Grads

پایداری دوره امواج سرد (گرم) با به همراه داشتن روزهای حدی بسیار سرد (گرم)، اثرات زیان باری بر تمامی جنبه های زندگی از جمله کشاورزی و اکولوژی دارند. یک موج گرما (سرما) یک دوره گرم (سرد) است که از چند روز تا چند هفته به طول می انجامد که به ترتیب  با رطوبت بالا و بادهای سرد شدید همراه است و با آستانه های متفاوتی قابل تعیین است. در این مطالعه برای شناسایی رخدادهای حدی سرد (گرم) در سواحل جنوبی دریای خزر با استفاده از داده های دمای حداقل و حداکثر پنج ایستگاه دارای کامل ترین آمار طی دوره مطالعاتی 2010-1961، امواج سرد با صدک 02/0 ام و امواج گرم با صدک98/0 ام شناسایی شد و در ادامه  چند موج سرد و گرم که شدت بالایی داشتند انتخاب و نقشه های مرکب (فشار سطح دریا و تراز 500 هکتوپاسکال) فراگیر آن با استفاده از نرم افزار Grads ترسیم و تحلیل شد. نتایج نشان داد روند تغییرات دما برای دمای حداقل مثبت بوده و برای دمای حداکثر در بیشتر ایستگاه ها با کاهش همراه بوده است. در سال های 1963، 1964، 1969، 1972، 1973، 1989، 1991 و سال 2008 موج های سرد به حداکثر فراوانی خود در هر 5 ایستگاه رسیده و تداوم آن ها در سال های 1972 و  1964 بسیار بالا بوده است. در سال های 1962، 1966، 1980، 1983، 2000 ،2009 و2010 موج های گرم حداکثر فراوانی را داشته اند و پایداری  آنها (تعداد روز) در سال های 1966و  1971 نسبت به دیگر سال های مورد مطالعه بیشتر بوده است. ایستگاه رامسر برای امواج سرد و همچنین گرم بالاترین فراوانی را داشته است. ایستگاه گرگان کمترین فراوانی موج گرم و ایستگاه های انزلی و رشت کمترین فراوانی موج سرد را ثبت نموده اند. سه مرکز پرفشار اروپای شرقی، سیبری، پرفشار کوه های آلپ وکم فشار اورال با مرکزیت روی جلگه سیبری غربی  موج های سرد حدی را رقم زده اند. مرکز فشار کم عربستان، پاکستان و خلیج فارس در مواقع حدی خود ایجاد کننده اصلی موج گرم ناحیه مورد مطالعه بوده است.

به منظور بررسی الگوی روزهای بارشی غرب ایران از آمار روزانه بارش 17 ایستگاه سینوپتیک طی دوره آماری 1992-2012 واقع در استان های همدان، کردستان و کرمانشاه استفاده شد. در ادامه مقادیر ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 500 هکتوپاسکال برای دوره ها استخراج و عوامل و الگو های هوا در زمان رخداد بارش فراگیر با اعمال روش های تحلیل عاملی و خوشه ای در منطقه شناسایی شدند. سپس برای بررسی دقیق تر شرایط جوی داده های مربوط به فشار تراز دریا، ارتفاع ژئوپتانسیل، سرعت قائم، نم ویژه، مؤلفه مداری و نصف النهاری باد از تارنمای مرکز ملی مطالعات و پیش بینی محیطی / علوم جو (NCEP/NCAR) اخذ و اقدام به ترسیم نقشه های سطوح مختلف جوی شد. خروجی حاصل از انجام تحلیل عاملی بر روی داده های ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 500 هکتوپاسکال نشان داد یازده عامل در بارش های روزانه منطقه دخالت دارند که درمجموع این یازده عامل 91 درصد (عامل اول 60 درصد) از واریانس کل داده ها را تبیین می نمایند. نتایج نشانگر این بودند که یک الگوی غالب در تراز میانی جو تشکیل شده و ناوه عمیق بر روی دریای سیاه و مدیترانه استقرار می یابد که تشکیل این سامانه باعث شده تا شمال دریای سرخ نیز هسته چرخندزایی آن کشیده شود و بارش های سنگین و فراگیری را برای منطقه به ارمغان بیاورد. از منابع تامین کننده رطوبت در بارش های منطقه می توان به دریای مدیترانه و خلیج فارس اشاره کرد که بصورت ترکیبی و مستقل عمل می کنند. همچنین نتایج نشان داد که بیشترین عامل تاثیرگذار در بارش های منطقه نفوذ کم فشار سودانی به مناطق غربی خاورمیانه است.