مسئولیت در برابر غیر

یکی از بنیان های فکری لویناس، مسئولیت پذیری تقارن ناپذیر در برابر «دیگری» است که در آن پاسداشت «دیگری» و تعهد نسبت به او، به «من» ارزش و هویّت می بخشد. از دید لویناس شرط امکان اخلاق، مواجهه با دیگری است که در یک فرایند بدنی شکل می گیرد. هدف پژوهش حاضر تحلیل و بررسی مسئولیت در برابر غیر در گلستان سعدی است. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و بر مبنای هشت حکایت از گلستان سعدی تحلیل شده است. یافته ها نشان می دهد که توجه به غیریت و دیگربودگی در گلستان سعدی از سه جنبه مورد توجه است: 1. باعث شکل گیری گفتمان های اخلاقی شده است که هدف آن ها طرد رذایل اخلاقی و برجسته نمودن فضایل به نفع غیر است. 2. از آنجایی که توجه به غیریت، نیازمند پذیرش برخی محدودیت هاست، بنابراین این مسئله زمینه ساز کنترل بدن و مراقبت از نفس به نفع دیگری بوده، طوری که از گرو همین مسئله، بحث انضباط اخلاقی در گلستان سعدی نمودی فراگیر پیدا کرده است. 3. در گفتمان اخلاقی گلستان سعدی، مسئولیت در برابر غیر، علاوه بر کنترل بدن، با کنترل زبان، یعنی پرهیز از امر و خطاب به شیوه کتب اخلاقی همراه است و از ظرافتهای بیان هنری با مشخصه هایی نظیرگفت وگوی دو گفتمان اخلاقیِ متضاد و موقعیت های متناقض، رفتارهای بدنمند و نمایشی، زبان در حال «گفتن» به عنوان فرایندی زنده و پویا و مجازات بهنجارساز با شگردهای شوخی و انتقاد پردازش شده است؛ در واقع تلاش در جهت طرد رذیلت های اخلاقی و آراسته شدن به فضیلت ها با نگاهی هنری دنبال شده است.