قومیت گرایى در کردستان

هـمدیگر زندگى کرده و در مواقع بحران از این مرز و بوم دفاع نموده اند. گرایش عمده اقـوام ایـرانـى ، هـمـواره مـحـافـظـت از تـمـامـیـت ارضـى کـشـور بـوده و هـسـت . بـا ایـن حـال بـعـضـى از افـرادى کـه قدرتى کسب کرده و داعیه رهبرى این اقوام را داشته اند، در بـرهـه هـایـى از تـاریـخ تـحـت تـاءثـیـر عـوامـل داخـلى مـثـل هـمـبـسـتـگـى قـومـى ، احـزاب سـیـاسـى و مـوقـعـیـت جـغـرافـیـایـى و نـیـز عـوامـل خـارجـى ، از جمله حمایت بیگانگان به خصوص قدرتهاى بزرگ غرب و شرق ، از شورش هاى قومى ، شعار واگرایى سرداده اند.

یکى از جریانات قومى که طى دهه هاى گذشته دوبار کشور ایران را دچار بحران نموده جـریـان قـومـى ـ کـُردى اسـت . زمـان ایـجـاد ایـن بـحـران هـا، بـه هـنـگـام انـتـقـال قـدرت بـوده ، یـعـنـى زمـانـى کـه رهـبـران گـروه هـاى کـُرد، دولت مرکزى را در حال ضعف مى دیدند. در این هنگام با تکیه بر مطالبات قومى ، دست به سلاح برده ، با شـعـار خـود مـخـتـارى کـوشـیـده اند از برقرارى حاکمیت دولت مرکزى در منطقه جلوگیرى نمایند.

بـا ایـن حـال حـمـایت بیگانگان و به خصوص امریکا از جریان قومى کردى انکارناپذیر است آمریکا با هدف فشار بر جمهورى اسلامى ایران به صورت همه جانبه ، با کمک هاى مـالى ، آموزش نظامى ، در اختیار قرار دادن سلاح و مهمات و... تحت عنوان رعایت حقوق قوم هـا، از جـریـانـات قـومـى کـردى حـمـایت مى کند به گونه اى که اغلب کمیته هاى مرکزى احزاب کردى ، خود مختارى خود را در وابستگى به غربى ها و به خصوص امریکا تصور مـى کنند غافل از آن که مردم مسلمان کرد به خاطر داشتن سابقه درخشان در اسلام و قرابت بـسـیـار نـزدیـک بـا مـذهـب اکـثـریـت مـلت ایـران و هـمـچـنـیـن بـه سبب آن که کردها از اقوام اصـیـل ایرانى هستند، نخواهند گذاشت احزاب خود فروخته با ادعاى حمایت و نجات بخشى خلق کرد نیات پلید خود را به انجام رسانند.

ایـن مـقـاله جـریـان قـومـى ـ کـردى داخـل ایـران ، در مـقـطـع پـس از انـقلاب اسلامى را مورد بـررسـى قـرار مـى دهـد هـر چـنـد بـه تـنـاسـب بـحث اشاراتى به سابقه این جریان در قبل از انقلاب هم شده است .
1. جریان قومى ـ کردى

تعریف واژه ها: به مجموعه اى از احساسات قومى و آرزوها و اهداف مشترکى گفته مى شود کـه مـردم کـُرد را دور هـم جـمـع نـمـوده و بـا تـکـیـه بـر آن عـنـاصـر، بـه دنبال قبضه قدرت و مستقل فرهنگى سیاسى مى باشند.

هر یک از کلمات تشکیل دهنده این عبارت را مى توان این گونه شرح داد.
1 ـ 1. جریان

جـریـان در اصـطـلاح سـیـاسـى ، بـه مـعناى یک طیف گسترده فکرى ، اعتقادى ، سیاسى و عـقـیـدتـى اسـت . یـک جـریـان مـمـکـن اسـت شـامـل چـنـدیـن گـروه ، حـزب ، جـنـاح و تـشـکـل بـاشـد کـه از نـظـر مـبـانـى فـوق داراى اشـتـراکـاتى باشند و اهداف خاصى را دنـبـال کنند و در مواقع انتخابات ، مبارزات و تحولات سیاسى و اجتماعى یک نقش منسجم و واحد را اجرا نمایند.383
2 ـ 1. قوم

قـوم عـبـارت اسـت از یـک جـمـعـیـت انـسـانـى مـشـخص با یک افسانه اجدادى مشترک ، عناصر فرهنگى ، پیوند با یک سرزمین یا وطن .384

مـشـخـصـه هـاى ایـن تـعـریـف بـه ایـن شـرح مى باشد: جمعیت انسانى مشخص با یک نام از دیـگـران متمایز مى شود تا قابلیت شناسایى پیدا نماید، عقاید و نژاد مشترک و خاطرات تـاریـخـى بـراى یـک قـوم فـوق العـاده مـهـم اسـت ، اجـزاى فـرهـنـگـى مـشـتـرک کـه شامل مذهب و زبان ، آداب و رسوم ، لباس ، غذا و موسیقى مى باشد و حس وابستگى به یک سرزمین به عنوان عامل همبستگى و وحدت منافع از مشخصه هاى قوم مى باشد.385
3 ـ 1. کُردى

کـردهـا یـکـى از شـعـبـه هاى مشهور نژاد آریایى هستند که در ناحیه وسیعى با حد شمالى دامـنـه هـاى جـنـوبـى فـلات ارمـنـسـتـان و حـد جـنـوبـى رود دجـله زنـدگـى مـى کـنـنـد. طـول ایـن نـاحیه از جنوب شرقى به شمال غربى 600 تا 1000 کیلومتر و عرض آن از 120 تـا 400 کـیـلومـتـر بوده و میان چهار کشور ترکیه ، عراق ، ایران و سوریه تقسیم شـده اسـت . کردهاى ساکن ایران هم اکنون در منطقه اى که از زمان سلجوقیان (740 ه‍ . ق ) به نام کردستان نامیده شده است زندگى مى کنند.386
2. مبانى فکرى جریان قومى کردى
1 ـ 2. بحران هویت ناشى از تقسیم کردها

