پتانسیل آتش سوزی

جنگل ها به عنوان یکی از مهمترین منابع طبیعی تجدید شونده نقش حیاتی در استمرار حیات و حفظ و پایداری زیست بوم ها ایفا می نمایند. بروز آتش سوزی های متعدد از جمله دلایل تخریب جنگل ها است. با توجه به از بین رفتن مراتع و جنگل ها در قسمت های مختلف ایران ، به خصوص در سلسله جبال زاگرس و البرز ، پیش بینی تمهیدات لازم به منظور مقابله با آن ضروری به نظر می رسد. هدف این پژوهش شناسایی پهنه های دارای پتانسیل بالای آتش سوزی در مناطق جنگلی می باشد. بدین منظور در گام نخست عوامل تاثیر گذار بر وقوع حریق در محدوده مطالعاتی، جنگل حفاظت شده هلن، مشخص گردید و با استفاده از پرسشنامه در قالب تکنیک دلفی و با استفاده از نرم افزار SPSS اولویت بندی شد. در گام بعدی، با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی، اوزان مربوط به میزان تاثیرگذاری هر یک از عوامل محاسبه گردید. در نهایت با اختصاص اوزان به لایه های رستری عوامل تاثیرگذار در محیط GIS و روی هم-گذاری تمامی لایه های اطلاعاتی، نقشه نهایی خطر آتش سوزی بدست آمد.نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که حدود یک چهارم مساحت منطقه دارای پتانسیل آتش سوزی زیاد و خیلی زیاد است که عمدتا مناطقی با شیب و ارتفاع بالا، واقع در دامنه جنوبی و با پوشش گیاهی گون و سایر گونه های گیاهی یکساله و در مجاورت مناطق مسکونی و شبکه دسترسی می باشد. این نتایج به دلیل به کارگیری فرآیند تحلیل سلسله مراتبی ، تلفیق آن با قابلیت های GIS و به دست آوردن نقشه مکاندار پتانسیل آتش سوزی، ابزاری توانمند در اختیار مدیران و برنامه ریزان قرار میدهد تا به منظور پیشگیری از آتش سوزی و حفاظت از منابع جنگلی اقدامات لازم را به عمل آورند.

آتش سوزی در جنگل چه منشأ انسانی و چه منشأ طبیعی داشته باشد به عنوان بحران در سال های اخیر یکی از چالش های مهم است. هدف از انجام پژوهش حاضر تهیه نقشه پتانسیل حریق با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی در جنگل های مناطق روستایی شهراسالم به منظور مدیریت این مناطق، برای بخش های اجرایی است. در این مقاله با روش تحلیلی_مکانی و با بهره گیری از روش سلسله مراتبی فازی در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS به پهنه بندی خطر آتش سوزی پرداخته شد. با استفاده از مدل رقومی ارتفاع، نقشه های شیب، جهت های جغرافیایی، ارتفاع از سطح دریا آماده و در ادامه نقشه های نوع پوشش گیاهی منطقه، لایه های مناطق مسکونی، کاربری و راه های منطقه نیز در GISتهیه شد. جهت رتبه بندی و وزن دهی معیارهای مؤثر در وقوع آتش سوزی از طریق روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی فازی ابتدا، تعداد 30 پرسشنامه بین کارشناسان آتش سوزی در عرصه مناطق مورد مطالعه توزیع شد. سپس به روش فازی AHP وزن دهی شدند. لایه های وزن دار شده بر اساس دستور calculator Raster در محیط GIS ترکیب وزنی و با استفاده از توابع عضویت فازی ارزش گذاری شد. نقشه پهنه بندی خطر در پنج طبقه از مناطق با پتانسیل خیلی زیاد تا پتانسیل خیلی کم طبقه بندی شدند. از کل مساحت محدوده مطالعاتی، مساحت مناطق با خطر آتش سوزی خیلی زیاد برابر با 7170 هکتار و مساحت مناطق خطرآتش سوزی خیلی کم برابر با 6908 هکتار است. نتایج نشان داد  مناطقی که در سال های گذشته دارای سابقه آتش سوزی بودند با نقشه نهایی کاملا مطابقت داشته و 48 درصد از آتش سوزی های به وقوع پیوسته در مناطقی با پتانسیل زیاد و خیلی زیاد قرار گرفتند.