مستانف

شهرستانی، صاحب ملل و نحل در تفسیر خود به نام مفاتیح الاسرار و مصابیح الابرار چند قاعده از جمله قاعده ی مفروغ و مستانف، تشخیص خاص،ترتب،تضاد و... را به عنوان مفاتیح و کلیدهایی برای فهم معانی قرآنی و تاویل صحیح آن مطرح می کند . از دیدگاه او عدم توجه به برخی از قواعد مزبور می تواند زمینه ساز پندار تعارض و ناسازگاری بین آیات قرآنی مانند آیات موهم جبر یا موهم تفویض یا آیات مشوق به ابلاغ دین و آیات یاس از ایمان کفار و ..باشد.اما از دیدگاه او ، وجه جمع بین این دو سنخ از آیات هنگامی بدست می آید که به قاعده مفروغ و مستانف توجه شود . بدینسان مخاطب قرآن درک می کند که از دو دسته آیاتی که بظاهر مفاد متضاد دادند؛یکی از منظر زمانی- مکانی ،انسانی ، این جهانی ، سبب بینی ، ظاهر ، لوح محو و اثبات ، تکلیف و شریعت (حکم مستانف) بحث می کند و دیگری از منظر الهی ، فرا زمانی ، مسبب بینی ، باطن، ام الکتاب ، تقدیر و قیامت (حکم مفروغ) . هر دو منظر هم درست است هر یک در جای خویش . در این مقال به منشاء، ابعاد ، اهمیت و مبانی قاعده و نمونه هایی از کاربرد آن از جمله در قضیه موسی(ع) و خضر پرداخته می شود.