تا قبل از جنگ جهانى اول ، جمعیت کردها در داخل مرزهاى سه کشور ایران ، عثمانى و کردهاى مـسـتـقـر در آن امپراتورى بین سه کشور ترکیه ، عراق و سوریه تقسیم شدند. در پیمان سـور بـیـن مـتـفقین و عثمانى نیز مقرر شده بود که به کردها خود مختارى داده شود که این وعده ها عملى نشد و زمینه را جهت ایجاد شکاف دایمى میان کردها و دولت مرکزى فراهم نمود جـریـان قـومـى ـ کـردى در ایـران در ایـن جـنـگ نمایان نمى شود، در عوض این جریان به شـکـل خـود مـخـتـارى آن هـم از کـردسـتـان عـراق و تـرکـیـه و در اثناى جنگ جهانى دوم وارد کردستان ایران مى گردد.387

کردهاى ایران مردمى مسلمان و ایرانى بوده و به ریشه هاى تاریخى و فرهنگ و مفاخر ملى کـشـور عـشـق مى ورزند و اشتراکشان با فرهنگ غالب مردم ایران بسیار بیشتر از اشتراک آنـان بـا سـایـر فـرهـنـگ هـاسـت . بـا ایـن حـال مـتـاءسـفـانـه یـک سـرى عوامل سیاسى ـ اجتماعى که بیشتر ماهیت خارجى دارد باعث شده که شعار خود مختارى خواهى و داشـتـن یـک هویت مستقل فرهنگى ـ سیاسى توسط عده اى از رهبران احزاب ، که در مسلمان بـودن و در وطـن دوسـتـى و حـتـى طـرفـدارى از کـردهـا و قـوم کـرد، اشـکـال جـدّى در افکارشان وجود دارد، سر داده شود، اما کارهاى فرهنگى و اجتماعى بسیار ارزشـمـنـدى کـه بـعـد از انـقلاب اسلامى در کردستان انجام گرفته ، بى اساس و دروغ بـودن شـعـارهاى این گروهک هاى وابسته به دشمنان ایران و کرد، را براى همگان برملا ساخته است .
2 ـ 2. درخواست خودمختارى با تکیه بر بیگانگان

کردها در قالب ایلات و طوایف زندگى مى کنند و به همین جهت رهبران قومى در برانگیختن احساسات قوم گرایانه نقش مؤ ثرى دارند. شواهد و اسناد تاریخى نشان مى دهد طى دهه هـاى گـذشته مدعیان رهبرى بر کردها، وابسته به بیگانگان بوده و طبق نظر و توصیه آنها عمل مى کرده اند.

وابـسـتـگـى قـاضـى مـحمد به شوروى سابق و حمایت نظامى ـ اقتصادى و تبلیغاتى این کـشـور از او در بـحـران کـردسـتـان در سـال 1324 غـیـر قـابـل انـکار است . اسناد محرمانه ساواک نشان مى دهد عزالدین حسینى امام جمعه مهاباد که هـمـه گـروه هـاى شـورشـگـر در کردستان سعى مى کردند او را به عنوان رهبر کردستان مـعـرفـى نـمـایـند، عبدالرحمان قاسملو رهبر معدوم حزب منحله دمکرات ، عبدالله مهتدى رهبر کـومـله ، جـلال حـسـیـنـى رهـبـر خبات ، شیخ عثمان نقشبندى رهبر سپاه زرگارى که طى دهه اول انـقـلاب کـردسـتـان ایـران را بـه در ارتـبـاط کامل بودند.388 همچنین رحمان حاجى احمدى سرکرده پژاک نیز تابعیت آلمانى دارد و اعلام کرده که دستگاه امنیتى آلمان از فعالیت هاى او با خبر است .389

رهـبـران جـدیـد احـزاب غـیـر قـانـونى نیز به وابستگى خود به بیگانگان به خصوص ‍ امـریـکـا افـتـخـار مـى کـنـنـد بـه گـونـه اى کـه مـصـطـفـى هـجـرى دبـیـرکـل حـزب مـنـحـله دمـکـرات در مـصـاحـبه با روزنامه الشرق الاوسط اعلام مى کند که امیدواریم که با کمک آمریکایى ها به حقوق کردها دست پیدا کنیم و تغییر رژیم در اولویت کارى ماست .390

رئیـس پـژاک کـه در آمـریـکـا بـه سـر مـى بـرد، اعـلام کـرده بـا ایـن سـلاح هـا قـادر به سـرنـگونى رژیم نیستیم . حاجى احمدى اعلام کرد از هر گونه کمک مالى و نظامى خارجى بـه خـصـوص آمـریـکـا کـه مـسـیر رسیدن به دموکراسى واقعى در ایران را سرعت بخشد استقبال مى کنیم .391
3 ـ 2. موقعیت مناسب جغرافیایى و احساس محرومیت

واقـع شـدن کـردسـتـان در موقعیت مناسب جغرافیایى باعث گردیده مردم آن منطقه درخواست هـاى قـومـى خـود را افزایش دهند. ویژگى هاى جغرافیایى و طبیعى کردستان نیز به این موضوع کمک کرده است .

