مثل نامه های کهن عربی

نویسندگان پارسی نویس از دیرباز علاقه مند به استفاده از امثال عربی در کتاب ها و رسائل خود بوده اند و از یک سو آن ها را برای تبیین بهتر مقاصد خود به کار می برده و از سوی دیگر، بدین وسیله آشنایی ژرف خود را با ادب تازی به رخ می کشیده اند. یکی از متون مهم زبان فارسی به ویژه در حوزه ادبیات عرفانی که گنجینه ای سرشار از مفاهیم و موضوعات مختلف به شمار می رود، نامه های عین القضات همدانی است که به دلیل نبود فهرستی جامع و متنوع برای آن، چندان که باید و شاید مورد استفاده پژوهشگران و محققان قرار نگرفته است. نویسنده این جستار امثال عربی به کار رفته در این متن را استخراج کرده و با کتب مهم امثال و ادبیات عرب تطبیق و از این رهگذر نشان داده است که قاضی در میان مکتوبات خود 73 مثل عربی را به کار برده است که در میان آن ها افزون بر امثال کهن، امثال مولّدون هم دیده می شود. همچنین حدود یک پنجم این امثال در مثل نامه های کهن عربی و امهات کتب موجود ادب تازی دیده نمی شود. این فهرست و توضیحات، نه تنها شماری مثل را به گنجینه سرشار و غنی امثال عربی می افزاید، بلکه تبحر قاضی را در ادبیات عرب به خوبی نشان می دهد و تا حدی منابع وی را در نگارش نامه ها نیز مشخص می کند.