احمد بن موسی

بست نشینی در بقاع متبرکه سابقه کهن دارد. مردم ایران از دیرباز از جور ظالمان و مستبدین به بقاع متبرکه که به عنوان مکان امن تلقی می شد پناه می بردند. حرم حضرت احمد بن موسی(ع) در شیراز یکی از همین مکان های امن بود که معترضان سیاسی برای نشان دادن اعتراض و یا امنیت جانی به این مکان مقدس پناه می بردند. دقیقاً مشخص نیست که معترضان سیاسی برای اولین بار در چه زمانی در بقعه احمد بن موسی(ع) به بست نشستند، اما به طور مشخص در منابع تاریخی اشاره به حضور بست نشینان هنگام اشغال شیراز در عصر افاغنه دارد. بیشترین موارد بست نشینی در حرم مطهر مربوط به عصر قاجاری است. در مقاله پیش روی به روش توصیف همراه با تحلیل و شیوه گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای به نقش حرم مطهر در در تحولات سیاسی با تکیه بر سنت بست نشینی می پردازیم. شواهد تاریخی حاکی است مردم فارس در وقایع مهمی مثل ماجرای تنباکو و انقلاب مشروطه در حرم حضرت احمد بن موسی (ع) به عنوان یک مکان امن جهت مبارزات سیاسی آزادی خواهان به هدف مبارزه منفی با استعمار استعمارگران اجنبی و ستم حاکمان مستبد زمانه و نیز جلب حمایت های مردمی  به بست نشستند.

حضرت احمد بن موسی (ع) در میان فرزندان امام کاظم (ع)، از جایگاه ویژه ای برخوردار است. ولایت مداری، وجاهت علمی، تقوای عملی، مورد احترام امام کاظم (ع) بودن و دعای امام رضا (ع) در حق ایشان، بیانگر وجود این جایگاه ویژه است. خدمت در بارگاه ایشان در شیراز غالباً به صورت افتخاری، تبرعی و از رهگذر ابراز مودت به اهل بیت (ع) انجام می گیرد. پرسش اصلی پژوهش این که میان شخصیت مخدوم و شأن خادمان بارگاه ایشان، چه ارتباطی وجود دارد و در فرض وجود ارتباط، مفهوم و مصداق آن چه چیزهایی می تواند باشد؟ با مراجعه ی کتابخانه ای به منابع معتبر اسلامی و با بهره گیری از روش توصیفی-تحلیلی، با توجه به یافته هایی از سخنان شیخ مفید در کتاب ارشاد درباره ی شخصیت حضرت احمد بن موسی (ع)، میان شخصیت مخدوم و خدمت خادم ارتباط معناداری وجود دارد که در دانش فقه و اخلاق از آن به مروت تعبیر می شود و می توان آن را شأن خدمت نیز نامید. این گونه که بایسته است خادم در حال خدمت در مشاهد مشرفه، از هر گونه رفتار یا گفتاری که با جایگاه خادم منافات دارد، پرهیز نماید.