برخى از این ویژگى ها به قرار زیر هستند:

1. استقرار در حاشیه مرز، که به علت بُعد مسافت مانع از دسترسى سریع قواى نظامى دولت مرکزى به این مناطق مى شود و امکان تحرکات گروه هاى قومى را بیشتر فراهم مى کند.

2. وجـود جـمـعـیـتـى از هـم تـبـاران فـرهـنگى و خونى در آن سوى مرزها به لحاظ آئینى ، زبانى ، فرهنگى و نژادى .

3. مـوقـعـیـت مناسب زمین از لحاظ ناهموارى ها، کوه ها، رودها و... که این ویژگى نیز نوعى امنیّت بدیشان بخشیده و دسترسى آسان را به آنها با دشوارى روبرو ساخته است .

4. توزیع ناعادلانه امکانات و فرصت هاى شغلى در مناطق مرزى که اغلب از فقیرترین و آسـیـب پذیرترین اقشار کشور مى باشند. نبود امکانات مناسب و کافى ، این زمینه فکرى را براى آنها به وجود آورده که دولت مرکزى به فکر آنها نمى باشد.

5 . احساس عدم مشارکت سیاسى در مدیریت هاى جامعه 392
3. عوامل موثر در دامن زدن به قومیت گرایى کرد
1 ـ 3. دشمنان خارجى

در تـمـام بـحـران هـایـى که از ابتدا در کردستان بوجود آمده نقش بیگانگان در تحرکات قـومـى آشـکـار و نـمـایـان اسـت . بـه گونه اى که مى توان ادعا نمود که تفرقه افکنى قـومـى مـهـم تـریـن راهـبـرد اصـلى دشـمـنـان ایـران بـوده و هـسـت . تـشکیل سازمان ملل متحد و رسمیّت دادن به کشورها باعث شد قدرت هاى بزرگ به سراغ گروه ها و اقلیت هاى قومى بروند و با برانگیختن آنها، زمینه شورش و ناآرامى را فراهم نـمـایـنـد و از ایـن طـریـق بـتـوانـند دولت مورد نظر خود را در آن کشورها روى کار آورند. سـیـاسـت قـدرت هـاى بزرگ جنگ در خانه دیگران و صلح در خانه خودى است و گلوله این جـنگ ایجاد اختلافات مذهبى ، قبیله اى و قومى است که در قالب مفاهیمى همچون حقوق بشر، حـق تعیین سرنوشت ، اقدام مداخله جویانه بشر دوستانه در امور داخلى و... تبلور پیدا مى کند.
1 ـ 1 ـ 3. نقش شوروى (سابق ) در بحران کردستان

بـا شـروع جـنـگ جـهـانـى دوم در سـال 1320، قـواى حـکـومـت شـوروى (سـابـق )، شـمـال ایـران و از جـمـله کـردسـتـان را بـه اشـغـال خـود در آوردنـد. در دوران پـنـج ساله اشـغـال ایران حزب دمکرات کردستان به رهبرى قاضى محمد و تحت حمایت مستقیم شوروى ها شکل گرفت و اعلام خود مختارى نمود. شوروى ها در نظر داشتند آذربایجان و کردستان ایـران را بـه صـورت رسـمـى بـه خـاک خـود منضم نمایند. پس از توافق قوام با دولت شـوروى مـبـنـى بر خروج قواى شوروى از خاک ایران ، ارتش ایران بدون درگیرى وارد مهاباد شد و قاضى محمد و همدستان او را اعدام نمود و کردستان آرام شد. جالب است که در مدت 30 سال حکومت پهلوى دوم به دلیل وابستگى رژیم به قدرت هاى بزرگ هیچ مساله خاصى در کردستان اتفاق نیفتاد.393
2 ـ 1 ـ 3. نقش آمریکا در بحران قومى کردستان

بـحـران قـومـى کـه بـلافـاصله بعد از پیروزى انقلاب در کردستان اتفاق افتاد، نتیجه آشـکـار مـداخـله بـیـگـانـگـان و در راءس آنـهـا آمـریـکـا بـود. اسـنـاد لانـه جـاسـوسـى در سـال 58 حـکـایـت از آن دارد کـه آمریکایى ها امیدوار بودند که اگر کردها و سایر گروه هـاى قـومـى با همدیگر متحد شوند و همکارى نمایند، مى توانند دولت جمهورى اسلامى را سرنگون سازند.

را براى آمریکا داشته باشد. براى رسیدن به چنین هدفى ، از احساسات ناسیونالیستى کـردى ، اخـتـلافـات مـذهـبى ، فقر فرهنگى و شخصیت هاى وابسته سوء استفاده کرده ، با کمک هاى نظامى ، مالى و... در صدد بودند که حکومت نوپاى اسلامى را تجزیه کنند394

در راسـتـاى عـملیاتى کردن طرح هاى تجزیه ایران ، و به شکست کشیدن انقلاب اسلامى در همان ماههاى نخست تشکیل نظام جمهورى اسلامى ، حزب دمکرات کردستان ایران میلیون ها دلار کمک از پیمان ناتو دریافت نمود. بى جهت نبود که حضرت امام (ره ) در تاریخ 29 / 5 / 58 در پیامى به مردم کردستان فرمودند که حزب دمکرات کردستان وابستگى مستقیم با آمریکا و صهیونیزم دارد.395

آمـریـکـا پس از انقلاب به صورت مستمر در تحریک تمام قومیت هاى ایرانى براى فشار بـه مـسـئولیـن کـشـورمـان دسـت داشـته است برخى از شواهد آشکار این مداخلات به شرح ذیل مى باشد.

1. قـرار گـرفـتـن بـخـشـى از کـمـک هـاى اختصاص یافته از 85 میلیون دلار براى ایجاد آشوب و ناآرامى در اختیار عناصر حزب دمکرات و کومله گذاشته شد.

