مدیریت یکپارچه حریم

حریم و محدوده های شهری در برنامه ریزی، هدایت و کنترل توسعه شهرها از اهمیت ویژه ای برخوردارند. رشد سریع شهرنشینی، گسترش بی ضابطه شهرها و اراضی پیرامون آن ها به ویژه در کشورهای درحال توسعه، موجب شده تا امر برنامه ریزی برای کلان شهرها با چالش های زیادی روبه رو گردد. مدیریت و برنامه ریزی برای حریم کلان شهر تهران در دهه های اخیر ، زمینه ساز چالش میان ذی نفعان مختلفی است که هرکدام سهمی از فضای پیرامونی شهر را برای خود می خواهند. هدف اصلی این تحقیق، شناسایی مسائل مدیریت یکپارچه حریم کلان شهر تهران است. روش این تحقیق ترکیبی از روش های کمی و کیفی است. برای گردآوری داده ها از تحلیل ثانویه اطلاعات اسنادی- کتابخانه ای، طرح ها و نقشه های مربوطه برای تحلیل وضعیت موجود حریم استفاده شده است. همچنین جهت ارائه راهکارها و اعتبارسنجی، مصاحبه های نیمه ساخت یافته با صاحب نظران شهری صورت گرفته و از طریق نرم افزار مکس کیودا [1] تحلیل محتوای مصاحبه ها و اسناد بررسی شده صورت گرفته است. یافته های این تحقیق نشان می دهد که مسائل قانونی، مدیریتی، نهادی و کالبدی- فضایی موجود در حریم کلان شهر تهران، مدیریت یکپارچه در این پهنه را پیچیده و چالش برانگیز کرده است. به طوری که تعدد قوانین، تفرق مدیریتی و نهادی و نیز تعرض به حریم کلان شهر تهران توسط شهرهای واقع در این پهنه از مسائل عمده منطقه کلان شهری تهران به شمار می رود .

امروزه حریم پایتخت دچار تفرق های متعددی از نوع نهادی و ابزاری است. بدون تردید لازمه مدیریت فضایی وجود یک نظام پشتیبان تصمیم فضایی و پویایی و تعاملی بودن آن است. زیرساخت داده مکانی (SDI) یک نظام و رویکرد کارآمد در امر مدیریت اطلاعات مکانی است که در سال های اخیر نیز پیشرفت زیادی داشته است. پژوهش حاضر ضمن بازشناسی نهادهای تأثیرگذار در مدیریت یکپارچه حریم پایتخت به ارزیابی عوامل و معیارهای آمادگی استقرار زیرساخت داده مکانی می پردازد. جمع آوری داده ها از طریق مصاحبه و پرسشنامه و روش تحقیق استفاده از روش شاخص آمادگی SDI بوده است. 25 نهاد منتخب عمومی و دولتی در 16 معیار ارزیابی و شاخص آمادگی نهادی مورد ارزیابی و محاسبه شاخص آمادگی قرار گرفتند. به طور کلی دو عامل فناوری و اطلاعات در قیاس با سه عامل سازمانی، انسانی و مالی با چالش های کمتری در ایجاد زیرساخت داده مکانی مواجهند اما در مجموع تفاوت چندانی میان عوامل مشاهده نشد. در بررسی جزئی تر معیار سرمایه خصوصی و بازگشت سرمایه وضعیت چندان مناسبی در مقایسه با دیگر معیارها ندارند. همچنین در این تحقیق چهار نهاد در وضع آماده تر و سه نهاد ناآماده تر از سایرین برای ایجاد SDI تشخیص داده شدند. شاخص آمادگی در نهادهای ذی مدخل حریم پایتخت 47/0 محاسبه شد که کمی زیر حد متوسط قرار دارد. در پایان به منظور رفع موانع پیشنهادهایی با محوریت تقویت بخش خصوصی، افزایش آگاهی عمومی و مدیران، اصلاح نگرش حاکمیت و قدرت داده و گسترش فرهنگ اشاعه اطلاعات، ارتقاء همکاری های بین نهادی، تمرکز روی طرح های زیرساختی داده به جای ایجاد سامانه های ناکارآمد ارائه شد.