درآ مدی بر برنامه ریزی آموزشی حوزه
آرشیو
چکیده
متن
اصلاح این نهاد عظیم، نیاز به اخلاص، تخصصى و مجاهدت مستمر دارد، لذا هرگز نباید، این حرکت مبارک، به شائبههاى قدرت طلبى، جناح بندى، گروه گرایى و تنگ نظرى آلوده گردد.
اصلاح طلبان، بیمناک از آنند که فرصت طلبان و سیاستبازانى که هیچ ایمان و اعتقادى به اصلاح ندارند، از این زمینه مناسب، براى دستیابى به اهواء و امیال خویش بهرهگیرى کنند، و با شعار و حرکتهاى شتابزده این آرمان بلند را لوت و امکانات و استعدادهاى موجود را تباه گردانند.
زیرا کسانى که تا دیروز مانع هرگونه اصلاح و تحول بودند هرگونه حرکت اصلاحى را به ریشخند مىگرفتند، نمىتوانند مصلح باشند.همچنین مهرههاى سیاسى و اجرایى، بویژه آنان که در صحنههاى دیگر ناموفق و ناکام ماندهاند، عامل مناسبى براى تحقق این هدف نیستند.
بنابراین یک تشکل نیرومند، مرکب از همه نیروهاى آگاه، زبده و پرتجربه و داراى ذوق و قریحه، بدون در نظر گرفتن سلیقههاى شخصى و گروهى، مىتواند هسته مرکزى این انقلاب علمى و فرهنگى را فراهم آورد. بدیهى است که باید از راهنمائى و پشتیبانىهاى مراجع عظام، و استوانههاى حوزه، در این راه هموار مدد گرفته شود.
ما گرچه در شماره حاضر نمىتوانیم تفسیر علمى و دقیقى در این باره ارائه کنیم ولى براى آنکه در حدر توان وفادارى خود را نسبت به آرمانها و اهداف اصلاح طلبانه رهبرى اعلام کرده باشیم، این سطور را نگاشته و در ذیل یادداشت کوتاه و فشردهاى عرضه مىداریم.
مدیر مسئول و سردبیر کیهان اندیشه
درآمدى بر برنامه ریزى آموزشى حوزه علمیه
کلیات برنامه
برنامهریزى آموزشى از حساسترین و دقیقترین انواع برنامهریزى محسوب مىشود، زیرا از یک سو براى انجام آن باید عوامل فراوان را در نظر گرفت و زوایاى گوناگون را ارزیابى کرد، و از سوى دیگر براى ارزیابى نتایج آن و قضاوت درباره آن باید چند سالى به انتظار نشست.این خصلتها اقتضاء مىکند برنامهریزى آموزشى با دقتّ، احتیاط و وسواس خاصى انجام گیرد و از هر گونه بىمبالاتى در آن پرهیز شود.طبیعتا چنین حزمى، زمان برنامهریزى را طولانى مىکند و جانها مشتاق را بىصبرتر از گذشته مىنماید، ولى موفقیّت و ثمردهى آن در گرو همین دقت و احتیاط و وسواس است.
پیچیدگى و ظرافت برنامهریزى آموزشى، همکارى گروهى از متخصصان را طلب مىکند، تا در پرتو یک کار منسجم و سامانوار از توانایىهاى مختلف آنان بهرهگیرى شود و تمامى تجربیات ودانش آنها در خدمت برنامهریزى صحیح قرار گیرد.
هرگونه ابهام در مراحل برنامهریزى زمینه را براى برداشتهاى ناصواب و انحراف در اجراء باز مىکند و حاصل زحمات را در تند باد خطرى عظیم گرفتار مىسازد.از اینرو مىبایست در برنامهریزى آموزشى، تمامى آنچه در متن مراحل گوناگون برنامه قرار مىگیرد، به دقت و وضوح مشخص و محدود گردد و از اتکاء به امور مجمل خوددارى شود.
بنابراین برنامهریزى آموزشى از سه خصلت اساسى برخوردار است:
1-دقت، احتیاط و پرهیز از شتابزدگى.
2-کار گروهى توسط متخصصان.
3-صراحت و وضوح در تمامى مراحل.
مراحل یک برنامه آموزشى
یک برنامه آموزشى، داراى سه بخش مىباشد، 1-اهداف، 2-قوانین، 3-ساختار، بنابراین انجام برنامهریزى آموزشى متوقف برگذر از سه مرحله مىباشد:
اول:تعیین اهداف:
در این مرحله مىبایست هدفهاى مجموعه آموزشى که قرار است برنامهاى براى آن تهیه شود، به صورت تفصیلى و دقیق مشخص گردد، تا به وضوح معلوم شود این مجموعه مىخواهد چه افرادى را تربیت کند و کدام نیازها را برطرف نماید.
برنامه ریزى آموزشى در حوزه علمیه بدون شناخت دقیق از جایگاه روحانیت و نقش آن در نظام اسلام و رسالتى که بر عهده دارد، امکانپذیر نخواهد بود.براساس شناخت دقیق این مطالب و تبیین تفصیلى آنها مىتوان اهداف حوزه علمیه را تعیین نمود و راه را براى طى مراحل بعدى هموار ساخت.
