مدیران روستایی

توسعه روستایی فرایندی است که به ارتقاء همه جانبه حیات روستایی از طریق زمینه سازی و ترغیب فعالیت های همساز با قابلیت ها و تنگناها به مفهوم عام آن تاکید می کند. به گونه ای که توانسته، سطح خواسته ها (چه بالا، چه پایین، بسته به شرایط) را در محیط های روستایی از سازمان های ذی ربط بوجود می آورد. یکی از این سازمان ها دهیاری ها است که تا حدودی توانسته با ارائه خدمات موفق آمیز خود در جهت رفع خواسته های خانوارهای روستایی توسعه روستایی را به ارمغان بیاورد. پژوهش حاضر به تحلیل رابطه سطح خواسته های خانوارهای روستایی از دهیاران در فرآیند توسعه روستایی در دهستان رشتخوار پرداخته است. پژوهش به لحاظ هدف، کاربردی است و روش پژوهش از نوع توصیفی - تحلیلی است. جامعه آماری پژوهش شامل سرپرستان خانوار در روستاهای دهستان رشتخوار بوده که براساس فرمول کوکران حجم نمونه 309 خانوار محاسبه و به صورت تصادفی ساده توزیع شد. برای رتبه بندی و تحلیل فضایی روستا از تکنیک کوپراس و نرم افزار GIS و برای تحلیل داده های آماری از تکنیک شانون و نرم افزار Expert choice ،SPSS استفاده شد. در این پژوهش، شاخص کالبدی - ساختاری با استفاده از تکنیک شانون بیشترین امتیاز (9633/0) و شاخص محیطی کمترین امتیاز (7542/0) را به خود اختصاص داده اند. بر اساس تکنیک کوپراس، روستای فتح آباد بهترین وضعیت را از لحاظ 4 شاخص سطح خواسته های خانوارهای روستایی از دهیاران در بین روستاهای دهستان رشتخوار داراست و با توجه به پراکنش روستاها با نرم افزار GIS، روستای فتح آباد در بین سایر روستاهای دهستان روشتخوار از لحاظ توسعه در رتبه اول قرار دارد. 

مطالعه حاضر، با هدف شناسایی استراتژی های مدیران روستایی جهت حفاظت از محیط زیست در مناطق روستایی شهرستان دشتستان از توابع استان بوشهر، از لحاظ پارادایم جزو تحقیقات کیفی بود و تحلیل داده های پژوهش در دو مرحله کدگذاری باز و محوری انجام شد. جامعه آماری تحقیق شامل مدیران روستایی شهرستان دشتستان بود و نمونه گیری به صورت هدفمند انجام و تا رسیدن به اشباع داده ها ادامه یافت. داده ها از طریق مصاحبه های عمیق نیمه ساختار یافته به صورت حضوری و مجازی گردآوری شدند. نتایج با استخراج 68 استراتژی صورت گرفته از سوی مدیران روستایی در راستای حفاظت از محیط زیست همراه بود که زیرسازی اماکن عمومی روستا جهت آسفالت، درختکاری در سطح روستا، نصب سطل زباله در محیط روستا، تشویق خانوارها به تفکیک زباله ها، نظافت معابر، جمع آوری کودهای حیوانی و جمع آوری و انتقال زباله های منازل به بیرون از روستا از استراتژی های مهم مدیران روستایی بود که این استراتژی ها در 10 طبقه راهبردهای سرزندگی و نشاط اجتماعی، رفاه انسانی، پایداری سکونتگاهی، محافظه کارانه، تاب آوی محیطی، تنوع، تدافعی، رشد و توسعه، پویایی و سازگاری، و هویت محیطی دسته بندی و تحلیل شدند.

طرح هادی به منزله طرح جامع توسعه و مهم ترین ابزار مدیریت توسعه روستایی ایران طی حدود چهار دهه اخیر با رویکرد محدودیت تحولات کالبدی در توسعه روستاها، بر تهیه و اجرای پروژه هایی تاکید دارد که همگی درپی توسعه روستایی هستند. پژوهش حاضر به آسیب های طرح هادی روستایی به تفکیک چهار مرحله مقدماتی، تهیه، تصویب و اجرا می پردازد. روش پژوهش از جنبه هدف، کاربردی و از نظر ماهیت توصیفی تحلیلی است. در این مطالعه تعداد 30 پرسشنامه در مرحله مقدماتی به کمک مشاوران طرح هادی، تعداد 48 پرسشنامه در مرحله تهیه و تصویب به کمک مشاوران و خبرگان روستایی و تعداد 159 پرسشنامه در مرحله اجرا به کمک مردم و خبرگان روستایی تکمیل و در مجموع تعداد 285 پرسشنامه تکمیل گردید. به منظور شناسایی آسیب های مرحله اجرای طرح هادی 6 روستا در شهرستان مشهد که از اجرای طرح هادی آنها حداقل 10 سال گذشته؛ به طور تصادفی انتخاب شد. در آسیب شناسی مرحله مقدماتی طرح هادی، 18 آسیب شناسایی شده ذیل دو آسیب «رویکردهای نظری» با میانگین 3.83 و «روش شناسی» با میانگین 3.8 قرار گرفت. همچنین تحلیل عاملی اکتشافی 27 آسیب شناسایی شده مرحله تهیه طرح را ذیل 9 آسیب با 71.2 درصد واریانس قرار داد. مهمترین آسیب این مرحله «عدم توجه به نیازهای واقعی روستاییان» با 19.63 درصد واریانس است. در مرحله تصویب طرح، 26 آسیب شناسایی شده به ذیل 9 عامل با 68.36 درصد واریانس قرار گرفت. مهمترین آسیب این مرحله «کمرنگ بودن نقش دهیار و شورای روستا در جلسه تصویب» با 15.9 درصد واریانس است. در مرحله اجرا 23 آسیب ذیل 8 عامل با 63.4 درصد واریانس قرار گرفت. مهمترین آسیب های مرحله اجرای طرح هادی «اجرای غیراصولی و ناقص و نیمه تمام رها شدن طرح» با 17.5 درصد واریانس است. بدیهی است رفع چالش های شناسایی شده به مدیران سطوح بالاتر این امکان را می دهد که با شناسایی نقاط ضعف و رفع آنها، به تدوین و برنامه ریزی طرحی موثر و سودمند دست یابد.