دروازه های تهران

نخستین حصار شهر تهران و چهار دروازه آن در دوره شاه تهماسب صفوی بنا شده اند. در دوره های بعدی، یک دروازه در زمان افغان ها به این حصار اضافه شد و یک دروازه دیگر هم به دوره قاجار تعلق دارد. معمولاً این دروازه ها به دلیل شباهت اسمی، با دروازه های حصار ساخته شده در دوره ناصرالدین شاه یکسان انگاشته می شوند؛ حال آن که لازم است با دقت در منابع گوناگون، نقشه های تاریخی شهر تهران و نیز نوع و تاریخ تهیه تصاویر مختلف، دروازه های حصار نخست را شناسایی کرد و جداگانه به بررسی آنها پرداخت. هر چند این منابع اطلاعاتی کلی از دروازه ها در اختیار قرار می دهند، اما در این مقاله با استفاده از نتایج حاصل از سامان دهی آنها، به صورت مستقل به دروازه های حصار تهماسبی پرداخته شده است. به این ترتیب، مشخصه های ویژه این دروازه ها که به دلیل فاصله زمانی ساخت شان با یکدیگر تفاوت هایی نیز داشته اند، مورد تأکید قرار گرفته و امکان بازشناسی آنها از دروازه های حصار دوم فراهم آمده است. مشخصه های عمومیِ به کار رفته در دروازه های حصار تهماسبی با توجه به عناصر اصلی و مشترکات بین آنها مشخص گشته و در قالب الگویی کلی که بر اساس تصاویر برجای مانده، با نرم افزارهای رایانه ای شبیه سازی شده بیان گردیده است. این الگوی پیشنهادی در واقع نمونه ای است از فرم کلی دروازه، که عناصر به کار رفته در آن و نحوه ترکیب آنها در بیشتر دروازه های این حصار وجود داشته است.