سیاحت غرب

کتاب سیاحت غربِ آقانجفی قوچانی، سرشار از جلوه هایی زیبا، جذاب و پویاست. یکی از این جلوه ها، صحنه ها و تصویرهای هنری شگرف و نفیس آن است که هر یک به روشنی، نمایه ای از عالم برزخ و سرنوشت افراد در آن عالم را ارائه می دهد. آقانجفی در این کتاب با به کارگیری یک رشته الفاظ و تعابیر ظاهراً ساده، گاه صحنه هایی باشکوه و تصاویری زیبا ارائه می دهد که می تواند ضمن برانگیختن احساسات و عواطف آدمی، عقل و اندیشه وی را نیز به تکاپو وا دارد. این الفاظ و تعابیر چنان زنده و تأثیرگذار است که انسان به جای آن که خود را در مقام خواننده الفاظ بیابد، خود را بیننده صحنه هایی زنده و سرشار از حرکت و پویایی می یابد. آن چه سبب پیدایش این تصاویر هنری در کتاب سیاحت غرب شده است از یک سو، بهره گیری از فنون بلاغی (استعاره، کنایه و تشبیه)، تشخیص و تجسیم (مجسم سازی) است و از سویی دیگر، حاصل ترکیب عناصری هم چون تقابل صحنه ها، محاوره و گفت وگو و غیره. این پژوهش بر آن است تا ضمن بررسی مفهوم تصاویر هنری و مؤلفه های آن، به تحلیل زیبایی شناختی این تصاویر در کتاب سیاحت غرب آقانجفی قوچانی بپردازد.

انتشار سیر و سلوک زائر جان بانْ یِن در انگلستان قرن هفدهم و سیاحت غرب آقا نجفی قوچانی در ایران قرن بیستم متأثر از وضعیت های اجتماعی و تاریخی همانندی است. بان یِن و قوچانی در مواجهه با پدیدارهای همسان در دوره های تاریخی و اجتماعی متفاوت واکنش های مشابهی بروز داده اند. در انگلستان به دلیل آغاز مدرنیته و در ایران به دنبال ورود این اندیشه طبقه های متوسطی شکل گرفت که حیات دنیوی برای آنها از قدر و منزلت بیشتری برخوردار شد. دل واپسان دینی برآن شدند تا با استفاده از ژانر نوپدیدِ داستان این طبقه ها را از غوطه ور شدن در زرق وبرق زندگی مدرن برحذر دارند. این دو اثر هم از جهت پیرنگ و ساختار روایی و هم در شیوه بیان حوادث و فضاسازی های داستانی به همدیگر شباهت دارند. از دید زیگبرت سالمن پراور، هرگاه وضعیت های اجتماعی و انسانی مشابهی در دو جغرافیای متفاوت پدیدار شود، زمینه برای پیدایش آثاری با درون مایه های همسان فراهم می آید. این پژوهش با استمداد از این نظرگاه، پس از ترسیم مشابهت ها با ارائه شواهد، موارد قابل تطبیق این دو متن را به دست می دهد و تأثیر زمینه اجتماعی در شکل گیری آن دو متن و شباهت هایشان را نمایان می سازد.