مضامین کتیبه های چوبی

خوشنویسی همواره به دلیل کتابت کلام خدا نزد جامعه مسلمانان شایسته احترام بوده است. از این رو به​راحتی می توان تأثیر خوشنویسی را در سایر جنبه های هنری جهان اسلام، مانند تزئینات معماری مشاهده کرد. بی شک یکی از مهم ترین ویژگی های کتیبه ها، انتقال و القای مضامین به کالبد ابنیه بوده است. مطالعه مضامین به کاررفته در این آثار نشان از تنوع چشمگیر خوشنویسی - با توجه به تفکیک قلم های آن - دارد. هدف اصلی این پژوهش بررسی مضامین کتیبه های چوبی نستعلیق است که در تزئینات معماری آثار صفویه از آنها بهره گرفته​اند. جامعه آماری پژوهش حاضر مجموعه بناهایی است که در جغرافیای امروز ایران قرار دارد و دارای تزئیناتی چوبی​ با قلم نستعلیق است. از آنجا که قلم نستعلیق در کتیبه​نگاری دوره صفوی به جایگاه نسبتاً ثابتی دست یافت و در راستای مطالعه این نکته که آیا به کارگیری و رواج این قلم به​منظور بیان مضامین خاص بوده یا خیر؛ بازه زمانی این پژوهش، دوره صفوی (906-1135 ه.ق.) انتخاب شده است. پس از انجام مطالعات مقدماتی کتابخانه ای و میدانی​، به دلیل محدود بودن نمونه ها، تمام شماری صورت گرفته است. پرسش های اصلی این پژوهش عبارتند از: استفاده​کردن از قلم نستعلیق در تزیینات چوبی وابسته به معماری ایران از چه دوره ای آغاز شده و در عصر صفوی، کتیبه های چوبی نستعلیق برای انتقال چه مضامینی بیشتر استفاده می​شده​اند؟ نتایج به​دست آمده نشان می​دهد که مضامین کلی به​کاررفته در 17 کتیبه​ -که بیشتر بر روی درهای ورودی بنا ها قرارگرفته اند- اطلاعات تاریخی ارزشمندی است که باعث شده این کتیبه​ها در زمره اسناد معتبر و دست اول قرار بگیرند. مضامین نوشته شده در این کتیبه ها، آیات قرآنی و ادعیه اسلامی نیستند و غالباً اشعار مناسبتی​ای هستند که دارای مضامینی چون: ماده​تاریخ، توصیف بنا یا اثر، اسامی افراد مختلف (پادشاه، بانی، خوشنویس، سازنده و شاعر) و مدیحه​سرایی و نعت اشخاص است.