2. اظـهـار نظر دبیرکل منحله حزب منحله دمکرات مبنى بر اینکه ما با هفت تن از احزاب قرار است با مسؤ لان آمریکایى دیدار داشته باشیم .396

3. یکى از اعضاى گروهک پژاک اعلام کرد که گروه وى با نیروهاى آمریکایى ارتباطات دیـپـلمـاتـیـک دارد. سـرکـرده پـژاک در مـصـاحـبـه بـا شـبـکـه تـلویـزیـون آلمـان گـفـت ژنـرال هـاى آمـریـکایى از اردوگاه ما بازدید و موافقت خود را با برنامه هاى گروه اعلام نموده اند.397
3 ـ 1 ـ 3. نقش عراق در بحران کردستان

یـکى دیگر از عوامل بحران در کردستان ایران ، کشور عراق بوده و هست حاکمان این کشور طـى سـه دهـه گـذشته همواره به شیوه هاى زیر از گروه هاى قومى ـ کردى حمایت نموده اند:

1. مـقـر هـمـه گـروه هـایـى کـه شـعار خود مختارى کردستان را مى دهند اعم از بومى و غیر بومى در عراق بوده و هست .

2. خروج و ورود کلیه گروه هاى قومى کردى و رهبران آنها از طریق خاک عراق صورت مى پـذیـرد بـه گـونـه اى کـه عـراق بـه پـایـگـاه بـزرگ تـروریـسـت هـاى مـنـطـقـه تـبـدیل گشته 3. احزاب کردى حاکم بر کردستان عراق ، على رغم نیاز شدید اقتصادى و سیاسى و کمک هاى بى اندازه ایران همواره از گروه هاى تروریستى کردى مخالف ایران حـمایت کرده و مى کنند که این یک همکارى دوگانه ، متناقض و منافقانه است به گونه اى کـه مسعود بارزانى رهبر حزب دمکرات کردستان عراق بارها اعلام نموده ما به طور قاطع بـا سـیـاست ایران در کردستان ایران موافق نیستیم و در خصوص کردها در ایران تبعیض ‍ است و آنها از حقوق خود محرومند.398

4. بـا تـوجـه بـه سـاختار سیاسى عراق پس از سرنگونى حزب بعث و شرکت کردها در حـاکـمـیـت ، رؤ سـاى احـزاب کـردى عـراق در مـصـاحـبـه هـاى خـود نـه تـنـهـا از استقلال کردستان عراق که از استقلال کردهاى همسایه و در نهایت امت واحد، کردى سخن به میان مى آورند و با دامن زدن مستمر به مسائل مرتبط با اکراد و پرچم دارى از حقوق کردى و حمایت سیاسى ـ تبلیغاتى ، اطلاعاتى و نظامى از کردهاى دیگر کشورها سعى مى کنند نـقـش هـماهنگ کننده بین اکراد منطقه و آمریکا و دولت هاى همسایه و کردهاى مخالف را بازى کنند.399
2 ـ 3. نقش گروه هاى داخلى در بحران هاى قومى کردستان

بـا فـروپاشى رژیم پهلوى و پیروزى انقلاب اسلامى و با این فکر که قدرت مرکزى در کـشـور ضـعـیـف است ، احزاب کُردى فرصت را مناسب دیده ، خواسته هاى خود را که همان خـود مـخـتـارى بـود مـطـرح نـمـودند. این احزاب و جریان هاى سیاسى نظامى به دو دسته بومى و غیر بومى تقسیم مى شوند.
1 ـ 2 ـ 3. احزاب و گروه هاى بومى

الف . حـزب دمـوکـرات : بـا سـابـقـه تـریـن و بـزرگ تـریـن جریان قومى کردى حزب دمـوکـرات کـردسـتـان اسـت کـه در سـراسـر عـمـرش از ابـتـدا تـاکـنون جز وابستگى به بـیگانگان و خیانت به هموطنان و کشتار جوانان این مرز و بوم ، مطلب دیگرى در پرونده خود ندارد!

ایـن حـزب در سـال 1323 و بـا پـیـشـنـهـاد شـوروى هـا اعـلام مـوجـودیـت نـمـود و در سـال 1324 قـاضـى محمد به عنوان دبیر حزب و در حالى که لباس نظامى روسى به تـن داشـت جـمـهـورى کـردسـتـان را اعـلام کـرد. جـمـهـورى اى کـه در زمـان اشـغـال شـکـل گـرفته بود با خروج اشغالگران از هم پاشید. نتیجه این وابستگى به بیگانگان قتل و کشتار و فقر و بدبختى مردم کردستان بود.400

پـرداخـت . ولى ایـن بـار زیـر نـظـر آمـریکا و تحت عنوان خودمختارى براى کردستان به رهـبـرى عبدالرحمان قاسملو به پادگان ها حمله برد و آنها را خلع سلاح کرد و کردستان ایـران را بـراى مـدتـى طـولانـى بـه یـک مـنـطـقـه بـحـرانـى تبدیل کرد.

