کتاب اخلاق اسلامی

تفکیک بین دو مفهوم «نظام اخلاقی اسلام» و «اخلاق اسلامی» از جمله مسائل مهم و کارساز در حوزة تبیین و تحلیل مجموعة مباحث اخلاقی است و به این منظور هر کتابی که بخواهد به مبانی، مفاهیم، و مهم ترین رویکردهای مطرح در قلمرو اخلاق اسلامی توجه کند، به ناچار بایستی در این خصوص تعیین تکلیف کند؛ به ویژه در تدوین کتب آموزشی، مرز بین نگاه جزء نگر با نگاه کل نگر به نظام اخلاقی اسلام می تواند نوع تلقی و برداشت مخاطب را در نگاه به آموزه های اخلاقی اسلام به منزلة اجزایی گسسته و غیر همسو یا مجموعه ای پیوسته، مکمل، و با اهداف کاربردی جامع مشخص کند. بر این اساس، مقالة حاضر به بررسی و نقد اجمالی کتاب اخلاق اسلامی (مبانی و مفاهیم) از مجموعه دروس معارف اسلامی دانشگاه ها می پردازد. پس از مروری کلی بر سرفصل های کتاب و معرفی کلی اثر، به تحلیل امتیازها و کاستی های ابعاد شکلی و صوری کتاب می پردازیم سپس، نقاط قوت و ضعف ابعاد محتوایی آن را برخواهیم شمرد. مقاله با ارائة تحلیل نهایی و پس از بیان چند پیشنهاد و نتیجه گیری به پایان می رسد.

تبیین فضایل و رذایل اخلاقی در اسلام همواره یکی از دغدغه های مؤلفان کتاب های اخلاق اسلامی بوده اما باید بتوان این مهم را همراه با تحلیل و ترسیم"" نظام اخلاقی"" در اسلام پیش برد، تا نهایتاً به توضیح معقولی از آن دست یابیم؛ درغیر این صورت نمی توان ادعا کرد مکتب اسلام در ارائة مجموعة وسیعی از دستورات و احکام اخلاقی الهی از یک برنامه و چارچوب منظم و هماهنگ برای دستیابی به اهداف خاص خود پیروی کرده است. بدین ترتیب مسألة اصلی این مقاله نحوه تفاوت گذاردن بین رویکرد""تبیین"" فضایل و رذایل اخلاقی با رویکرد :"" تحلیل نظام مند"" آنهاست؛ امری که دغدغة اصلی نویسندة این مقاله در مسیر بررسی کتب دانشگاهی با عنوان اخلاق اسلامی بوده است. با این حساب پس از معرفی کلّی کتاب ""اخلاق اسلامی؛ مبانی و مفاهیم""، در قالب ابعاد شکلی و محتوایی، با هدف نقد وبررسی اثر، به ارزیابی نقاط قوت و ضعف آن می پردازیم و در پایان مقاله پس از طرح نتیجه گیری ، پیشنهادهای خود را در جهت تکمیل آن ارائه خواهیم داد.