معارضات زبانی

در بررسی هر پدیده و موضوعی در قرآن، علاوه بر توجه به مفهوم درست آن، تفاسیر و کتاب های لغت، شناخت کامل آن پدیده و کارکرد آن در جامعه عصر نزول نقشی تعیین کننده دارد. توجه به جغرافیای سخن و رویکرد تاریخی- جامعه شناختی از زوایای پنهانی نشان می دهد که در بررسی آیات بی مدد این رویکرد آشکار نمی شود. یکی از موضوعات مهم در تاریخ رسالت نبی اکرم (ص) معارضات زبانی مشرکان در مقابل دعوت الهی ایشان بود. در میان نسبت های ناروایی که مشرکان به قرآن و پیامبر (ص) روا داشتند، شعر و شاعری جایگاهی خاص دارد؛ اتهامی که امروز نیز دست مایه طعنه برخی روشنفکران شده است. این مقاله با رویکردی تاریخی- جامعه شناختی به واکاوی پدیده شعر و شاعری از دیدگاه قرآن، چرایی و اهداف مشرکان از واردکردن این نسبت های ناروا و شیوه های مقابله قرآن با آن می پردازد. کلیدواژه ها: معارضات زبانی، مشرکان، مجنون، پیامبر (ص)، فضای عصر نزول.

با ظهور اسلام، هر روز که بر شکوه اسلام و قدرت مسلمانان افزوده می شد، یهودیان عصر پیامبر(ص) که وجود دین آسمانی جدید را برنمی تافتند، از روش های خاصی برای رویارویی و مقابله با پیامبر(ص) بهره می جستند. از این رو، شروع به شبهه پراکنی و معارضات زبانی کردند. «معارضات زبانی» تمام رویارویی های غیرنظامی پیامبر(ص)، یعنی تمام شبهه پراکنی ها، جوسازی و طرح اتهامات را در بر می گیرد. در قرآن کریم، برخی معارضات به طور مستقیم (همراه با پاسخ های آن ها) و برخی معارضات به طور غیر مستقیم ذکر شده است. همچنین، گاه از شأن نزول ها و گاهی از پاسخ های قرآنی پی به معارضه یهود برده می شود. در این پژوهش، به بررسی هر دو نوع شبهه خواهیم پرداخت.