بـسـیـارى از محققان ، شورش کردستان ایران را از جمله شورش هاى طولانى و منحصر به فـرد قـرن بـیـسـتـم مـى دانـنـد؛ زیـرا ایـن شـورش یـک دهـه طـول کـشـیـد و از شـهـرهـا شـروع و بـه مـناطق روستایى کشیده شد و در آن نیروهاى نظام برخلاف رویه هاى مرسومِ مقابله با شورش هاى شهرى و روستایى ، تمام تلاش خود را به کار بستند که آسیبى به مردم و اماکن مسکونى نرسد.401

حـمـله بـه پـادگـان هـاى نـظـامى ، کمین و کاشتن مین در سر راه نیروهاى نظامى ، ترور و ارعـاب افـراد بـومـى و غـیـر بومى ، مصادره و به آتش کشیدن امکانات دولتى و گرفتن مـالیـات از مـردم و... از جـمـله اقـدامـات حـزب دمـکـرات بـود. بـه دلیل همین جنایت ها حضرت امام خمینى (ره ) در پیامى به مردم کردستان فرمودند:

حـزب دمـکـرات کـردسـتـان وابـسـتـگـى مـسـتـقـیم با آمریکا و صهیونیزم دارد. حزب دمکرات کـردسـتـان غـیر رسمى و غیر قانونى اعلام شد چون حزب شیطان است . باید تمام اهالى کـردسـتـان بـه وظـیـفـه شـرعـیـه عـمـل و جـوانـان خـود را از عـضـویـت در ایـن حـزب منحل ممنوع نمایند.402

جـنـایـات حـزب دمکرات در اوایل انقلاب به حدى وحشتناک بود که قلب امام را به درد آورد به گونه اى که در عرض یک هفته یعنى از 27 / 5 / 58 تا 2 / 6 / 58 حضرت امام پنج حـکـم ، پـنـج پـیـام ، دو سخنرانى و چندین نامه به مراجع درباره حوادث کردستان صادر نمودند که چنین اتفاقاتى در زندگى ایشان بسیار کم است و نشان از اهمیت موضوع دارد.

پس از مهار دمکرات ها توسط نیروهاى نظامى و انتظامى و ایجاد امنیت نسبى ، اعضاى حزب دمـکـرات بـه اجـبـار در عـراق مـسـتـقـر شـدنـد. قـاسـمـلو دبـیـر کـل حـزب دمـکـرات در سـال 1368 در ویـن و پـس از او صـادق شـرفـکـنـدى در سـال 1371 در آلمـان بـه قـتـل رسـیـدنـد. پـس از آن بـه دلیـل اخـتـلافـات شـدیـد درون گـروهـى ، مـسـائل عـشـیرتى ، قدرت طلبى رهبران ، بى عـلاقـگـى مـردم بـه حـزب ، وجـود تـضـاد فکرى در سطح رهبران ، عدم همخوانى کادرهاى قـدیـمـى بـا دبیرکل هاى جدید و سرانجام محدود شدن فعالیت نظامى ، حزب دمکرات دچار انـشـعـاب هـاى مـتـعـدد گـردیـد کـه آخـریـن نـوع از ایـن انـشـعـابـات در سال 85 بوده است .

حـسـن زاده کـه کـادرهـاى بـا سـابـقـه و قدیمى را به همراه دارد و جناح مصطفى هجرى که نیروهاى جوان با تفکرات نظامى همراه او هستند.

ب . کـومـله (کـومـه له ): یـکـى دیـگـر از گـروه هـایى که در بحران قومى کردستان نقش بسزایى داشت ، حزب (سازمان ) زحمتکشان کردستان معروف به کومله (کومه له ) بود که قـبـل از انـقلاب در یک گروه روشنفکرى شکل گرفت ، امّا بعد از انقلاب با شعار دفاع از دهـقـانان اعلام موجودیت کرد و تحت عنوان خودمختارى در کردستان ، مشى مقابله مسلحانه با نـظـام جـمـهـورى اسـلامـى را پیش گرفت . این گروه با حمایت رژیم بعثى عراق و سلاح هایى که از پادگان منطقه غارت کرده بود، جنایت هاى بى شمارى در منطقه انجام داد.

در حـقـیـقـت بـنـیـان گـذاران کـومـله از اعـضـاى سـاواک ، فـئودال ها و یا سایر وابستگان رژیم پهلوى بودند و به همین علت آلت دست بیگانگان قـرار گـرفـتـنـد. دبـیـرکـل کومله صلاح الدین مهتدى مى باشد. اعضاى کومله هم اکنون در کـردسـتـان عـراق مـسـتـقـر هـسـتـنـد و گـاهى به صورت ایذایى حرکاتى از خود نشان مى دهند.403

گـروه هـا و اشـخـاص بـا نـفـوذ دیـگـرى نـیـز در کـردسـتـان حـضـور داشـتـنـد کـه بـه دنـبـال خـود مـخـتـارى بـودند یکى از این اشخاص که خود را رهبر روحانى کردها مى دانست عـزالدیـن حـسـینى بود. او مى گفت اگر جبرئیل از آسمان بیاید و قوانینى بیاورد که خود مـختارى کردستان در آن نباشد آن را نمى پذیریم ! اسناد وابستگى وى به رژیم منحوس پهلوى و بعث عراق در کتاب هاى بسیارى درج شده است .404

از گـروه هـاى دیـگـرى کـه در بـحـران قـومـى کـردسـتـان در اوایـل انقلاب نقش داشتند مى توان به صوفیان نقشبندى اشاره نمود. شیخ عثمان نقشبندى و پـسـرانـش کـه از فـئودال هـاى مـنطقه بوده و وابستگى بسیارى به ساواک ، حزب بعث عراق و انگلیسى ها داشتند و در عین حال از یک وجهه سیاسى و مذهبى در میان مناطق کردنشین بـرخـوردار بـودنـد تـوانـسـتـنـد، نـزدیـک بـه یـک دهـه انـرژى و تـوان نـظام را به خود مشغول کنند.405

ایـن حـزب هاى خرده پا هم اکنون وجود خارجى ندارند و رهبران آنها نیز در کشورهاى دیگر سکنى گزیده اند.

