استفاده مجدد از داده ها

هدف : فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی موجود بستری را فراهم آورده اند که از طریق آن پژوهشگران قادرند حتی داده های مورد استفاده در پژوهش خود که ممکن است به سختی به دست آمده باشد را با دیگر پژوهشگران به اشتراک بگذارند و دیگران هم بتوانند این داده ها را در اختیار گرفته و مورد تحلیل و بررسی مجدد قرار دهند. هدف پژوهش حاضر، بررسی وضعیت پژوهشگران ایرانی حوزه علوم پایه در اشتراک و استفاده مجدد از داده های پژوهشی است. روش : این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و با رویکرد کمی و به شیوه پیمایشی انجام شد. جامعه پژوهش را پژوهشگران حوزه علوم پایه که در سال 2021 در پایگاه وب آو ساینس مقاله داشتند، تشکیل دادند. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه محقق ساخته ای بود که بر اساس منابع مرتبط به صورت الکترونیکی طراحی شد. نمونه آماری شامل 309 پژوهشگر در این پژوهش شرکت کردند. از نرم افزار اس پی اس اس به منظور تجزیه و تحلیل یافته ها استفاده شد. یافته ها : نتایج نشان داد بیش از 64 درصد از پژوهشگران تجربه اشتراک گذاری داده های پژوهشی را ندارند هر چند نگرش مثبتی نسبت به این موضوع دارند و بسیاری از آن ها تمایل به استفاده مجدد از داده های پژوهشی دیگران را دارند. عوامل فردی، فرهنگی و رفتاری، حقوقی و سیاسی مؤثر بر اشتراک گذاری داده های پژوهشی در وضعیت مطلوبی قرار دارند اما عوامل سازمانی و فنی در وضعیت نامطلوبی هستند. میان عوامل فردی، فنی، فرهنگی و سیاسی، سازمانی و حقوقی و سیاسی با متغیرهای جمعیت شناختی پژوهش به جز در مواردی در متغیر جنسیت، تفاوتی مشاهده نشد. به لحاظ فنی، سازمانی و ساختاری هنوز شرایط تحقق اشتراک و استفاده از داده های پژوهشی فراهم نیست. قوانین، آیین نامه ها و دستورالعمل های مربوط آماده نشده اند، محرک های مادی و معنوی در سازمان ها و نهادهای مربوط به وجود نیامده اند و زیرساخت های فنی سخت افزاری و نرم افزاری و استانداردهای مورد نیاز فراهم نشده است. نتیجه گیری : با وجود این که نگرش مثبت در میان پژوهشگران علوم پایه برای اشتراک گذاری و استفاده مجدد از داده های پژوهشی وجود دارد اما به لحاظ فنی و سازمانی امکان تحقق آن وجود ندارد؛ بنابراین، بایستی تلاش هایی مداوم جهت ایجاد فرهنگ به اشتراک گذاری داده در مراکز علمی و دانشگاهی صورت گیرد؛ قوانین و مقررات شیوه اشتراک گذاری داده های پژوهشی و نیز استفاده مجدد از آن ها با رعایت اخلاق پژوهشی تدوین شود و مشوق های مادی متنوع برای پژوهشگرانی که داده های پژوهش خود را به اشتراک می گذارند، در نظر گرفته شود.