ماهیت شناسی حکمت متعالیه

آیا حکمت متعالیه وصف اختصاصی فلسفه ی صدراست و یا این که میراث قدیمی و جریان عام تری را شامل می شود؟ پاسخ ایجابی به پرسش اخیر اهمیت ویژه ای دارد چه آن که می تواند فلسفه اسلامی را به جریان معنوی ویژه ای متصل کند که فهم آن به شناسایی عناصر ذاتی فلسفه اسلامی می انجامد؛ بدین ترتیب نویسندگان پژوهش پیش رو به منظور یافتن پاسخِ پرسش های اخیر با روش تاریخی، انتقادی و در برخی موارد مقایسه ای به تبیین و تحلیل چیستی حکمت متعالیه می پردازند و در نهایت به این نتیجه می رسند که حکمت متعالیه وصف عامِ جریان نو افلاطونیِ اسلامی است که از طریق تأکید فلوطین بر تعالی نفس و تعالی عقل، سنت معنوی ویژه ای درون مکاتب فلسفی و عرفانی دنیای اسلام ایجاد می کند که یافتن حقیقت را نه در بحث های نظری، بلکه در تعالی نفس از کثرات مادی و ماهوی و از طریق ریاضت و دستیابی به معرفت فنایی و کشفی جستجو می کند؛ معرفتی تنزیهی که به مثابه وجه تأویلی، مردانه، ثابت، جهان شمول و باطنی وحیِ الهی با وجوه تشبیهی، تفسیری، بیانی، زیبایی شناختی، خیالی، درون فرهنگی و زنانه ظاهرکلام الهی کل واحدی را تشکیل می دهند که حکمت ذو مراتب خالده ی متعالیه ای را به ظهور می رسانند.