ج . پـژاک : بـه دنـبـال نـاکـامـى احزاب دموکرات ، کومله که روزگارى ادعاهاى بزرگى بـراى خـلق کـرد داشـتـنـد و سـرانـجـام پـس از نـاکـامـى در انـجـام مـاءمـوریـت بـه دلیـل پـاسـخ منفى مردم ، به اسلامى گروهک جدیدى به نام حزب حیات آزاد کردستان یا پـژاک را بـه صـحنه آورد. پژاک به واقع شاخه ایرانى و بومى شده پ .پ .ک یا همان حزب کارگران کردستان ترکیه مى باشد که هم زمان با دخالت نظامى آمریکا در عراق و به هم خوردن معادلات منطقه اى تشکیل شد.

پـس از دسـتـگـیـرى عـبـدالله اوجـالان ، هـشـتـمـین کنکره پ . پ . ک در تاریخ 16 / 1 / 81 برگزار گردید و نام پ . پ . ک به کاوک تغییر یافت و تصمیم گرفته شد که حزب در کشورهاى ترکیه ، عراق ، ایران و سوریه شعباتى داشته باشد.

در کـنـگـره نـهم پ . پ . ک در تاریخ 4 / 8 / 82 در محلى به نام قرارگاه هارون در خاک عراق و با حضور تعدادى از افراد آمریکایى و انگلیسى حزب حیات آزاد کردستان معروف بـه پـژاک تـشـکـیـل شـد و مـقـرر گـردیـد حـوزه فـعـالیـت آن ، ایـران و عـنـاصـر تـشـکـیل دهنده آن از مناطق کردنشین باشند. اهداف پژاک به واقع همان اهداف حزب دموکرات کـردسـتـان ، یـعنى سرنگونى نظام جمهورى اسلامى از طریق فعالیت هاى مسلحانه است . تـعدادى از افراد حزب هم همان نیروهاى حزب دموکرات هستند که به پژاک پیوسته اند و بـقیه اهل ترکیه و سوریه هستند. افسران اسرائیلى افراد گروه را آموزش مى دهند و سیا و مـوسـاد هـم از آنـها حمایت مى کنند. گرایشات اعضاى پژاک کمونیستى است و مراسم هاى آنها رنگ و بوى مذهبى ندارد.406

دبـیـر کـل پـژاک فـردى بـه نـام رحـمان حاجى احمدى است که از عناصر با سابقه و رده بـالاى حـزب دمـوکـرات بـوده و مسئولیت هاى بزرگى در حزب داشته است . پس از شکست حـزب دمـوکـرات سـال هـا در اروپـا سـاکـن بـوده و در سـال هـاى اخـیـر بـا ماءموریتى که از طرف استکبار به وى داده شده به منطقه بازگشته اسـت . وى هـرگونه سازش با نظام جمهورى اسلامى را مردود شمرده ، خواهان سرنگونى آن مى باشد. گروه تحت امر او به دلیل استقرار در کردستان و موقعیت خاص جغرافیایى بـراى مـردم و صـادر کـنـنـدگـانِ اجـنـاس صـادراتـى بـه عـراق ایـجـاد مـشـکـل نـمـوده و از آنـهـا عـوارض مـى گـیرد. اعضاى این گروه متاسفانه گاه به گاه به صورت مسلحانه عملیات ایذایى در کشور انجام داده و تعدادى را شهید و مجروح مى نمایند و بلافاصله به خاک عراق مى گریزند.407

تـفـاوت پـژاک با گروه هایى مثل دموکرات و کومله در آن است که بسیارى از افراد پژاک ایـرانى نیستند، پژاک شاخه ((ایرانى کنکره خلق کردستان )) است که آمریکا آن را براى اکـثـر رؤ سـاى مـقـرهـاى پـژاک تـبـعـه تـرکـیـه و سـوریـه مـى بـاشـنـد. دبـیـر کل پژاک نیز برابر ساختار سازمانى عضو شوراى پ .پ .ک مى باشد.408

عـثـمـان اوجـالان بـرادر عبدالله اوجالان رئیس زندانى کردهاى شورشى ترکیه مى گوید اسـرائیـل بـه پـژاک کـمک مى کند. وى در مصاحبه با روزنامه الشرق الاوسط گفت پژاک بخشى از حزب کارگران کردستان است که به همراه پ .پ .ک و با سلاح هاى آمریکایى به شورش علیه کشورهاى منطقه مشغولند.409

دلایـلى کـه پـژاک تـوانـسـتـه اسـت در کـردسـتـان جـاى پـا پـیـدا کـنـد و بـراى نـظـام مشکل ایجاد کند موارد زیر است :

1. عدم پویایى احزاب دمکرات و کومله و اردوگاه نشینى آنها؛

2. اسـتـفاده پژاک از جوانان و زنان به گونه اى که نزدیک به نیمى از نیروهاى پژاک را زنان تشکیل مى دهند؛

3. حـضـور مـسـتـقـیـم آمـریـکـا در مـنـطـقـه و دفـاع هـمـه جـانـبـه از پـژاک ؛ بـه ایـن شکل که براى آنها سپر حفاظتى امنیتى تشکیل داده ، اخبار آنها را به صورت گسترده پخش مـى نـمـاید، و با وجود این که همه اقدامات پژاک تروریستى است ، این گروه را در لیست سـازمـان هاى تروریستى قرار نداده است و ژنرال ها و کارشناسان آمریکایى به صورت مـرتـب از مـقـرهـاى گـروه بـازدیـد نـمـوده و رهـنـمـودهـاى لازم را بـه آنـهـا مـى دهـنـد. ایـن عوامل باعث شده که آنها بتوانند در کوتاه مدت ضربه هایى به نظام وارد کنند.410

