عثمان بن حنیف انصاری

از مهم ترین نامه های تاریخی امیرالمؤمنین علی علیه السلام که چهره آن حضرت را به خوبی در عرصه تربیت و اخلاق سیاسی و مدیریت جامعه نشان می دهد، نامه 45 نهج البلاغه خطاب به عثمان بن حنیف انصاری است. اگرچه محتوای این نامه در چند مقاله بررسی سندی و متنی شده، ولیکن تاکنون مهم ترین مقوله های مطرح شده در نامه به منظور استخراج الگویی عملی برای مبارزه با اشرافی گری همراه با فرایند گام به گام آن به صورت روش مند و نظام مند با هدف نزدیکی به حکومت علوی و نیل به عدالت خواهی تبیین نشده است. در این مقاله تلاش شده با استفاده از روش تحلیل محتوا و تکنیک «تحلیل محتوای مقوله ای»، دو مقوله کلی: «آسیب شناسی اشرافی گری» و «راه کارهای مقابله با اشرافی گری» در این نامه را کشف کرده و سپس با استفاده از طبقه بندی اطلاعات، مضامین ذیل آنها را بررسی کرده و در نهایت، ساختار هندسی این خطبه را ترسیم کنیم. تحلیل محتوای مقوله ای نامه امام علی علی السلام به عثمان بن حنیف نشان می دهد که در این نامه تاریخی، دو مقوله: «آسیب شناسی» و «ارائه راه کار» جهت مقاله با اشرافی گری و مقدمه سازی برای اقامه عدالت در جامعه مطلوب اسلامی به همراه مراحل و فرایندهای آن به صورت گام به گام ترسیم شده است. توصیه به پارسایی و تقوا، توجه به الگو های صالح، توصیه به وارستگی از دنیا و معادباوری از جمله راه کارهای مستخرج از نامه امام است که جزئیات، مراحل و گام های آن به صورت دقیق تشریح شده است.