سرزنش و نکوهش

پایه های ادبیّات غیرجدّ بر هزل، هجو، هجو و هزل، طنز، فکاهه، پارودی، شهرآشوب و شهرانگیز، لطیفه، مطایبه، تهکّم، تسخر، طعن، نکته، بذله، خبیثات، زشت نگاری، متلک، کاریکلماتور، استهزاء و نظایر آن ها که غالباً از فروع هزل، هجو و طنز است، گذاشته شده است. این نوع ادبیّات در عرصه های تاریخ سیاسی، اجتماعی و ادبی ایران بر حسب اوضاع حکومت ها، وضع معیشت ها و احوال مردم و حوادث طبیعی و تاریخی در ره گذر زمان ها همواره دچار شدّت و ضعف گردیده است. در واقع، یکی از دلایل مهم پراکنش این گونه ادبیّات را باید در فساد اجتماعی و انحطاط اخلاق عمومی جستجو کرد، یا به گفته عوام: «از کوزه همان برون تراود که در اوست.»