بـا این حال مى توان پیش بینى نمود که عمر این گروهک چندان طولانى نخواهد بود، چرا کـه اولا اعـضـاى ایـن گـروه نـیـروهـاى کـرد ایـرانـى نـیـسـتـنـد و بـه فـرض مـحـال در صـورت پـیـروزى چـطـور مـى تـوانـد در کـردسـتـان خـود مـخـتـارى تـشـکـیل دهد؟! این سوال آن قدر مهم است که حاجى احمدى سرکرده این گروه گفته امیدوارم کـه در کـنگره بعدى بتوانیم براى این سوال جوابى پیدا کنیم . ثانیا در صورت خروج آمـریکا از منطقه ، این گروهک به سرعت از هم مى پاشد، زیرا سپر حفاظتى خود را از دست مى دهد. و سرانجام معضل دیگرى که پژاک با آن دست و پنجه نرم مى کند، رابطه نامعلوم بـا حزب مادر و رفتار نادمکراتیک پ .پ .ک با پژاک و پژاک با اعضاى خود است و معلوم نـیـسـت کـه چـگـونه این افراد خشن آن هم با سلاح و ترور مى توانند رفتار دمکراتیک با مردم کردستان داشته باشند!411

بـعـد از پـیـروزى انقلاب گروه ها و احزاب غیر بومى با شعار احقاق حقوق مردم کرد به کـردسـتان رفتند و به مطالبات قومى دامن زدند از جمله این گروه ها مى توان از سازمان مـنـافـقـیـن ، چـریـک هاى فدایى خلق ، پیکار و سلطنت طلبها نام برد. شعار بعضى از این گـروه هـا مـثـل مـنـافـقـیـن بـه مـراتـب داغ تـر از دمـکـرات هـا بـود بـه گـونـه اى کـه در سال 63 که حزب دمکرات سیاست مذاکره با دولت مرکزى را مطرح کرد آنها مخالفت نموده و بـر مـبـارزه مـسـلحـانـه اصـرار مـى کـردنـد بـه گـونـه اى کـه در سال 1367 حزب دمکرات را به انشعاب کشاندند.412

در مـوقـعـیـت کـنـونـى نـیـز احـزابى مثل سازمان مجاهدین انقلاب اسلامى و حزب مشارکت به بهانه حقوق مردم کرد و به واقع براى رسیدن به قدرت به مطالبات قومى کُردها دامن مـى زنند. این گونه اقدامات که با مطالبات قومى با همدیگر منطبق شود آینده پیچیده و پرچالشى را پیش روى نظام قرار مى دهد به ویژه آن که آمریکا نیز از همه این گروهها اعم از بومى و غیر بومى حمایت مى کند.413
4. نقد و بررسى عملکرد جریان قومى ـ کردى

بـا نـگـاهـى اجـمـالى بـه عـملکرد جریان قومى کردى در مى یابیم که این جریان در همه دوران هـا مـسـیـرى را پـیـموده که نه تنها نتوانسته خواسته هاى مردم کرد را تحقق بخشد، بـلکـه بـرعـکـس بـا طـرح درخـواسـت هاى غیر منطقى بحران سازى نموده است . نتیجه این بـحـران هـزاران شـهـیـد و مـجـروح و صـرف سـرمایه هاى فراوان انسانى و مالى بوده و ضـربـه هـاى روحـى و روانـى فـراوانـى بـه مـردم کـرد وارد شـده کـه بـه زودى قـابـل جـبـران نـمـى بـاشـد. دلایلى که این جریان نتوانسته در هیچ دوره اى به پیروزى برسد عبارتند از:
1 ـ 4. وابستگى به قدرت هاى بزرگ

جـریـان قـومـى کـردى از ابـتـدا وابـسـتـه بـه بـیـگـانـگـان بـوده و هـسـت . در بـحـران اول کردستان در سال 1324 شوروى ها همه کاره بودند تا حدّى که به محض ترک ایران و قـطـع حـمـایت آنها در اندک زمانى ، آن هم بدون مقاومت بحران مهار شد در بحران دوم که بـعـد از انقلاب روى داد گروه هاى قومى همگى تحت نظر آمریکا قرار گرفتند و خواسته هاى او را پیاده مى کردند، خواسته هایى که با خواسته هاى مردم کرد فرق اساسى داشت .

مـقـر همه گروه هاى قومى کردى در عراق و ترکیه است و در این کشورها آموزش ‍ مى بینند طـبـیـعـى اسـت خـواست گروه هایى تا این حد وابسته نمى تواند با خواست مردم کرد یکى باشد.
3 ـ 4. وابستگى رهبران

تـمـامـى رهـبـران گـروه هاى قومى ـ کردى وابسته به آمریکا، آلمان ، روسیه ، حزب بعث عراق ، رژیم پهلوى و عضو ساواک بوده اند. بعضى از آنها تابعیت کشورهاى بیگانه را داشته و دارند و آزادانه به آن کشورها رفت و آمد مى کنند. چنین رهبرانى چگونه مى توانند منجى قوم کرد باشند؟
4 ـ 4. مشخص نبودنِ اهداف

اهـداف جـریـان قـومـى ـ کـردى بـه درسـتى مشخص نیست . گاهى صحبت از ایجاد کردستان بـزرگ مى کنند که این کار به دلیل پخش کردها در چهار کشور بیشتر یک امر ذهنى است . گـاهـى بـحث خود مختارى را مطرح مى کنند که از نظر حقوقى حد و مرز آن مشخص نیست ، و بعضى مواقع نیز شعار سرنگونى نظام جمهورى اسلامى را سر مى دهند که هر عاقلى مى داند اینها خیالى بیش نیست .
5 ـ 4. در پیش گرفتن شیوه نادرست

در دنـیـاى امـروز احـقـاق حـقـوق اقـلیـت هـا از طـریـق روشـهـاى مـسالمت جویانه و به روش ‍ انـتـخـابـات امـکـان مـى پـذیـرد، در حـالى کـه جـریـان قـومـى ـ کـردى بـا توسل به بیگانه ، آن هم به صورت مسلحانه و به روشى غیر مردمى به ظاهر در پى احـقـاق حـق و حـقـوق کـردهـا هـسـتـند که شکست چنین روشهایى از ابتدا مشخص است ، اگر چه تـاکـنـون بر همگان مسلّم گشته که این افراد آلت دست بیگانه هرگز در پى حقوق مردم مـسـلمـان کـرد نـیـسـتند، و بهترین و عملى ترین راه رسیدن به حقوق مردم کرد، همکارى با دولت جمهورى اسلامى است .

