخداد انقلاب اسلامى در منطقه خاورمیانه و اسلامى ، غرب تلاش زیادى مـى کـرد تـا مـانـع گـرایـش قـلوب مـسـلمـانـان بـه انـقـلاب اسـلامـى گـردد. بـه هـمـیـن دلیـل عـراق را عـلیـه ایـران تـحـریـک و وارد یـک جنگ هشت ساله عربى ـ فارسى کرد که گـروهـى بـعـد از آن بـا پـیـروزى هـاى حـزب اللّه در بـرابـر اسـرائیـل ، غرب شمارى از کشورهاى عربى را واداشت تا علیه حزب اللّه و مقاومت موضع بگیرند و یک اختلاف شیعه و سنى را راه انداخت و به آن دامن زد.

دکتر العوا اضافه مى کند، در 58 سال گذشته 11 جنگ در منطقه علیه ملت عرب و مسلمان بـه راه افـتاده است و به نظر ما هدف و ماهیت همه آنها یکى بوده و آن هم تضعیف مسلمانان . آنـگـاه مـى گـوید: وقتى که ما مى بینیم مسئولان آمریکا تهدید مى کنند که جنگ آتى علیه ایران خواهد بود... و بعد مشغول تکفیر و انکار یکدیگر هستیم ؟!!
5 . چیره شده بر اختلافات

در پایان نویسنده تاکید مى کند ما نمى توانیم اختلاف تاریخى و عمیق میان دو فرقه مان یـعنى سنى و شیعه را پنهان کنیم ، بلکه امت اسلامى وظیفه دارد براى چیره شدن بر این اخـتـلافـات بکوشد و نگذارد که اختلافات بر مردم غلبه یافته ، سبب تفرقه گردد. او مى نویسد از اوجب واجبات علماى اسلام این است که براى چیره شدن بر اختلافات و از میان بـرداشـتـن تفرقه تلاش کنند و مردم را همگام خویش سازند، و سرانجام مى پرسد: وقتى کـه دیگران براى زدودن اختلافات خود تلاش مى کنند، آیا ما مسلمانان از آنان عاجزتریم کـه نـتـوانـیـم بـراى هـمـگـرایـى قـدم برداریم ؟ در حالى که ما براى رسیدن به وحدت سزاوارتر و عاقل تریم ...!!
---پاورقى ---

469. عنوان اصلى کتاب: فتنة التکفیر بین الشیعة والوهابیة والصوفیة.

470. عنوان اصلى کتاب: العلاقة بین السنة والشیعة.