دوم:تدوین قوانین:بعد از روشن شدن اهداف مجموعه آموزشى، براى نیل به آنها مىبایست تدوین قوانین جامعى را تمامى جوانب لازم را در برگیرد، آغاز نمود.این قوانین باید از یک سو نظام درسى حاکم بر مجموعه را شامل شود و از سوى دیگر، نحوه روابط بین اجزاء این مجموعه اعم از آموزنده و آموزش دهنده و کادر ادارى را پوشش دهد.البته در این مرحله به جزئیات پرداخته نمىشود و فقط قوانین کلى حاکم بر مجموعه آموزشى تدوین مىگردد. قوانین مزبور دستور العملهاى مشخصى را در تمامى زمینهها عرضه مىکند، بگونهاى که هر امرى در داخل مجموعه آموزشى بتواند براساس آنها بخوبى اجرا گردد.
این مرحله از برنامهریزى، کارى بسیار گستردهتر از مرحله قبلى را طلب مىکند و به منزله پیکر برنامه محسوب مىشود.در این مرحله، عناصر آرمانى مرحله قبل به صورتى تبدیل مىشود که عناصر اجرائى مرحله بعد قابل استخراج زا آن باشد و در واقع این مرحله پلى بین آرمان و اجراست.
زبان قوانین، صراحت و دقت در تعابیر آن، طبقهبندى و شکل حاصل از مجموعه آنها، عناصر تعیین کننده این مرحله مىباشند.
سوم:تعیین ساختار:بعد از تدوین مجموعه قوانین لازم براى یک نظام آموزشى مىبایست با توجه به اهداف و براساس قوانین برخاسته از آن، ساختار مناسبى براى کل مجموعه آموزشى طراحى مىشود و در آن مراحل مختلف آموزشى بطور مشخص و دقیق تعیین گردد.براى این منظور مىبایست هدفهاى هر مرحله، نظام حاکم بر آن، محتواى علمى و عملى آن تعیین شود. مسأله تخصصى کردن و جدا نمودن گرایشها و تعیین دوره مشترک بین آنها و دورههاى اختصاصى، هر یک از آنها در این مرحله صورت مىگیرد.در اینجا کالبد برنامه بطور مشخص ترسیم مىشود و تمامى آنچه در مراحل قبلى صورت گرفته تجسم اجرائى پیدا مىکند.
کلیات برنامهریزى اجرائى
براى اجراء یک برنامه آموزشى مىبایست چند امر مهم صورت گیرد:
1-تهیه کتب متناسب براى تمامى دورهها و رشتهها:
این امر خود یک کار بسیار دقیق و طولانى است.براى انجام آن باید گروههاى تخصصى تشکیل شود و با توجه به ساختار مجموعه آموزشى و محتواى لازم براى دورهها و رشتههاى مختلف، به تدوین یا تعیین کتب لازم اقدام نماید، در مراحل بعدى این گروهها کار ارزیابى میزان موفقیت هر کتاب در عمل و اصلاح نواقص آن را بر عهده خواهد داشت.
2-تربیت مدرسین لازم:
هنگامى که یک برنامه آموزشى جدید طراحى مىشود و درسها یا رشتههاى تازهاى را ایجاد مىکند، باید در زمان اجراى طرح، نیروى انسانى قادر بر ارائه این درسها وجود داشته باشد.تربیت این نیرو از کارهاى مهم مربوط به اجراء محسوب مىشود.
3-ایجاد فضاها ابزارهاى آموزشى:
براى اجراى یک برنامه آموزشى باید فضاهاى متناسب با آن و ابزارهاى لازم براى انجام آن از قبیل کتابخانه و کامپیوتر ایجاد شود.
با توجه به امور سه گانه فوق، در برنامهریزى اجرائى باید نحوه این امور، زمان لازم براى هر بخش، ترتیب انجام کارها، نحوه ارتباط بین گروههاى مختلف، بطور دقیق، مدرسین، فضاها و ابزارهاى لازم براى اولین سال آماده شده باشد و کارها به روالى برنامهریزى شود که براى سال دوم نیازها در زمان خود تأمین گردد و به همین ترتیب این حرکت تا انتهاى مسیر تحصیلى ادامه یابد.
آخرین سخن
آنچه در این مقال مختصر عرضه شد، شمایى کلى از برنامهریزى آموزشى و اجرایى بود، تا آشکار شود که این امر از چه ظرافت و پیچیدگى برخوردار است و چه میزان همکارى نیروهاى آگاه و صرف وقت و بودجه را طلب مىکند. بنابراین تحول صحیح در یک مرکز آموزشى، بخصوص مرکزى به وسعت و قدمت حوزه علمیه، نمىتواند شتابزده و سریع صورت گیرد.البته هرچه همکارى افراد ذى صلاح و امکانات لازم براى برنامهریزى بیشتر باشد، رسیدن به هدف زودتر صورت خواهد گرفت.
در آینده ما نظام سنتى حوزه را از نظر ضوابط برنامهریزى آموزشى مورد ارزیابى قرار خواهیم داد، تا نقاط قوت و ضعف آن آشکار گردد، سپس به طرح گستردهتر و دقیقتر هر یک از مباحث طرح شده در این نوشتار نسبت به حوزه علمیه خواهیم پرداخت.امید است راهنمایىهاى دانشوران دلسوز، راه را براى هرچه بهتر انجام شدن فرامین حضرت امام (قدس سره)و حضرت آیة اللّه خامنهاى (دام ظله العالى)بگشاید و امیدها را به واقعیت تبدیل نماید.
تبلیغات