6 ـ 4. پاى بند نبودن رهبران به باورهاى دینى و ملّى

رؤ سـا و اعـضـاى احـزاب جـریان قومى کردى به مکتب هاى الحادى و انحرافى و التقاطى گرایش دارند و هیچ اعتقادى به دین و ارزشها و هویت و تاریخ کردى ندارند در حالى که کـردها مردمى مسلمان هستند و تقید و التزام عملى آنها به احکام دینى و شریعت نبوى زبان زد مسلمانان است طبیعى است که مردمى با این عقاید و باورهاى دینى استوار، فریب عده اى لاابالى و لاقید و بى توجه به ارزشهاى دینى را نمى خورد.

کـردنـشـیـن اسـتـان آذربـایـجـان غـربـى انـجـام گـرفـتـه و یـا در حـال انـجـام گـرفـتـن اسـت . بسیارى از جوانان غیور و متدیّن کرد در دانشگاه هاى سراسر کـشـور پـذیـرفـتـه شـده و در کـنـار دیگر اقشار و اقوام ایرانى شیعه و حتى غیر مسلمان مـشـغـول تـحـصـیـل هـسـتـنـد. هـمـچـنـیـن در ادارات یـا کـارخـانـجـات مـشـغـول بـه کار شده اند. گرچه بر عهده دولت است که به نابسامانیهاى باقیمانده در ایـن اسـتـان بـیشتر توجه نماید و بدین ترتیب عملا دست باقیمانده گروهک هاى دروغین ، وطـن فـروش و مـلحـد را از خـاکِ گـلرنگ کردستان ، که در هر منطقه اش خون جوانان عزیز بسیارى ریخته شده ، کوتاه نماید.
پى نوشتها:

383. جـریـان شـناسى 2، نیروى مقاومت بسیج سپاه ، تهران ، نشر آموزش نیروى مقاومت ، 1384، ص 34.

384. بـصـیـرت شـناسى ، معاونت سیاسى نمایندگى ولى فقیه در نمسا، تهران ، نشر سازمان بسیج فرهنگیان ، 1386، ص 56.

385. فصلنامه مطالعات سیاسى روز، ش 22، زمستان 85، ص 101 ـ 102.

386. قومیت ها و نقش آنان ، مجتبى مقصودى ، تهران ، مرکز اسناد انقلاب اسلامى ، 1382، ص 53.

387. کـردسـتـان عـلل تـداوم بـحـران آن پـس از انقلاب اسلامى ، حمیدرضا جلائى پور، تهران ، مؤ سسه چاپ و انتشارات وزارت خارجه ، 1372، ص 51 .

388. فـصـلنـامه علمى تحقیقى عملیات روانى ، ش 12، تهران ، نشر معاونت ستاد مشترک سپاه ، 1385، ص 25.

389. صبح صادق ، ش 324، 7 / 8 / 86 ، ص 2.

390. فصلنامه مطالعات سیاسى روز، ش 20، تابستان 85، ص 16.

391. سایت آفتاب ، 21 مرداد 1386.

392. قومیت ها و نقش آنان ، مقصودى ، ص 30 و فصلنامه روز، ش 20، ص 15.

393. کردستان ، علل تداوم ... ، جلائى پور، ص 50 ـ 58 .

394. کـردسـتـان ، امـپـریـالیـسـم و گروه هاى وابسته ، دفتر سیاسى سپاه پاسداران ، تهران ، مهرماه 1358، ص 9.

395. صحیفه امام ، ج 9، ص 315.

396. فصلنامه روز، شماره 20، ص 20.

397. صبح صادق ، ش 324، 7 / 8 / 86 ، ص 2.

398. روزنامه جمهورى اسلامى ، 14/8/86، ش 8192، ص 6.

399. همان .

400. انقلاب اسلامى و کردستان ، على بهجت ، بى نا، بى تا، ص 86 ـ 83.

401. فصلنامه عملیات روانى ، شماره 12، ص 15.

402. صحیفه امام ، ج 9، ص 311.

403. پیشین ، جلائى پور، ص 69 .

404. پیشین ، بهجت ، ص 180.

405. فصلنامه روز، ش 25، ص 115 ـ 114.

406. سایت یوتیوپا، 8/8/1386.

407. کیهان ، 30/5/84، (از اینترنت گرفته شده صفحه و شماره مشخص نیست )

408. اخـبار روزانه سپاه ، به نقل از پایگاه اینترنتى روزنامه نیویورک تایمز، شماره 2330.

409. جمهورى اسلامى ، 3/9/86، شماره 8207، ص 2.

410. مـوقـعیت کنونى پژاک و چالش هاى رودرروى آن ، محمد نزهت زاده ، سیاست رنسانس ، 2 / 10 / 2007، ص 2 ـ 1.

411. همان .

412. قومیت و قوم گرایى در ایران ، حمید احمدى ، تهران ، نشرنى ، 1378، ص 258.

413. همان ، روز، ش 25، ص 141.