انوری افندی

روابط ایران و عثمانی در طول شش سده بسیار پرافت وخیز بود. دو دولت برای پایان دادن به جنگ و برقراری صلح عهدنامه های مختلف منعقد کردند. در بین معاهدات، دو معاهده زهاب (1049/1639) و ارزنه الروم (1263/1847) اهمیت بسیاری دارد؛ زیرا مبنای حل وفصل اختلاف ها و عقد پیمان های بعدی بوده است. تا برگزاری کنفرانس ارزنه الروم (1259-1263ق)، درباره اصالت و اعتبار معاهده زهاب تردیدی ابراز نشده بود. نمایندگان ایران و عثمانی برای نخستین بار، در مجلس پنجم و بعد در چند مجلس دیگر مذاکرات ارزنه الروم، ضمن قبول «سندیّت»[1] عهدنامه، درباره «اصالت و اعتبار»[2] سوادهای موجود، بحث وجدل جدی کردند. در جُستار حاضر با روش توصیفی تحلیلی و با تکیه بر اسناد منتشرنشده، استدلال های نمایندگان طرفین درباره اصالت و اعتبار عهدنامه زهاب تبیین شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد میرزا تقی خان با اصرار بر ضرورت ارائه «اصل» عهدنامه از سوی نماینده عثمانی، «سواد»های ارائه شده از سوی او را نپذیرفت و به همین دلیل مانع از اثبات ادعاهای ارضی او در مذاکرات ارزنه الروم شده است. [1]. Authenticity[2]. Originality and Validity